فیل

فیل یا پیل نام حیوانی بزرگ‌جثه از راسته خرطوم داران از خانواده فیلان (Elephantidae) است که بیشتر بومی هندوستان و آفریقا می‌باشد.
فیل جانوری است بزرگ و عظیم الجثه که از سالهای بسیار دور در کره زمین زندگی می کرده است. از ماموتهای بسیار بزرگ در عصر قبل از یخبندان تا فیلهای آسیایی و آفریقایی امروز این موجودات راه درازی را طی کرده اند. در دوران باستان از این جانوران برای مقاصد نظامی و به عنوان سواره نظام سنگین مورد استفاده قرار می گرفته است.

فیل ها سنگین ترین و بزرگترین حیوانات خشکی هستند.دو گونه فیل وجود دارد؛ یکی فیل آفریقایی که در آفریقا زندگی می‌کند و دیگری هم فیل هندی که ساکن هند است.

از ویژگیهای بارز همه فیل ها می توان به تنه ای بزرگ، گوش های بزرگ و پهن، خرطومی دراز، پاهای بزرگ و پوستی سخت اما حساس اشاره کرد.

این جانوران از خرطوم دراز خود به عنوان دست استفاده می کنند و با آن غذا و آب را در دهان خود می گذارند. جنس عاج فیل ها مانند جنس دندان است. فیل های نر از عاج برای جنگیدن استفاده می کنند.

فیل ها احتیاجی به دفاع از سرزمینی که در آن زندگی می‌کنند ندارند٬ چون به نظر می‌رسد همسایگانشان را می‌شناسند و با آن‌ها روابط دوستانه دارند. آن‌ها قدرت بینایی ضعیفی دارند ولی حس شنوایی و بویایی آن‌ها بسیار خوب است.اگر یکی از فیل ها احساس خطر کند٬ همهٔ گله گوش به زنگ می‌شود.

فیل ها به طور متوسط در شبانه روز ۲ تا ۳ ساعت می خوابند و در طول روز چیزی در حدود ۱۵۰ کیلوگرم غذا می خورند تا بتوانند پاسخ گوی نیازهای بدن بزرگ خود باشند.

اندازه

فیل ها بزرگترین حیوانات روی زمین هستند. فیل های بوته ای آفریقایی بزرگترین گونه هستند، قد نرها 304–336 سانتی متر با بدنی به وزن 5.2–6.9 تن و فیل های ماده 247 –273 سانتی متر و توده بدنی 2.6–3.5 تن وزن دارند. فیل های نر آسیایی معمولاً اندازه ای حدود 261–289 سانتی متر قد دارند و 3.5–4.6 تن وزن دارند در حالی که ماده ها 228–252 سانتی متر هستند.

فیل های جنگلی آفریقایی کوچکترین گونه ی فیل ها هستند، نرها تقریباً در حدود 209–231 سانتی متر قد و 1.7–2.3 تن وزن  دارند. فیل های آفریقایی نر به طور معمول 23٪ بلندتر از ماده ها هستند ،در حالی که فیل های آسیایی نر تنها در حدود 15٪ از ماده ها بلندتر هستند.

سر و جمجمه

جمجمه یک فیل به قدری انعطاف پذیر است که می تواند در مقابل نیروهای تولید شده و برخورد رو در رو مقاومت کند. پشت جمجمه آنها قوسهایی وجود دارد که از مغز در هر جهت محافظت می کنند. جمجمه فیل دارای حفره های هوا (سینوس ها) است که ضمن حفظ قدرت کلی، وزن جمجمه را کاهش می دهد. این حفره های  داخل جمجمه، ظاهری شبیه لانه زنبوردارد.

به دلیل اندازه سر، گردن فیل ها نسبتاً کوتاه است تا بتواند پشتیبانی بهتری داشته باشد.

گوش ها

گوش های فیل دارای پایه های ضخیم با نوک های نازک است. صفحه های گوش آنها حاوی رگ های خونی متعددی به نام مویرگ هستند . خون گرم به مویرگها می ریزد و به آزاد شدن گرمای اضافی بدن در محیط کمک می کند.

از بین همه فیل ها، فیلهای بوته ای آفریقایی در گرمترین مناطق آب و هوایی زندگی می کنند و بزرگترین پلک های (صفحه ها) گوش را دارند. فیل ها قادر به شنیدن صداهایی با فرکانس های پایین هستند.

دندان

فیل ها معمولاً دارای ۲۶ دندان هستند که شامل دو دندان پیش که تبدیل به عاج شده‌اند و ۱۲ دندان آسیای بزرگ و ۱۲ دندان آسیا کوچک می‌باشد.

فیل ها در آرواره خود جوانه‌های ۶ مجموعه دندان زیر هم دارند که یکی پس از دیگری رشد می‌کنند و هنگامی که دندان آسیای قبلی می‌پوسد دندان جدیدی از زیر آن می‌روید و جانشین قبلی می‌شود.

پاها ، حرکت و حالت

در پاهای جلویی فیل آفریقایی ۴ و یا ۵ ناخن و در پای عقبی ۳ ناخن وجود دارد. استخوانهای موجود در پای فیل از جمله نیرومندترین استخوانها در بین جانوران است که می تواند آن وزن زیاد را تحمل کند. در باغ وحش ها یک از مسائل مهم کمک به فیل ها برای راه رفتن بیشتر است تا استخوان ها و عضلات پاهای آنان تقویت شده و ضعیف نشود.

فیل ها می توانند حداکثر سرعتی با 25 کیلومتر در ساعت (16 مایل در ساعت) داشته باشند. فیل ها شناگران توانایی هستند. آنها می توانند حداکثر شش ساعت بدون لمس کف شنا کنند و تا 48 کیلومتر را با سرعت 2.1 کیلومتر در ساعت  طی کنند.

خرطوم

خرطوم فیلگذشته از اندازهٔ فیل ها٬ دو چیز دیگر که آن‌ها را از بقیهٔ پستانداران متمایز می‌کند٬ خرطوم و عاج آنهاست.خرطوم٬ بینی فیل است. خرطوم استخوان ندارد ولی ماهیچه‌ای است و یک یا دو لب انگشت در نوک آن وجود دارد.فیل ها از خرطوم برای نفس کشیدن و آب خوردن استفاده می‌کنند٬ به این صورت که ابتدا آب را بالا می‌کشد و سپس آن را از گلویش پایین می‌فرستد.خرطوم فیل مثل دست نیز عمل می‌کند،هم آنقدر قوی است که می‌تواند شاخه‌های پربرگ را با آن‌ها بشکند و هم آنقدر دقیق که می‌تواند میوه‌ای به کوچکی تمشک را با آن بردارد. فیل هایی که می‌خواهند جفت‌گیری کنند خرطوم‌هایشان را در هم حلقه می‌کنند.

فیل های مادر وقت زیادی را صرف لمس و نوازش بچه هایشان می‌کنند.آن‌ها این کار را با خرطوم‌هایشان انجام می‌دهند.این «نوازش فیل» برای بچه فیل بسیار مهم است.بچه‌ای که نوازش نشود به اندازهٔ بچه‌ای که تماس زیادی با مادرش داشته باشد رشد نمی‌کند.

عاج

عاج‌ها٬ در واقع دومین دندان‌های پیشین بالایی فیل‌اند. وقتی این دندان‌ها شروع به رشد می‌کنند٬ مثل دندان انسان٬ لایه‌ای از مینا دارند.ولی وقتی بزرگتر می‌شوند٬ مینای دیگر روی دندان‌ها را نمی‌پوشانند.بیشتر این دندان‌ها از عاج ساخته شده است.فیل ها از این عاج‌ها برای دفاع کردن و غذا خوردن استفاده می‌کنند.این دندان‌ها در تمام طول عمر فیل رشد می‌کنند٬ بنابراین فیلی که عاج‌های بسیار بزرگی دارد معمولاً حیوانی پیر است.عاج ماده‌ها کوچک‌تر از عاج نرهاست و عاج فیل آسیایی هم کوچک تر از فیل آفریقایی است.

استخوان ها

اسکلت فیل از 326–351 استخوان تشکیل شده است. مهره ها توسط مفاصل تنگ و محکمی متصل می شوند که انعطاف پذیری ستون فقرات را محدود می کند. فیل های آفریقایی 21 جفت دنده دارند، در حالی که فیل های آسیایی 19 یا 20 جفت دارند.

پوست

پوست فیل به طور کلی بسیار سخت است ، ضخامت آن در پشت و قسمت های سر 2.5 سانتی متر (1 اینچ) است. پوست اطراف دهان، مقعد و داخل گوش بطور قابل توجهی نازک است. فیل ها معمولاً پوستی خاکستری دارند ، اما فیل های آفریقایی پس از غرق شدن در گل های رنگی قهوه ای یا مایل به قرمز به نظر می رسند. فیلهای آسیایی برخی از لکه ها را به خصوص در پیشانی و گوش و نواحی اطراف خود دارند. گوساله ها موهایشان مایل به قهوه ای یا مایل به قرمز است، که با بالغ شدن، موهایشان تیره می شود، اما غلظت های زیاد مو، در انتهای دم و همچنین چانه، اندام تناسلی و نواحی اطراف چشم و دهانه گوش باقی می ماند.

به طور معمول پوست یک فیل آسیایی بیش از پوست یک فیل آفریقایی با مو پوشیده شده است.

فیل ها از گل به عنوان ضد آفتاب استفاده می کنند و از پوست خود در برابر اشعه ماورای بنفش محافظت می کنند . پوست فیل اگرچه سخت است اما بسیار حساس است. بدون حمامهای منظم گلی برای محافظت از آن در برابر سوزش ، گزش حشرات و از بین رفتن رطوبت ، پوست فیل آسیب جدی می بیند.

فیل ها به دلیل نسبت سطح به حجم کم (که در آنها چندین برابر کمتر از انسان است)، در آزاد سازی گرما از طریق پوست مشکل دارند.

دمای بدن

دمای هسته بدن فیل به طور متوسط ​​35.9 درجه سانتی گراد (96.6 درجه فارنهایت) ، مشابه دمای انسان است. مانند همه پستانداران ، یک فیل می تواند در پاسخ به شرایط شدید محیطی درجه حرارت خود را چند درجه از متوسط ​​افزایش یا کاهش دهد.

هوش فیل

فیل ها از جمله باهوش ترین حیوانات موجود در جهان هستند . وزن مغز یک فیل در حدود ۵ کیلوگرم است و از نظر پیچیدگی پس از مغز نهنگ ها پیچیده ترین مغز در بین جانوران است. مغز این حیوان از نظر واکنش به احساسات گوناگون بسیار پیشرفته است و بنا بر تحقیقات انجام شده مشخص شده است که در زمینه تعقیب چندین سوژه در یک فضای سه بعدی فیل بر انسان برتری دارد. در عین حال این جانور بسیار نوع دوست نیز هست و به در موارد زیادی به سایر موجودات زنده نیز کمک کرده است. مواردی از کمک فیلها به حیوانات در معرض خطر قرار گرفته نیز وجود دارد.

زندگی اجتماعی

گله های فیل که شامل ۱۰ فیل نر و تعداد متفاوتی فیل ماده است یکی از منسجم ترین گله ها در کل جوامع حیوانی در جهان است. در این گروه ها معمولا فیل های ماده به یافتن غذا و مراقبت از بچه فیل ها می پردازند و تنها اگر بمیرند و یا توسط انسان به دام بیافتند از گروه جدا می شوند. گله های فیل در زمان حرکت با یکدیگر از طریق ایجاد امواج صوتی به وسیله پاهای خود در ارتباط هستند. این امواج توسط گوش انسان قابل شنیدن نیست. فیل های نوجوان در سن ۱۲ سالگی از گروه جدا شده و در دسته فیلهای نابالغ تا زمان رسیدن به بلوغ زندگی می کنند.

انواع فیل ها

• فیل آفریقایی
• فیل آسیایی
• فیل چینی
  فرگشت دو گونه فیل آفریقایی و فیل آسیایی در حدود ۶٫۷ میلیون سال پیش از هم جدا شد.

فیل آسیایی

فیل آسیاییفیل آسیایی (نام علمی: Elephas maximus)   یکی از دو گونه اصلی فیل موجود در حاضر است. فسیل این گونه تنها در شرق آسیا یافت میشود.
این فیلها به حدی در فرهنگ آسیای شرقی اهمیت دارند که در وجه قدیسی بنام گانش تقدس دارند.

فیل آفریقایی

فیل آفریقایی یکی دیگر از دو گونه فیل موجود در حاضر است. فسیل این گونه تنها در آفریقا یافت شده است، جایی که در آن در دوره پلیوسن میانی تکامل یافته است.

فیل های افریقایی تا 6803 کیلوگرم نیز رشد می کنند و قدشان نیز به 396 سانتی متر می رسد. دوران بارداری فیل های ماده 22 ماه است و آنها پس از آن یک بچه فیل را به دنیا می آورند.

فیل چینی

فیل چینی یا فیل عاج صورتی (نام علمی: Elephas maximus rubridens) از زیرگونه‌های انقراض یافتهٔ فیل آسیایی است که زمانی در مرکز و جنوب چین می‌زیست. نسل این فیل به دلیل شکار بی‌رویهٔ آن برای عاج‌هایش تا سدهٔ چهاردم پیش از میلاد منقرض شد. فیل هایی که امروزه در استان‌های جنوب غربی چین یافت می شوند زیرگونهٔ دیگری از فیل آسیایی یعنی فیل هندی هستند.

فیل های منقرض شده

در حدود ۱۲۵ هزار سال قبل چیزی نزدیک به ۴۰ گونه متفاوت از فیل ها در جهان زندگی می کردند.این گونه از فیل ها چیزی در حدود ۴.۵ متر قد و ۱۴ متر قد داشتند. این فیل ها از موی بیشتری حتی در مقایسه با ماموتها برخوردار بودند. آخرین نسل های این فیل ها در گروهایی به دور از انسان تا ۴۰۰۰ سال قبل زندگی می کردند.

کمک به بیماران

از فیل ها برای درمان بعضی بیماری‌های روانی در انسان‌ها بهره گرفته شده است. پزشکان در تایلند از فیل ها برای بهبود کودکان مبتلا به اوتیسم و نیز کودکان نابینا کمک گرفته‌اند تا این کودکان، که از ارتباطات اجتماعی گریزان هستند، وارد تعاملات اجتماعی شوند.

حقایقی در مورد فیل ها

• فیل ها قادر به پریدن نیستند.
• فیل ها برای برقراری ارتباط مانند گربه ها خرخر می کنند.
• یک فیل می تواند هفتاد سال عمر کند.
• فیل ها حیوان ملی تایلند هستند.
• یک فیل جنگلی می تواند 100 تا 1000 پوند سبزیجات را طی 16 ساعت بخورد.
• وزن دندان فیل بیش از 3 کیلوگرم است.
• فیل ها می توانند 60 دستور از انسان ها بیاموزند.
• خرطوم فیل ها می تواند دو گالن آب را در خود جای دهد.
• یک فیل می تواند روزانه 80 گالن آب بخورد.
• همانطور که نوزادان انگشت شصت خود را می.مکند،بچه فیل ها نیز برای کسب آرامش خرطومشان را می مکند.

گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir