گوسفند

گوسفندها از پستانداران چهارپا و نشخوارکننده هستند که به طور معمول به عنوان دام نگهداری می شوند. مانند اکثر نشخوارکنندگان، گوسفندان نیز از راسته های جفت سم‌سانان، از خانواده گاوسانان هستند.

جمعیت کل گوسفند و بز جهان در حدود دو میلیارد راس است که حدود دو سوم این مقدار (بیشتر از ۱٬۳۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ راس) گوسفند و بقیه (در حدود ۷۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ راس) بز است. گوسفند نر قوچ یا راک نامیده می‌شود؛ و گوسفند ماده متعلق به هر نژادی که باشد، به طور عام میش گفته می شود.

گوسفندان به احتمال زیاد از خانواده موفلون وحشی اروپا و آسیا هستند و یکی از اولین حیواناتی هستند که برای اهداف کشاورزی اهلی شده اند. گوسفندها برای پشم، پوست، گوشت (گوشت بره، یا گوشت گوسفندی)، روغن و شیر پرورش می یابند. پشم گوسفند پرکاربردترین فیبر حیوانی است و معمولاً با قیچی برداشت می شود. همچنین از فضولات گوسفند که پشکل نام دارد به‌ عنوان کود کشاورزی استفاده می‌شود.

پرورش گوسفند در اکثر کشورها انجام می شود و برای بسیاری از تمدن ها نیاز اساسی بوده است. امروزه، استرالیا، نیوزیلند، کشورهای جنوب و مرکز آمریکای جنوبی و جزایر انگلیس بیشترین ارتباط را با تولید گوسفند دارند.

گوسفند به عنوان یک حیوان کلیدی در تاریخ کشاورزی، جایگاه عمیقی در فرهنگ بشر دارد و نمایانگر زبان و نمادشناسی مدرن است. گوسفندها به عنوان دام، اغلب با ادبیات شبانی و آرکادی ارتباط دارند. گوسفندان در بسیاری از اساطیر - مانند پشم زرین - و ادیان بزرگ، به ویژه سنت های ابراهیمی، چهره ای پررنگ دارند. در هر دو آیین مذهبی باستان و مدرن، از گوسفندان به عنوان حیوان قربانی استفاده می شود.

تاریخچه گوسفندان اهلی

خط دقیق جدا شدن گوسفندان اهلی و اجداد وحشی آنها مشخص نیست. رایج ترین فرضیه بیان می کند که گوسفند اهلی از نژاد آسیایی موفلون است. گوسفندها از اولین حیواناتی بودند که توسط بشر اهلی شدند (گرچه اهلی سازی سگها ممکن است بیش از 20 هزار سال قبل صورت گرفته باشد). تاریخ اهلی سازی آنها بین 9000 تا 11000 سال قبل از میلاد در بین النهرین و احتمالاً حدود 7000 سال قبل از میلاد در مهرگره (یکی از مناطق سه گانه باستانی بلوچستان پاکستان) در دره سند تخمین زده می شود.گوسفند آسیایی موفلون، نیای گوسفندان اهلی

پرورش گوسفند برای محصولات ثانویه و تولید نژاد حاصل از آن، در جنوب غربی آسیا یا اروپای غربی آغاز شد. در ابتدا، گوسفندان فقط برای گوشت، شیر و پوست نگهداری می شدند. شواهد باستان شناسی در مناطقی از ایران نشان می دهد که انتخاب گوسفندهای پشمالو برای مجسمه سازی ممکن است در حدود 6000 سال قبل از میلاد آغاز شده باشد، و قدیمی ترین لباس های پشمی بافته شده متعلق به دو تا سه هزار سال بعد است.

کاوش ها نشان می دهد که در حدود 6000 سال قبل از میلاد، در دوره ماقبل تاریخ نوسنگی (عصر حجر متأخر)، مردم کاستل نووین (Castelnovien)، که در نزدیکی مارسی کنونی در جنوب فرانسه زندگی می کردند، اولین کسانی بودند که گوسفندان اهلی را نگهداری می کردند. در این دوران بود که دامداری به سرعت در اروپا گسترش یافت. 

رومیان باستان گوسفندان را در مقیاس وسیعی نگهداری می کردند و عامل مهمی در گسترش پرورش گوسفند بودند. پلینی بزرگ (گایوس پلینیوس دوم)، در تاریخ طبیعی (دانشنامه‌ای است که در حدود سال‌های ۷۷ تا ۷۹ میلادی توسط پلینی بزرگ تالیف شد.) خود، به طور طولانی در مورد گوسفند و پشم آن صحبت می کند. استعمارگران اروپایی این رویه را از سال 1493 به بعد به دنیای جدید گسترش دادند.

ویژگی و مشخصات (فیزیولوژی)

گوسفند حیوانی نشخوارکننده با اندازه ای نسبتا کوچک است؛ که دارای پوششی به نام پشم و در برخی نژادهای گوسفند نر دارای شاخ مورب و حلقوی و پیچ دار می‌باشد. گوسفندان اهلی از جهات بسیاری با اقوام و اجداد وحشی خود متفاوت هستند، زیرا در نتیجه پرورش انتخابی توسط انسان، منحصراً نوتنیک شده اند. هرچند، بعضی نژادهای گوسفند بدوی، برخی از ویژگی های پسر عموهای وحشی خودشان، مانند دم کوتاه را حفظ کرده اند.

بسته به نژاد، گوسفندهای اهلی ممکن است اصلا شاخ نداشته باشند، یا هر دو جنس نر و ماده شاخ داشته باشند یا فقط در نرها شاخ وجود داشته باشد.

ویژگی دیگری منحصر به گوسفندان اهلی در مقایسه با گوسفندان وحشی، تنوع رنگی گسترده آنهاست. گوسفندهای وحشی تا حد زیادی تنوعی با رنگ های قهوه ای دارند و تنوع در گونه های آنها بسیار کم است. رنگ گوسفندهای اهلی از سفید خالص تا قهوه ای شکلاتی تیره و حتی لکه دار یا ابلق می باشد.

از همان اوایل اهلی شدن گوسفند، پشم آنها به راحتی قابلیت رنگ آمیزی داشت، و چون پشم سفید صفت غالب بود به سرعت گسترش پیدا کرد و برای بازارهای بزرگ تجاری مورد توجه بیشتری قرار گرفت. ماهیت پشم گوسفند در نژادهای این حیوان بسیار متفاوت است، از متراکم و بسیار چین دار، تا بلند و مانند مو. نوع و کیفیت پشم حتی در بین اعضای یک گله نیز وجود دارد.

وزن میش ها (گوسفند ماده) معمولاً بین 45 تا 100 کیلوگرم (100 تا 220 پوند) و قوچ ها (گوسفند نر) بین 45 تا 160 کیلوگرم (100 تا 350 پوند) است.

وقتی تمام دندان های شیری رویش پیدا کرد، گوسفندها 20 دندان (شامل 8 عـدد پیشـین در آرواره پـایین، 6 عدد آسیاب در آرواره پایین و 6 عدد آسیاب در آرواره بالا) دارند. پس از مدتی، دندان های شیری می افتند و جای خود را به دندان های دائمی می دهند. با بالغ شدن، تعداد دندان های آنها به 32 دندان می رسد. دندان های شیری کوچکتر و ظریفتر از دندان های دائمی هستند. همانند سایر نشخوارکنندگان، هشت دندان جلویی پیشین در فک تحتانی وجود دارند و فک فوقانی فاقد دندان های پیشین است و به جای آن بالشتک (پد سفت) دندانی قرار دارد. کاربرد اینها برای چیدن گیاهان است؛ سپس دندان های عقب، قبل از بلعیدن، غذا را خرد می کنند.

پد سفید رنگ و سفت دندانی که در فک بالایی گوسفند قرار دارد.

در چند سال اول زندگی می توان سن گوسفندان را از روی دندان های جلویی آنها محاسبه کرد، زیرا هر سال یک جفت دندان شیری با دندان های دائمی بزرگتر جایگزین می شوند. مجموعه کامل هشت دندان های جلویی گوسفندهای بالغ در حدود چهار سالگی کاملا جایگزین می شوند. سپس به تدریج با افزایش سن گوسفندان از بین می روند و این امر باعث می شود که آنها به سختی تغذیه کنند و مانع سلامتی و بهره وری حیوان می شود. به همین دلیل، گوسفندان اهلی در مراتع عادی از چهار سالگی به تدریج کاهش می یابند و امید به زندگی آنها بین 10 تا 12 سال است، هرچند برخی از گوسفندان ممکن است تا 20 سال عمر کنند.

در این رابطه : تشخیص سن گوسفند براساس رشد دندان

گوسفندها شنوایی خوبی دارند و به صدا حساس هستند. گوسفندان مردمک های مستطیلی شکل افقی دارند و دارای دید عالی محیطی (دید پانوراما) هستند. با میدان دیدی حدود 270 تا 320 درجه، گوسفندان می توانند بدون اینکه سر خود را برگردانند، پشت سر خود را ببینند.

گوسفندها عمق بینایی ضعیفی دارند؛ به طور کلی، آنها تمایل دارند از تاریکی خارج شده و به مناطق با نور مناسب بروند، و ترجیح می دهند در صورت ایجاد مزاحمت در سربالایی حرکت کنند.

گوسفندان حس بویایی بسیار خوبی دارند و مانند همه گونه های تیره خود، غدد بویایی این حیوانات در صورت و پاهای عقبی قرار دارد. دلیل این غدد نامشخص است، اما ممکن است، در رفتارهای تولید مثل استفاده شود. اما عملکردهای جایگزینی مانند ترشح یک ماده زائد یا یک مارکر عطر برای کمک به گوسفندان گمشده در یافتن گله خود، نیز مطرح شده است.

بررسی فیزیولوژی و شکل ظاهری گوسفند

1.دهان 2.منخرین (سوراخ بینی) 3.غده زیر کاسه چشمی 4.صورت 5.چشم
6.پیشانی 7.حفره شاخی 8.گوش 9.گردن 10.گلو 11.کتف 12.پشت 13.کمر
14.مفصل ران 15.کپل 16.دم 17.ران 18.مفصل خرگوشی 19.ساق پا 20.قوزک پا
21.سم شبنمی 22.بخلوق 23.سم 24.کشاله ران 25.دنده ها 26.دور سینه
27.شانه 28.سینه 29.گوشت سینه 30.ساعد 31.زانو 32.کشالۀ دست 33.شکم
34.قضیب یا آلت تناسلی حیوان نر

مقایسه با بزها

گوسفندان و بزها ارتباط تنگاتنگی با هم دارند: هر دو در زیرخانواده بزسانان هستند. با این حال، آنها گونه های جداگانه ای هستند، بنابراین هیبریدها (دورگه های میان دو سرده گوناگون) در بین این دو حیوان بندرت اتفاق می افتند و همیشه نابارور هستند. ریش بزها و لب بالایی تقسیم شده بین گوسفندان و بزها تفاوت های دیداری دارد. همچنین، دم گوسفندان آویزان است، در حالی که دم کوتاه بزها به سمت بالا نگه داشته می شود.

نژادها

گوسفندان اهلی حیواناتی چند منظوره هستند و بیش از 200 نژاد مختلف برای ایجاد این اهداف متنوع ایجاد شده اند. بعضی از منابع تعداد هزار نژاد یا بیشتر را نشان می دهند، اما طبق برخی منابع، این تعداد قابل تأیید نیستند. با این حال، چند صد نژاد گوسفند توسط سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل (FAO) شناسایی شده است : به عنوان مثال 863 نژاد تا سال 1993، تا سال 1995 نژاد و 1229 نژاد تا سال 2006.

برای هدف چنین نژادهایی، تعریف فائو از نژاد "یک گروه خاص از حیوانات اهلی داخلی با ویژگی های خارجی قابل تعریف و قابل شناسایی است که امکان جدا شدن آن را دارد".

با ارزیابی تصویری از سایر گروه های مشابه تعریف شده در همان گونه یا گروهی که جدایی جغرافیایی و یا فرهنگی از گروه های مشابه فنوتیک منجر به پذیرش هویت جداگانه آن شده است، تقریباً همه گوسفندان به عنوان مناسب ترین گزینه برای تهیه یک محصول خاص طبقه بندی می شوند؛ محصولاتی مانند: پشم، گوشت، شیر، پوست.

از دیگر ویژگی های مورد استفاده در هنگام طبقه بندی گوسفندان می توان به رنگ صورت (به طور کلی سفید یا سیاه)، طول دم، وجود یا عدم وجود شاخ و توپوگرافی که نژادهای مختلف برای آن ایجاد شده است. یک گوسفند نیز ممکن است از نوع دم چربی باشد، که یک گوسفند دو منظوره است که در آفریقا و آسیا رایج است و رسوبات چربی بیشتری در داخل و اطراف دم خود دارد.

نژادهای گوسفند، اغلب بر اساس نوع پشم آنها دسته بندی می شوند. نژادهای پشم ظریف به نژادهایی گفته می شود که دارای پودهایی از چین و چگالی زیاد باشند که برای صنعت منسوجات ترجیح داده می شوند. بیشترین پشم جهان از گوسفندهای مرینوس گرفته شده و این نژادها بر صنعت گوسفند جهان تسلط دارد. برخی از نژادهای با داشتن پشم متوسط ​​، مانند کوریدال، تلاقی های دو منظوره از نژادهای پشمی بلند و ریز هستند و برای گله های تجاری با تولید بالا ایجاد شده اند.

یک گله از گوسفندان مرینوس در چراگاهی در استرالیا

دسته ی کوچکی از گوسفندان، نژادهای لبنی هستند که اغلب به عنوان دام شیردوشی مورد استفاده قرار می گیرند. اما چند نژاد از آنها وجود دارد که عمدتا برای دوشش استفاده می شود و مقدار بیشتری شیر تولید می کنند. از نظر کیفیت، شیر ​​گوسفندان شیری در مقایسه با نژادهای غیرشیری، درصد چربی و پروتئین متفاوتی دارد، اما محتوای لاکتوز آن متفاوت نیست.

آخرین گروه، نژاد گوسفند دارای خز یا مو است که به هیچ وجه پشم ندارند. این نوع از آنها شبیه گوسفندان اهلی اولیه هستند که قبل از تولید نژادهای پشمالو نگهداری می شدند و برای گوشت و پوست پرورش می یابند. برخی از نژادهای امروزی گوسفند مو، مانند دورپر ، از تلاقی نژادهای پشم و مو حاصل می شود. برای تولیدکنندگان گوشت، نگهداری گوسفندان مو ارزان تر است، زیرا نیازی به برش ندارند و همچنین در برابر بیماری انگلی و هوای گرم مقاومت بیشتری دارند.

در این رابطه : آشنایی با انوع نژادهای گوسفندان

رژیم غذایی

گوسفندان پستاندارانی علف خوار هستند که دوست دارند در چمنزارها و گیاهان زراعی کوتاه بچرند و از اجزای چوبی بلندتر گیاهانی که بزها به راحتی مصرف می کنند خودداری می کنند.

مانند همه نشخوارکنندگان، گوسفندها هم دارای سیستم گوارشی پیچیده ای هستند که از چهار حفره تشکیل شده است و به آنها امکان تجزیه سلولز از ساقه، برگ و پوست دانه ها را به کربوهیدرات های ساده تر می دهد.

گوسفند ابتدا علف را کمی با دندانهای آسیای خود می‌جود. غذا از راه مری به شکمبه می‌رود و در آنجا ذخیره و انباشته می‌شود. شکمبه اندامی 19 تا 38 لیتری (5 تا 10 گالن) است که خوراک در آن تخمیر می شود. ارگانیسم های تخمیر کننده شامل باکتری ها، قارچ ها و تک یاخته ها هستند. موجودات مهم دیگر شکمبه شامل برخی از آغازیان هستند که از دی اکسید کربن، متان تولید می کنند. غذا سپس به نگاری (رتیکولوم) می‌رود و در آن به شکل گلوله‌های کروی توپ مانند درمی‌آید. در زمان استراحت هر بار ٬ یک گلوله غذا از نگاری به دهان برمی‌گردد و به خوبی جویده و با ترشح بزاق های دهان آغشته می‌شود. این بار غذا مستقیما به هزارلا می‌رود. در هزارلا ٬ غذای جویده شده کاملا نرم می‌شود و قوام می‌یابد، سپس وارد شیردان می‌شود و با شیره آن درهم می‌آمیزد و تا حدودی هضم می‌شود.

خوراک های ویژه مانند غلات ممکن است به طور کلی شکمبه را دور بزنند. بعد از سه حفره اول، مواد غذایی قبل از پردازش توسط روده ها برای هضم نهایی به داخل شیردان حرکت می کنند. شیردان تنها یکی از چهار حفره مشابه معده انسان است و گاهی اوقات "معده واقعی" نامیده می شود.

یکی دیگر  از خوراک های اصلی گوسفندان (غیر از علوفه)، یونجه است که غالباً در ماههای زمستان مورد مصرف آنها قرار می گیرد. همچنین در برخی از رژیم های غذایی گوسفندها مواد معدنی وجود دارد. خوراک های داده شده به گوسفندها باید به طور خاص فرموله و جدا شود، زیرا مواد معدنی داده شده به گاوها، مرغ، خوک و حتی برخی خوراک های بز که دارای مقادیری مس هستند، برای گوسفندان کشنده است.

رفتار چرا

گوسفند از یک الگوی روزانۀ فعالیت چرا تبعیت میکند و از صبح زود تا غروب به مصرف غذا می پردازد، درحالیکه مدت کوتاهی استراحت می کند و غذایش را می جود. مراتع ایده آل برای گوسفند، چمنزارها نیستند بلکه ترکیبی از گراس ها، لگوم ها و گیاهان علفی پهن برگ هستند. گوسفند حیوانی علف خوار و چراگر است درحالی که بز رفتار سرشاخه خواری دارد و علف های بلندتر را می پسندد. گوسفند با صورت نسبتاً باریک خود گیاهان را تقریباً از نزدیک زمین می کند و در مقایسه با گاو فشار چرای بیشتری به زمین می آورد. به همین دلیل بسیاری از چوپانان از چرای تناوبی فشرده استفاده می کنند که یک گله در چند قسمت مرتع به صورت تناوبی برده می شود و لذا زمان مناسب به گیاهان برای ترمیم داده می شود.

گوسفند یک حیوان گله ای است و اغلب رفتارهای گوسفند را می توان بر اساس تمایل آنها به زندگی دسته جمعی درک کرد. دو تمایل طبیعی در گوسفند یعنی دنباله روی از رهبر گله و رفتن به سوی مراتع جدید از عوامل محوری است که باعث شده تا گوسفند یکی از اولین حیواناتی باشد که به دست انسان در تاریخ اهلی شده است. تمام گوسفندان میل به تجمع در نزدیکی دیگر اعضای گروه دارند اگرچه این رفتار در نژادهای مختلف فرق می کند و گوسفندی که از اعضای گروه خود جدا شده است در تنش به سر می برد. در طول دورۀ ایجاد گله، گوسفند تمایل قوی به دنباله روی دارد و رهبر گروه نیز به سادگی تعیین می شود: اولین فردی که حرکت را آغاز می کند، رهبر گروه می شود. رابطۀ بین افراد خویشاوند در گله بیشتر است. گوسفندان به بخش خاصی از چراگاه علاقه نشان می دهند و به مدت طولانی در آن منطقه مستقر می شوند و در دورنمای مرتع بدون حصار به طور آزادانه به این طرف و آن طرف نمی روند.

کشاورزان از رفتار گله ای گوسفند سود می برند تا آنها را در یک چراگاه بدون حصار و نرده کشی درکنار هم نگه دارند و آنها را به راحتی کنارهم حرکت دهند و جا به جا کنند. چوپان ها در این موارد اغلب از سگ گله استفاده می کنند که دارای توانایی بالایی در جمع کردن گله است. گوسفند تمایل و جهت گیری معینی به سمت غذا دارد و ارتباط انسان با غذادهی منظم آنها منجر به آن می شود که گوسفند برای غذا دنبال انسان حرکت کند. افرادی که تمایل به حرکت دادن گله گوسفند دارند از این خصوصیت رفتاری استفاده کرده و دسته ای از علوفه را در دست گرفته و آنها را راه می برند و لذا دراین مواقع از زور برای حرکت گوسفند استفاده نمی کنند.

معمولاً گوسفند، فعالیت چرای کمی در شب دارد؛ چرا را در صبح شروع می کند، در اواسط روز استراحت کرده و دوباره در عصر می چرد؛ به طوریکه معمولاً فعالیت چرا در اوایل تاریک شدن افزایش زیادی می یابد. گوسفند قادر است روزانه 13تا 14 ساعت چرا کند. احتمالاً چرای صبحگاهی، گرسنگی حاصل از طول شب را برطرف می کند و فعالیت چرا در اواخر روز می تواند ناشی از تأمین نیازها برای به حداقل رساندن گرسنگی در طی شب باشد.

گوسفندان به طور ذاتی تمایل به زندگی اجتماعی و چرای دسته جمعی دارند و به همین دلیل همراه با گله میزان علوفه بیشتری در مقایسه با زمانی که تنها باشند مصرف می کنند.

گوسفند زمانی حدودا ۵ الی ۱۰ ساعت را در طی شبانه روز صرف چرا کردن می کند که این مدت زمان به عوامل زیادی مانند شیب چراگاه و ارتفاع آن، طول روز، نژاد گوسفند و میزان گیاه موجود در مرتع بستگی دارد. همچنین بسته به نوع و میزان علوفه چراگاه و همچنین طول روز میزان چرای گوسفندان متفاوت خواهد بود. 

گوسفندان تمایل زیادی به خوردن برگ و ساقه گیاهان بزرگ دارند و برای اینکار از لب و دندان های جلویی خود بیشترین استفاده را می برند و علاوه بر آن حرکات سر گوسفند نیز به بالا بردن توان چرای آن کمک می کند. از آنجایی که برگ و ساقه گیاهان حاوی مواد معدنی و مغذی بسیاری است تمام نیازهای یک گوسفند در چرا تامین خواهد شد.

میزان چرای گوسفند به عوامل مختلفی بستگی دارد مانند:

• سن و جثه دام
• نوع گیاهان و خوش خوراک بودن آن ها
• عدم وجود تنش های محیطی

زمان و خصوصیات چراگاه گوسفند

انتخاب زمان مناسب برای چرای دام نقش بسیار مهم و اساسی در حفظ مرتع و در نتیجه حفظ منافع گله دار در آیندۀ کاری خود خواهد داشت. زمان نامناسب چرا و به عبارت دیگر ورود و خروج دام در زمان نامناسب به معنای تخریب مرتع و از بین رفتن مرتع در آیندهای نه چندان دور خواهد بود. معمولاً گوسفند از اوایل فصل بهار قادر به انتقال به چراگاه است و اگر چه انتخاب زمان انتقال در هر نقطه بستگی به شرایط آب و هوایی و نوع گیاه دارد، ولی توجه به دو نکتۀ زیر لازم و ضروری است:

• اولاً آن که گیاهان سمی در بهار زودتر از سایر گیاهان ظاهر می شوند و پیش چرای گوسفند در این مناطق میتواند باعث تلفاتی در گله گردد.
• ثانیاً هنگامی می توان از چراگاه استفاده نمود که ارتفاع ساقه های علوفه دستکم به حدود 10 تا 12 سانتی متر رسیده باشد. به این ترتیب با تعویق زمان چرا به اواسط بهار می توان در حفظ و نگهداری مرتع تلاش بیشتری انجام داد.

چراگاه مورد استفاده ی گوسفند، بیشتر در مناطق کوهپایه ای قرارگرفته که دارای علوفۀ نرم است، و به عبارت دیگر این مراتع در مناطق نیمه خشک تا نیمه مرطوب کشور وجود دارد که دارای بارش سالیانه به میزان 600ـ 350 میلیمتر است. از آنجا که شرایط نیمه خشک و کوهستانی در ایران غالب است، اغلب مراتع قابل چرا برای گوسفند است.

هوش و توانایی یادگیری

گوسفندان را غالباً حیوانات غیرهوشمند می پندارند. علی رغم این تصورات، یک مونوگرافی از دانشگاه ایلینوی درباره گوسفندان گزارش داد که هوش آنها، کمتر از خوک ها و هم تراز گاوها است. گوسفندها می توانند چهره های افراد و گوسفندان دیگر را تشخیص دهند و سالها آنها را به خاطر بسپارند. علاوه بر شناسایی طولانی مدت افراد، گوسفندها همچنین می توانند حالت های عاطفی را از طریق ویژگی های چهره متمایز کنند. اگر با صبر و حوصله با آنها کار شود، گوسفندها ممکن است نام خود را یاد بگیرند و بسیاری از گوسفندان آموزش دیده اند که برای نمایش و اهداف دیگر به کار برده شوند.

تفاوت بین مغز انسان و گوسفند

بین مغز انسان و گوسفند تفاوت های بسیاری وجود دارد. مغز انسان در مقایسه با مغز گوسفندان از نظر اندازه و شکل بزرگتر است. مغز گوسفندان در مقایسه با مغزهای انسانی دارای پشته ها و کانتورهای زیادی نیستند که تعداد قابل توجهی از پشته ها و کانتورها دارند تا ظاهراً بسیار بزرگتر از مغز گوسفند باشند. با این حال، در مغز انسان و گوسفند تفاوت های زیادی وجود دارد، اما تقریباً همه مغز پستانداران مشابه هستند.

مغز انسان در بزرگسالان حدود 1.300 تا 1.400 گرم وزن دارد و طول آن تقریباً 15 سانتی متر طول دارد. مغز گوسفند به شکل دراز است، در حالی که مغز انسان گرد است. ساقه مغز انسان به سمت ستون فقرات و به سمت پایین است، زیرا در بدن انسان ستون فقرات عمودی است. در مقایسه با ستون فقرات گوسفند که افقی است و مغز آن به سمت خارج هدایت می شود. مغز انسان نه تنها بزرگتر، بلکه سنگین تر از مغز گوسفند است، زیرا تنها 140 گرم در مقایسه با مغز انسان است و تنها حدود یک سوم طول آن است.

درزگیرها و سولسی ها مساحت وسیع تری از گوسفندان ظاهرا دارند، زیرا از پشته ها و محوطه های کمتری برخوردار هستند. رفتار و کنترل حرکتی انسان به طور معمول توسط مخچه کنترل می شود، و مغز گوسفند دارای مخچه بسیار کوچکتر از مغز انسان است که در مقایسه با انسان ها و رفتارهای پیچیده آموخته شده آنها، کنترل حرکتی کمتری دارند و توانایی یادگیری کمتری دارند. برعکس، لامپ بویایی در مغز گوسفندان نسبت به مغز انسان بزرگتر است، زیرا حیوانات معمولاً بیشتر از احساسات و توانایی های بویایی تکیه می کنند. انسانها بیشتر از اینکه بوی گوسفند و حیوانات دیگر ندهند بیشتر به احساسات دیگر نظیر بینایی و شنوایی تکیه می کنند.

غده پینه آل وظیفه کنترل تولید مثل و ریتم های شبانه روزی را بر عهده دارد، و در مقایسه با مغز انسان در مغز گوسفندان بزرگتر است، این کنترل رفتارهای غریزی اساسی کمتری دارد. همچنین در موقعیت قرارگیری مغز عقب انسان تفاوت وجود دارد که به دلیل قرار گرفتن در جایگاه انسان با گوسفندان متفاوت است.

مغز انسان نه تنها یک ارگان شگفت انگیز است، بلکه امکان اختراع، ایجاد و تخیل را نیز فراهم می کند، که این یک تفاوت عمده بین مغز انسان و حیوان است، مانند ناحیه بزرگ قشر جلوی مغز. این ناحیه پشت پیشانی است که مغز انسان را از مغز حیوان جدا می کند - که قادر به همه این فرآیندهای مبتکرانه و خلاق نیست. جمجمه از مغز انسان محافظت می کند، و جمجمه نیز در حدود یک چهارم اینچ ضخامت دارد تا مغز انسان را از صدمات محافظت کند. مغز انسان، با مغز گوسفند مقایسه می شود، یک لوب فرونتال بسیار بزرگتر دارد.

صداها و آوازها

صداهایی که گوسفندان اهلی تولید می کنند شامل "بع بع"، ناله کردن، سر و صدا و خرخر است. از  "بع بع" بیشتر برای ارتباط تماسی بین مادر و بره ، و در بعضی مواقع بین اعضای دیگر گله نیز استفاده می شود. ارتباط صوتی بین بره ها و میش، طی چند هفته پس از زایمان به سطح بسیار پایینی کاهش می یابد.

بسته به سن گوسفند و شرایط، ممکن است انواع مختلف صداها از آنها شنیده شود. جدا از ارتباط تماسی، "بع بع" ممکن است نشانه پریشانی، ناامیدی یا بی حوصلگی باشد. با این حال، گوسفندها معمولاً هنگام درد سکوت می کنند. همچنین جدا کردن آنها از هم معمولاً باعث "بع بع" گوسفندان می شود.

میش های باردار ممکن است هنگام زایمان ناله کنند و صدای غرش (صدای ریز و سنگین دراوردن) هنگام خواستگاری توسط قوچ ایجاد می شود.

صدای"بع بع" گوسفند

حواس پنجگانه در گوسفند

گوسفندان نیز مانند سایر حیوانات دارای حواس پنجگانه بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی و لامسه هستند. واقعیت این است که حواس پنجگانه گوسفند بسیار متفاوت از حواس پنجگانه انسان عمل می کنند.

حس بینایی

مردمک چشم گوسفند بسیار بزرگ است و ساختاری مستطیلی شکل دارد. بینایی گوسفند با انسان متفاوت است و به دلیل کشیده شدن چشم گوسفند به طرفین وسعت دید گوسفندان بیشتر از انسان است. این وسعت دید بالا موجب شده است گوسفند بیشتر برای شکار شدن مناسب باشد زیرا به دلیل افزایش وسعت دید تمرکز دید گوسفند کم است.

گوسفند به دلیل وسعت دید بالایی که دارد می تواند با کمی چرخاندن سرش همه جا را ببیند و زود متوجه خطر شکارچی شده و پا به فرار بگذارد (در 10 گوسفند (نژادهای کمبریج، للین و ولز کوه، که فاقد پشم صورت هستند)، میدان بینایی از 298 درجه تا 325 درجه و به طور متوسط ​​313.1 درجه است). اما گوسفند دید خوبی در بالای سر خود ندارد و اگر شکارچی در بالای سر او در شاخ و برگ درختان باشد قادر به دیدن آن نیست.

در حیوانات شکارچی همچون سگ حوزه دید محدود است اما تمرکز بالایی بر روی شکار دارند که موجب می شود شکارگران خوبی باشند. گوسفندان به دلیل وسعت دید بالا به راحتی چراگاه های مناسب را پیدا می کنند.

قبلا این تصور وجود داشت که گوسفندان کوررنگی دارند اما پس از انجام تحقیقاتی در این زمینه مشخص شد که گوسفندان نیز همچون انسان ها قادر به دیدن رنگ ها هستند. بینایی یک قسمت حیاتی برای ارتباط گوسفندان است، و هنگام چرا، آنها تماس بصری را با یکدیگر حفظ می کنند. هر گوسفند سر خود را به سمت بالا بلند می کند تا موقعیت دیگر گوسفندان را در گله بررسی کند. این نظارت مداوم احتمالاً همان چیزی است که گوسفندان را هنگام حرکت به هنگام چرا در گله نگه می دارد. گوسفندان هنگام جدا شدن دچار استرس می شوند و اگر آینه برای آنها فراهم شود، این استرس کاهش می یابد که این نشان می دهد دیدن گوسفندان دیگر استرس آنها را کاهش می دهد.

حس شنوایی

گوش گوسفندان حساسیت بالایی به صداهای بلند همچون پارس سگ و صداهای ناگهانی دارند. در زمان شنیدن صداهای ناگهانی هورمون های استرس در بدن گوسفند تولید می شود. بهتر است چراگاه گوسفند مکانی آرام باشد تا گوسفند بدون استرس چرا کند.

حس بویایی

از دیگر حواس مهم گوسفندان حس بویایی است. هنوز در مورد این حس تحقیقات زیادی انجام نشده است اما آنچه مسلم است این است که گوسفندان حس بویایی بسیار قوی تری نسبت به انسان ها دارند. حس بویایی گوسفندان کاربردهای بسیاری دارد مثلا میش از طریق حس بویایی خود بره اش را پیدا می کند.

همچنین حس بویایی در زمان جفت گیری نیز اهمیت خاصی دارد. گوسفند نر در میان گله با استفاده از حس بویایی خود گوسفند ماده آماده جفت گیری را پیدا می کند. همچنین گوسفندان با استفاده از بویایی خود آب و مراتع مناسب را پیدا می کنند. بنابراین نباید علوفه کهنه و بدبو را به گوسفند داد زیرا آنها بوی بد را بیشتر از انسان ها می فهمند.

حس چشایی

از دیگر حواس پنجگانه گوسفند حس چشایی است و مهمترین حس در گوسفندان است که به حس بویایی بسیار نزدیک است. گوسفند با استفاده از حس بویایی و چشایی خود علوفه نامرغوب و کهنه را تشخیص می دهد. اگر چند نوع علوفه برای گوسفند بگذارید بی شک گوسفند تازه ترین و خوش طعم ترین علوفه ها را انتخاب خواهد کرد.

گوسفند در مراتع نیز علوفه خوش خوراک را انتخاب می کند. از جمله موادی که گوسفند به آن بسیار علاقه دارد نمک است که خوردن زیاد آن در صورت نوشیدن آب زیاد برای گوسفند ضرری نخواهد داشت.

حس لامسه

آخرین حس پنجگانه حس لامسه است که در گوسفندان نیز وجود دارد. مهمترین اجزای بدن گوسفند در حواس پنجگانه دهان، لب ها، بینی و گوش گوسفند است اما پوست گوسفند با وجود اینکه از پشم یا موی زیادی پوشیده شده است میزانی از حساسیت را نیز دارد. این پشم ها از پوست محافظت کرده و موجب کاهش حساسیت پوست می شوند زیرا پشم ها نارسا هستند و موجب کاهش حس لامسه در نواحی بدون پشم می شوند.

بخش هایی از بدن گوسفند که پشم کمتری دارد حس لامسه بیشتری دارد برای مثال بخش های نرم پنجه گوسفند حساسیت بالایی دارد. حس لامسه در رابطه میان میش و بره اهمیت دارد. مکیدن شیر مادر توسط بره ها به حس لامسه بر می گردد. گوسفندان نر نیز نسبت به لمس شدن حساس هستند.

تولید مثل

یکی از موضوعات مهم در خصوص پرورش گوسفندان، تولید مثل آن ها و تعداد زایمان گوسفندان در طول سال است. عوامل بسیاری بر تعداد زایمان گوسفندان در طول سال تاثیر دارد. از جمله این عوامل میتوان به تغذیه، نژاد هایی که برای پرواربندی انتخاب می شوند و … اشاره کرد.

یکی از اصلی ترین جنبه ها در عمل پرورش گوسفند زنده این است که مطمئن شوید میش ها باردار می شوند. درک فیزیولوژی اساسی چرخه تولید مثل برای اطمینان از این که تصمیمات مدیریتی مانع از بارداری میش ها نمی شوند، بسیار مهم است. میزان برداشت بین فصل، سن، نژاد و سیستم بره زایی در بین گوسفندان متفاوت است.

گوسفندان حیوانات فصلی هستند. طبیعت آن ها به شکلی است که بره ها در فصولی که هوا گرم تر و مناسب تر است و علوفه به وفور یافت می شود، متولد شوند. سن بلوغ گوسفند بسیار متفاوت است و تحت تأثیر نژاد، تغذیه، وجود قوچ و فصل تولد قرار دارد.

جفت گیری گوسفندانگوسفندان از استراتژی تولید مثل مشابه سایر حیوانات گله پیروی می کنند. گروهی از میش ها (گوسفندان ماده) معمولاً توسط یک قوچ مولد (گوسفند نر) جفت می شوند، که یا توسط یک پرورش دهنده انتخاب شده است یا (در جمعیت های وحشی) از طریق رقابت فیزیکی با قوچ های دیگر برنده شده است. میش ها به طور کلی در شش تا هشت ماهگی و قوچ ها در چهار تا شش ماهگی به بلوغ جنسی می رسند. با این حال، موارد استثنایی نیز وجود دارد. به عنوان مثال، بره های میش Finnsheep ممکن است در 3 تا 4 ماهگی به بلوغ برسند و میش های مرینو نیز گاهی در 18 تا 20 ماهگی به بلوغ می رسند.

فصل جفت گیری گوسفندان معولا اواخر تابستان و اوایل پاییز انجام می‌شود و در صورت جفت گیری موفق تا ۵ ماه میش آبستن خواهد بود و در اواخر زمستان یا اوایل فصل بهار بره به دنیا خواهد آمد. تغییرات هورمونی که در بین میش انجام می‌شود و با ترشح فرومون همراه است باعث می‌شود یک سری رفتارها و علائم چون سواری دادن انجام دهد و باعث ترغیب قوچ به جفت گیری شود.

در زمان فحلی گوسفندان عملا یک قوچ مولد با قابلیت جفت گیری بالا را به داخل تعداد زیادی میش می فرستند. این قوچ مولد مجهز به فحل یاب است و در صورتی که هر میش مایل به جفت گیری و سواری دادن داشته باشد قوچ سوار بر میش می‌شود و با علامت گذاری آن عملا میش های فحل را مشخص می‌کند.

قوچ مولد تنها وظیفه علامت گذاری میش های فحل را خواهد داشت. پس از آن میش های فحل را جمع آوری کرده و با قوچ های با صفات ژنیتیکی بالا در یک محل قرار می دهند تا با خیال راحت جفت گیری انجام شود و میش ها آبستن شوند.

جفت گیری سنتی یعنی سوار شدن قوچ بر میش و ریختن منی داخل واژن، در صورتی که روش تلقیح مصنوعی گوسفندان با مشخص کردن میش فحل با دستگاه تفنگ اسپرم قوچ را وارد واژن می‌کنند تا میش آبستن شود.

علائم زایمان گوسفند با گوشه گیری از گله، لگد زدن، دراز کشیدن ناگهان همراه است در این مواقع حتما یک محل جداگانه برای زایمان گوسفند در نظر بگیرید و مواد لازم را فراهم کنید. زمان حاملگی گوسفندان از جفت گیری تا زایمان تنها ۵ ماه به طول می انجامد. در این زمان رفتارهای چون دارز کشیدن ناگهانی یا چرخیدن ناگهانی از آنها رخ می دهد که کاملا طبیعی می باشد.

بلافاصله، بعد از زایش با توجه به غریزهٔ طبیعى میش معمولاً بره خود را لیس مى‌زند، لیسیدن بره سبب تحریک گردش خون در سطح پوست شده و در نتیجه به گرم شدن بره کمک مى‌کند. بره های تازه متولد شده بسیار حساس هستند و حتما باید در همان ابتدا به آنها شیر آغوز بدهید. شیر آغوز حاوی پروتئین و مواد مغذی است که ایمنی بدن بره را افزایش می‌دهد. بعضى از میش‌ها بره‌هاى خود را قبول نمى‌کنند، این امر بیشتر در مورد میش هاى جوان اتفاق مى‌افتد تا میش هاى مسن، براى قبولاندن بره به میش مى‌توان چشم میش را بست یا پوزهٔ میش را به بره و پوزه بره را به پستان میش مالید.

یک میش جوان که به آن شیشک گفته می‌شود در زایمان اول ممکن است با کاهش وزن شدید مواجه شود از این رو باید به آن مواد مغذی و پروتئینی دهید تا شیر کافی برای سیر کردن بره داشته باشد. کسانی که پس از زایمان مقدار زیادی کنسانتره به میش می‌دهند شک نکنید که با افزایش شیر و خطرات این چنینی مواجه خواهید شد.

سلامتی

گوسفندان ممکن است قربانی سموم، بیماری های عفونی و صدمات جسمی شوند. به عنوان یک گونه طعمه، سیستم گوسفند برای پنهان کردن نشانه های واضح بیماری و جلوگیری از هدف قرار گرفتن توسط شکارچیان سازگار است. با این حال، برخی از نشانه های بیماری بدیهی هستند، گوسفندهای بیمار کم غذا می خورند، بیش از حد سروصدا می کنند و به طور کلی بی حال هستند. در طول تاریخ، بیشترین هزینه و سرمایه در گله های گوسفند، صرف جلوگیری از بیماری های آنها شده است.

دو برنامه اساسی پیشگیری از بیماری ها، حفظ تغذیه مناسب و کاهش استرس در گوسفندان است. عوامل استرس زا که می تواند منجر به ترشح کورتیزول (یک هورمون استرس) شوند، عبارتند از: تنهایی و  انزوا، صداهای بلند، شرایط جدید، درد، گرما، سرمای شدید، خستگی و ...

استرس بیش از حد می تواند سیستم ایمنی بدن را به خطر بیندازد. "تب حمل و نقل" بیماری خاصی است که نگران کننده است و در نتیجه فشار روانی بوجود می آید، به ویژه در حین حمل و نقل.

درد، ترس و چندین عامل استرس زا می توانند باعث ترشح اپی نفرین (آدرنالین) شوند. ترشح قابل توجه اپی نفرین در روزهای آخر قبل از ذبح می تواند بر کیفیت گوشت تأثیر منفی بگذارد (با ایجاد گلیکوژنولیز، از بین بردن بستر برای اسیدی شدن گوشت پس از کشتار) و منجر به حساسیت بیشتر گوشت به استعمار توسط باکتری های فاسد کننده می شود.

اشکال متداول داروهای پیشگیرانه برای گوسفند، واکسیناسیون و درمان انگل ها (به طورکلی به هر موجود زنده که روی بدن موجود دیگر زندگی می کند و باعث ضایعاتی در بدن موجود شود انگل گفته می شود.)  است. انگل های خارجی و داخلی شایع ترین عامل بیماری گوسفندان هستند و یا کشنده هستند و یا باعث کاهش بهره وری گله ها می شوند. کرم ها شایع ترین انگل های داخلی هستند. آنها در هنگام چرا خورده می شوند، درون بدن گوسفند تکثیر می کنند و از طریق دستگاه گوارش وارد چرخه غذایی می شوند و سپس دفع می شوند.

در سر اکثر گوسفندان (دقیقاً در سینوس مجرای بینی) دو یا چند کرم بزرگ زندگی می‌کنند که لارو مگس انگلی گوسفند یا Oestrus ovis هستند که پس از کشتن گوسفند قصاب سر گوسفند را به زمین می‌کوبد تا خارج شوند البته نوعی انگل دیگر کرم مغز نیز وجود دارد که به مغز حیواناتی چون گوسفند، بز، گوزن و برخی حیوانات دیگر نیز حمله می‌کند. همچنین انگل های گوارشی متنوعی ممکن است از طریق گوشت گوسفند منتقل شوند که نیاز به پختن کامل گوشت دارد. در مورد مبتلا شدن به انگل تفاوتی بین گوسفند و دیگر حیوانات وجود ندارد.

داروهای خوراکی ضد انگلی، برای درمان کرم ها به گله داده می شوند. گاهی اوقات برای ارزیابی سطح آلودگی، تخم های کرم موجود در مدفوع گوسفند را شمارش می کنند. پس از آن، ممکن است گوسفندها به چراگاه جدید منتقل شوند تا از بلعیدن همان انگل ها جلوگیری کنند.

انگل های خارجی شامل: شپش، مگس های شپشی گوسفند ، باله بینی، میاز، هیپو درما، انواع درماتومیتها، کنه و کک. 

تصویر یک کککک ها از طریق فرو بردن نیش خود در پوست بدن و مکیدن خون میزبان تغذیه می کنند. سه جفت پا دارند و پاهای عقبی رشد بیشتری داشته و بر خلاف انگل های دیگر کشیده تر هستند و به آنها کمک می کند که به بدن دام بچسبند و از خون آنها تغذیه کنند.کک ها لابه لای موی بدن پرندگان، حیوانات و انسان ها زندگی می کنند و بیماری را به انسان منتقل می کنند،موجب تحریک پوست، خارش، و استرس در دام شده و نتیجه آن کاهش تولید است. مهمترین بیماری که توسط کک ها انتقال پیدا می کند، طاعون است.

بهترین راه مبارزه با کک ها رعایت نکات بهداشتی، نظافت محیط زندگی، جمع آوری زباله و جلوگیری از فعالیت و رفت و آمد موش ها، همچنین استفاده از حشره کش های مناسب با دستور دامپزشک سریعترین راه است. 

در مورد گوسفند مبارزه با انگل های خارجی بدن دام در دو مرحله، یکی در مسیر کوچ از مناطق قشلاقی به ییلاقی و مرحله بعد هنگام مراجعت از ییلاق به قشلاق انجام گیرد.

از 600 هزار و 300 گوسفند تلف شده در سال 2004 در اقتصاد ایالات متحده، 37.3 درصد در اثر شکارچیان تلف شدند، در حالی که 26.5 درصد در اثر نوعی بیماری تلف شدند. مسمومیت 1.7 درصد از مرگ های غیرمولد را به خود اختصاص داده است.

شکارچیان

غیر از انگل ها و بیماری، شکارچیان، تهدیدی برای گوسفندان و سودآوری پرورش گوسفند است. گوسفندان در مقایسه با سایر گونه هایی که به عنوان دام نگهداری می شوند؛ توانایی کمی در دفاع از خود دارند. حتی اگر گوسفندان از حمله جان سالم به در ببرند، ممکن است بر اثر جراحات و یا به راحتی در اثر ترس و وحشت تلف شوند. با این حال، تأثیر شکار به طور چشمگیری در بعضی مناطق متفاوت است. شکار گوسفند، در آفریقا، استرالیا، قاره آمریکا و مناطقی از اروپا و آسیا یک مشکل جدی است. به عنوان مثال، در ایالات متحده بیش از یک سوم تلفات گوسفندان در سال 2004 ناشی از شکار بوده است. در مقابل، سایر جاهای دیگر عملا از شکارچیان گوسفند عاری هستند. در سراسر جهان، سگ سانان- از جمله سگ خانگی - مسئول بیشتر مرگ گوسفندان است. سایر حیواناتی که گهگاه گوسفندان را شکار می کنند عبارتند از: گربه سانان، خرس ها، پرندگان شکاری، زاغ ها و گرازهای وحشی.

پرورش دهنده گان گوسفند برای مقابله با شکار از اقدامات متنوعی استفاده کرده اند. چوپانان قدیم از، سگ های نگهبان دام و سازه های محافظتی مانند انبارها و فنس کشی استفاده می کردند. چوپانان امروزی از اسلحه، تله و سموم برای از بین بردن شکارچیان استفاده می کنند، که باعث کاهش قابل توجهی در جمعیت شکارچیان شده است.

در دهه 1970 شاهد استفاده مجدد از سگ های نگهبان دام و توسعه روش های جدید کنترل شکارچیان توسط تولیدکنندگان گوسفند بود که بسیاری از آنها غیر کشنده بودند. همچنین چراگاه بین گونه ای، معمولاً با دام های بزرگتر مانند گاو یا اسب، ممکن است به بازدارندگی شکارچیان کمک کند؛ حتی اگر این حیوانات به طور فعال از گوسفندان محافظت نکنند. علاوه بر نگهبانان حیوانات، در روش های امروزی ممکن است از بازدارنده های غیر کشنده، مانند چراغ های فعال شده با حرکت و هشدارهای صوتی استفاده شود.

اهمیت اقتصادی

گوسفندان بخش مهمی از اقتصاد کشاورزی جهانی هستند. چین، استرالیا، هند و ایران بیشترین گله های مدرن را دارند و نیازهای محلی و صادراتی آنها را برای پشم و گوشت گوسفند تأمین می کنند. کشورهای دیگر مانند نیوزیلند گله های کوچکتری دارند اما به دلیل صادرات محصولات گوسفندی، تأثیر اقتصادی بین المللی زیادی بر جامعه جهانی دارند. گوسفندها همچنین در بسیاری از اقتصادهای محلی، که ممکن است بازارهای متمرکز بر کشاورزی ارگانیک یا پایدار و مشتریان مواد غذایی محلی داشته باشند، نقش عمده ای دارند. به خصوص در کشورهای در حال توسعه، چنین گله هایی ممکن است بخشی از کشاورزی معیشت باشد تا یک سیستم تجارت. همچنین، گوسفندها ممکن است واسطه تجارت در اقتصادهای مبادله ای باشند.

(منبع آماری: ویکی پدیای فارسی)

گوسفندان اهلی طیف گسترده ای از مواد اولیه مورد نیاز جهان را فراهم می کنند. پشم یکی از اولین منسوجات بود، اگرچه در اواخر قرن 20ام به دلیل محبوبیت و قیمت ارزان پارچه های مصنوعی، قیمت پشم شروع به کاهش چشمگیر کرد. برای بسیاری از دارندگان گوسفند، هزینه قیچی کردن، بیشتر از سود احتمالی پشم گوسفند است و درآمد حاصل از تولید پشم به تنهایی بدون یارانه های کشاورزی عملا غیرممکن می باشد. در قرن 21ام، فروش گوشت سودآورترین کار در صنعت گوسفند است، حتی اگر گوشت گوسفند بسیار کمتر از گوشت مرغ، خوک یا گاو مصرف شود.

پشم تهیه شده توسط کشاورزان استرالیایی به فروشندگان (تن در هر چهارم) از سال 1990 در حال کاهش است.

از پوست گوسفند نیز برای ساخت لباس، کفش، فرش و سایر محصولات استفاده می شود. محصولات جانبی ذبح گوسفند نیز دارای ارزش هستند:

• از پیه گوسفند می توان در ساخت شمع و صابون استفاده کرد.
• از استخوان و غضروف آن برای تهیه وسایل تراشیده شده مانند تاس و دکمه ها و همچنین چسب و ژلاتین، استفاده می شود.
• روده گوسفند می تواند به پوسته سوسیس و روده بره به بخیه های جراحی و همچنین تارهای سازهای موسیقی و راکت های تنیس تبدیل شود.

از بین محصولات جانبی گوسفند، شاید با ارزش ترین آن لانولین یا چربی پشم باشد : ماده چرب ضد آب، که به طور طبیعی در پشم گوسفند یافت می شود (نقش طبیعی لانولین در پشم برای حفاظت از آن و پوست جاندار در برابر نابسامانی های آب و هوا و محیط زیست است) و بسیاری از مشتقات آن به عنوان ماده بهداشتی برای درمان و زیبایی پوست انسان استفاده می‌شود.

 لانولین به عنوان یک ماده فعال در بیشتر محصولات موضعی مانند پماد، روان کننده ها، لوسیون ها و لوازم آرایشی صورت استفاده می شود.همچنین لانولین اغلب در داروهای درمانی پوست جهت محافظت پوست و نیز زخم و عفونت نوک سینه و سینه درد در مادران شیرده استفاده می شود.

برخی از دامداران که گوسفند نگهداری می کنند، می توانند بر روی نژاد خاصی از گوسفندان تمرکز کنند تا حیوانات اصیل ثبت شده را بفروشند و همچنین خدمات اجاره قوچ را برای تولید مثل ارائه دهند. گزینه ی جدید برای کسب سود از گوسفندان زنده، اجاره گله ها برای چرا است. کاربرد آن " خدمات چمن زنی " برای جلوگیری از پوشش گیاهی ناخواسته در فضاهای عمومی و کاهش خطر آتش سوزی می باشد.

با وجود رکود تقاضا و کاهش قیمت محصولات گوسفندی در بسیاری از بازارها، گوسفندان در مقایسه با سایر دام ها از مزایای اقتصادی مشخصی برخوردار هستند. آنها به مکان پرهزینه و گران قیمت احتیاج ندارند؛ مانند مواردی که برای نگهداری مرغ یا خوک استفاده می شود. گوسفندها همچنین می توانند گیاهانی مانند علف های هرز مضر را بخورند که اکثر حیوانات دیگر آنها را مصرف نمی کنند.

به عنوان غذا

گوشت و شیر گوسفند یکی از اولین پروتئین های اصلی مصرف شده در تمدن و تاریخ بشری بوده است. سالانه تقریباً 540 میلیون گوسفند برای گوشت در سراسر جهان ذبح می شوند.

"گوشت گوسفندی" محدود به گوشت گوسفند بالغ است که حداقل دو سال سن داشته باشد و "گوشت بره" برای گوسفندان نابالغ کمتر از یک سال استفاده می شود.

در قرن بیست و یکم، کشورهای عربی خلیج فارس، نیوزیلند، استرالیا، یونان، اروگوئه، انگلستان و ایرلند بیشترین مصرف گوشت گوسفند را دارند. سرانه مصرف سالانه گوشت گوسفند در این کشورها 14-40 پوند (3/18 کیلوگرم) است. گوشت گوسفند همچنین در فرانسه، آفریقا (به ویژه جهان عرب )، کارائیب، بقیه خاورمیانه، هند و مناطقی از چین محبوب است.

همچنین، بیضه های گوسفندان در بسیاری از نقاط جهان یک غذای خوشمزه محسوب می شود.

امروزه شیر گوسفند به ندرت به شکل خام نوشیده و مصرف می شود و اغلب از آن در تهیه پنیر و ماست استفاده می شود. گوسفند تنها دو نوک پستان دارد، و تولید حجم شیر آن بسیار کمتر از گاو است. با این وجود، چون شیر گوسفند حاوی چربی، مواد جامد و مواد معدنی بیشتری نسبت به شیر گاو است، برای فرآیند تولید پنیر ایده آل است. همچنین به دلیل محتوای کلسیم بسیار بالاتر، در برابر آلودگی در هنگام خنک سازی مقاومت بیشتری می کند.

پنیرهای شناخته شده و معروف تولید شده از شیر گوسفند در جهان عبارتند از:

• پنیر فتا از کشورهای بلغارستان و یونان (این پنیر شبیه پنیر لیقوان است.)
• پنیر روکفور از کشور فرانسه (از آن به عنوان شاه پنیر فرانسه یاد می شود.)
• پنیر مانچگو از کشور اسپانیا
• پکورینو رومانو و ریکوتا از کشور ایتالیا

پنیر فتا محصول کشورهای بلغارستان و یونان

بسیاری از این محصولات در حال حاضر معمولا با شیر گاو تهیه می شوند، به ویژه زمانی که در خارج از کشور مبدا آنها تولید می شوند.

در علم و تحقیقات

گوسفندان به طور کلی جثه ی بزرگی دارند (در مقایسه با حیوانات آزمایشگاهی مانند موش) و در زمینه تحقیقات، به آهستگی تولید مثل می کنند و بنابراین برای اینکار ایده آل نیستند و یک ارگانیسم مدل معمول نمی باشند. با این حال، آنها در برخی از زمینه های علوم نقش تأثیرگذاری داشته اند.

در سال 1995، دو میش به نام های مگان و موراگ اولین پستانداران شبیه سازی شده از سلول های تمایز یافته بودند. یک سال بعد، یک گوسفند فنلاندی به نام دالی، "مشهورترین گوسفند جهان" لقب گرفت اولین پستانداری بود که از سلول های سوماتیک (یک سلول جداشده از پستان گوسفند ماده) مادر شبیه سازی شد. به دنبال آن، پولی و مولی اولین پستاندارانی بودند که به طور همزمان کلون شدند و تراریخته شدند.همچنین در سال 2012، یک گوسفند تراریخته به نام "پنگ پنگ" توسط دانشمندان چینی شبیه سازی شد.

پروفسور سر ایان ویلموت، که گوسفند دالی را در تلاش برای مقابله با بیماری پارکینسون خلق کرد.

هنوز ژنوم گوسفند به طور کامل توالی بندی نشده است، گرچه یک نقشه ژنتیکی دقیق منتشر شده است که نسخه پیش نویس ژنوم کامل تولید شده توسط جمع آوری توالی DNA گوسفند با استفاده از اطلاعات داده شده توسط ژنوم سایر پستانداران است.

گوسفندان یکی از معدود حیواناتی است که اساس مولکولی تمایلات جنسی مردان در آنها بررسی شده است. با این حال، این تحقیقات بحث برانگیز بوده است و تبلیغات زیادی علیه مطالعه ای در دانشگاه علوم و بهداشت اورگان که مکانیسم های تولید همجنس گرایی در قوچ ها را بررسی کرده است، ایجاد شد. سازمان هایی مانند PETA علیه این مطالعه مبارزه کردند و دانشمندان را به تلاش برای درمان همجنس گرایی در گوسفندان متهم کردند.

گوسفندان اهلی گاهی اوقات در تحقیقات پزشکی، به ویژه برای تحقیق در مورد فیزیولوژی قلبی عروقی ، برای بیماری هایی مانند فشار خون بالا و نارسایی قلبی مورد استفاده قرار می گیرند. گوسفندهای باردار نیز الگوی مفیدی برای بارداری انسان هستند، و برای بررسی تأثیرات رشد و نمو سوء تغذیه و هیپوکسی جنین استفاده می شوند. در علوم رفتاری، از گوسفندان در موارد جداگانه برای مطالعه تشخیص چهره استفاده شده است، زیرا فرایند شناخت ذهنی آنها از نظر کیفی شبیه انسان است.

تاثیرات فرهنگی

گوسفندان در بسیاری از فرهنگ ها ،( به ویژه در مناطقی که رایج ترین نوع دام را تشکیل می دهند) حضور پررنگی داشته اند. در بسیاری از فرهنگ ها، نامیدن گوسفند به کسی ممکن است اشاره به این داشته باشد که آن فرد ترسو است و یا به راحتی تحت تاثیر قرار می گیرد. در مقابل ، گوسفندان نر (قوچ ها) غالباً به عنوان نمادی از قدرت استفاده می شوند. آرم های تیم فوتبال لس آنجلس رمز و ماشین های وانت دوج رام (دوج تراک) اشاره ای به نرهای گوسفند بزرگ، Ovis canadensis می کنند.

لوگوی ماشین های پیکاپ خودرو سازی دوج تراک

گفته می شود شمردن گوسفندان کمکی برای خوابیدن است و امروزه برخی از سیستم های شمارش گوسفند همچنان ادامه دارد.

گوسفندان همچنین در عبارات محاوره ای و اصطلاحات مکرر با عباراتی مانند " گوسفند سیاه " وارد شده اند. اینکه یک فرد را گوسفند سیاه بنامیم، به این معنی است که آنها عضوی عجیب یا نامتعارف از یک گروه است که این ویژگی مغلوب ناشی از این می شود که یک بره سیاه گاهی در گله ای کاملاً سفید متولد شود. این گوسفندان سیاه توسط چوپانان نامطلوب قلمداد می شدند، زیرا پشم سیاه به اندازه پشم سفید از نظر تجاری قابل استفاده نیست.

در دین و فرهنگ عامیانه

خدای خنومدر دوران باستان، نمادین سازی مذهبی و مراسم مربوط به گوسفندان با اولین اعتقادات شناخته شده آغاز شد: جمجمه قوچ ها (همراه با گاوها) در 8000 سال قبل از میلاد در مکان های مقدس شهر چاتال هویوک (چتل هویک بزرگترین و پیچیده ترین منطقه باستانی بازمانده از دوران نوسنگی است که تاکنون توسط باستان‌شناسان کشف و حفاری شده است و در دشت قونیه آناتولی (ترکیه) واقع است) قرار داشته اند. در دین مصر باستان، قوچ نماد چندین خدا بود:

• هارسافس (به عنوان خدای باروری که با آب پیوند خورده است شناخته ‌شده بود.)
• آمون (خدای محلی تبس و یکی از مهم‌ترین خدایان مصر باستان بود که به عنوان خالق، حاکم، خدای حاصل خیزی و خدای خورشید شناخته می‌شد.)
• خنوم (یکی از قدیمی ترین خدایان مصر باستان می‌باشد؛ که در اصل به او آفرینندهٔ رود نیل لقب داده‌اند.)

در کشور ماداگاسکار گوسفندان را نمی خوردند؛ زیرا اعتقاد بر این بود که آنها تجسم روح اجداد و نیاکانشان هستند.

از نظر طالع بینی، برج قوچ، اولین نشانه از زودیاک کلاسیک یونان است. همچنین، گوسفند هشتمین حیوان از دوازده حیوان مرتبط با چرخه 12 ساله در زودیاک چین است که مربوط به تقویم چینی است.  در مغولستان، شاگای نوعی تاس قدیمی است که از استخوان های مکعبی (تاسی) گوسفند ساخته می شود و اغلب برای اهداف پیشگویی استفاده می شود.

زودیاک چینی (گاه‌شماری حیوانی)

گوسفند نقش مهم و پررنگی در همه ادیان ابراهیمی دارد. ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، موسی، داوود و پیامبر اسلام حضرت محمد (ص)، همگی چوپان بودند. در دین اسلام، زمانی که ابراهیم قصد قربانی کردن اسماعیل را داشت؛ گوسفندی به عنوان جانشین اسماعیل برای قربانی فرستاده شد.(طبق داستان کتاب مقدس، ابراهیم قصد قربانی کردن اسحاق را داشت.)

عید قربان یک جشن بزرگ سالانه در میان مسلمانان جهان است که در آن گوسفندان (یا سایر حیوانات) به یاد این عمل قربانی می شوند. همچنین، گوسفندها گاهاً برای یادآوری وقایع مهم دنیوی در فرهنگ های اسلامی قربانی می شوند. یونانیان و رومی ها نیز مرتباً در اعمال مذهبی گوسفندان را قربانی می کردند.

گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir