مورچه ها

مور یا مورچه حشره‌ای اجتماعی است همانند زنبور عسل از راستهٔ نازک بالان که در میانه‌های دورهٔ کرتاسه یعنی حدود ۱۱۰ تا ۱۳۰ میلیون سال پیش تکامل یافته است. رفتار اجتماعی مورچه ها همراه رفتار زنبور عسل پیچیده ترین در دنیای حشرات است.

امروزه بیش از ۱۲۰۰۰ گونه مورچه طبقه بندی شده‌اند و تخمین زده می‌شود این تعداد تا ۲۲۰۰۰ گونه نیز برسد. مورچه ها به راحتی از شاخکهای آرنج دارشان و ساختار گره مانندشان و کمر باریکشان قابل شناسایی هستند.

اندازهٔ اجتماع مورچه ها می‌تواند از چند ده مورچه شکارچی در یک حفره تا چند میلیون مورچهٔ ساده و مورچه نازای ماده و طبقه ای از کارگرها و سربازها و سایر گروه‌ها را در یک محدوده جغرافیایی وسیع شامل شود.همچنین اجتماع مورچه ها شامل تعدادی نر دارای نطفه و همچنین یک یا چند ماده که توانایی بارور شدن دارند و ملکه نامیده می‌شوند، می‌شود.همچنین گاهی اجتماع مورچه ها یک ابرجامعه توصیف شده‌است ٬زیرا مورچه ها در آن با یکدیگر کار می‌کنند و از اجتماع خود دفاع می‌کنند.

انواع مورچه های داخل لانه

• مورچه های کارگر : به دو گروه کوچک و بزرگ تقسیم می شوند مورچه های کارگر بزرگ ازبقیه مورچه ها بزرگ تر و درشت تر هستندکه به انها مورچه های سرباز می گویند.
• مورچه های سرباز :  دارای ارواره های بزرگی هستند و از افراد ضعیف تر در مقابل سایر حشرات دفاع کرده و از جانوران مورچه خوار محافظت می کنند .
• کارگر های کوچک :  از لانه دور می شوند و به نظافت و تغذیه ی نوزادان و ملکه می پردازد .مورچه ها حیوانات بسیار با نظافتی هستند . هر کدام وظیفه ی خود را انجام  می دهند  و در بقیه ی امور دخالتی نمی کنند.

در اخر زمستان ملکه تخم های مخصوصی می گذارد که از انها مورچه های نر و ماده تولید می شود که در بهار از لانه بیرون امده وجفت گیری می کنند و بعد از ان مورچه های نر بلافاصله می میرند.

گونه های تکامل یافته

• مورچه های مهاجم : گروهی از مورچه ها که حشرات و سایر حیوانات کوچک موجود در مواد پوسیده ی گیاهی را شکار می کنند،مورچه های مهاجم می گویند.شکار ان ها به این طریق است وقتی یکی ازان ها طعمه ای راپیدا کرد با ترشح بوی از روی غده های بذنش دیگر مورچه ها را باخبر می کند و ان ها یک رذیف منظم که گاهی طول ان ها به صد متر می رسد،تشکیل داده و با همکاری هم ان را به لانه می برند.
• مورچه های برگ بر : این نوع مورچه در جنگل های امازون پیدا می شود که قطعاتی از برگ درختان را جدا می کند و به لانه ی خود می برد،گاهی در یک شبانه روز تمام برگ های یک درخت عظیم را می برند،ان ها را جویده و کف لانه را پر می کنند و سپس قارچ های کوچک را به لانه برده و در زیر ان ها را پرورش داده،تا در مواقع لزوم از ان ها تغذیه کنند.
• مورچه های انگل : بعضی مورچه ها برای تهیه ی غذای خودشان هیچ فعالیتی نمی کنند و غذایشان را از سایر مورچه ها به دست می اورند.یعنی انگل مورچه های دیگر می شوند.
• مورچه های پرسه زن : لانه های خود را در نزدیکی انه ی مورچه های دیگر می سازند.ان گاه هم از مواد دور ریخته شده ی ان ها تغذیه می کنند و هم زمانی که کارگرها مشغول بردن مواد غذایی به لانه ی خود هستند،غذای ان ها را به زور از چنگشان در می اورند.
• مورچه های سارق : آنها به آرامی وارد لانه ی موریانه ها و مورچه ها می شوند و غذای ذخیره شده ی آنها را می دزدند و نوزادانشان را شکار می کنند.
• مورچه های برده دار : این مورچه ها به آرامی وارد لانه ی سایر انواع مورچه ها می شوند و پیله های آنها را می دزدند و به لانه ی خود می برند و از پیله های دزدیده شده مراقبت می کنند.پس از خروج کارگر ها، از پیله های دزدیده شده ان ها را وادار می سازند که کارهای مربوط به لانه شان انجام دهند.

جامعهٔ مورچه ها دارای سیستم تقسیم کار ٬ارتباط بین اشخاص و توانایی حل مشکلات پیچیده‌است.این تشابه با جوامع انسانی سالهاست که الهام بخش و موضوع مطالعات بوده است.
خیلی از تمدن‌های انسانی از مورچه ها در مراسم مذهبی ،تغذیه و موارد پزشکی سود می‌جویند.برخی از گونه ها بخاطر نقشی که در کنترل زیستی آفت ها ایفا می‌کنند بسیار ارزشمند هستند.

ساختمان مورفولوژیکی مورچه

مورچه ها گرچه از نظر اندازه ظاهری با یکدیگر فرقهای زیادی دارند، ولی از جهت شکل ظاهری کم و بیش شبیه یکدیگر هستند. بر روی سرمورچه یک جفت شاخک یا آنتن وجود دارد. این شاخکها مدام حرکت می کنند، زیرا اینها شاخکهای معمولی نیستند. بلکه اندامهای بویایی جانور به شمار می روند. بنابراین مورچه در عین حال که فاقد بینی است، ولی حس بویایی دارد. شاخکها همچنین به مورچه کمک می کنند تا مورچه های دیگر را بشناسد و با آنها ارتباط برقرار کند.

سر مورچه شامل مغز، یک جفت چشم مرکب و آرواره های قوی و دهان است. علاوه بر چشم مرکب، بیشتر مورچه ها دارای اندام بینایی دیگری به نام چشم ساده هستند. بین شکم و تنه این حشرات پایه ای وجود دارد که به وسیله آن شکم می تواند حرکات زیادی در جهات مختلف انجام دهد. مورچه های کارگر دارای سرکوچکی هستند، در صورتی که نرماده ها دارای سری بزرگ می باشند. آرواره های این حشره نسبتاً قوی است و پاهایش به چنگال ختم می شوند.
بالهای جنس ماده حشره مذکور پس از جفت گیری می افتند. 

قدرت و هوش مورچه

مورچه ها قویترین حیوانات خشکی می‌باشند، چرا که می‌توانند چند برابر وزن خود بار حمل کنند، مطالعه در زندگی مورچه ها دانشمندان را به شگفتی واداشته‌است، چون وقتی آن‌ها انبار غذای بعضی از مورچه ها را بررسی کرده‌اند، با کمال تعجّب دیده‌اند آن‌ها، به طور دقیق دانه‌های جمع آوری شده را به طور منظّم در کنار هم قرار می‌دهند؛ آن‌ها دانه‌های گندم را از وسط به دو نیم می‌کنند تا هنگام رسیدن رطوبت سبز نشود، ولی دانه‌های خربزه را به جای نصف به چهار قسمت تقسیم می‌کنند، زیرا می‌دانند که دانه‌های خربزه (تخم خربزه) اگر به دو نصف تقسیم شوند، باز هم قابلیت سبز شدن را دارند و به محض تماس با آب رشد خواهند کرد و لانهٔ مورچه ها را از بین خواهند برد .

سرعت

دانشمندان تخمین زدند اگر مورچه ها هم اندازه ی انسان بودند،سرعت حرکتشان ۸۴ کیلومتر در ساعت بود.

تولید مثل و جفت گیری

نظریه های متعددی برای تولید مثل در گونه های مورچه ذکر شده است. ماده های بسیاری از گونه ها شناخته شده اند که قادر به تولید مثل جنسی از طریق پارتنوژنز تتلو هستند . ترشحاتی که از غدد مورچه های نر در بعضی از گونه ها می تواند باعث باز شدن دستگاه تناسلی ماده ها شود و مانع از جفت گیری مجدد آنها می شود. بیشتر گونه های مورچه ها سیستمی دارند که در آن فقط ملکه ها توانایی جفت گیری دارند. برخلاف تصور عامه ، بعضی از لانه های مورچه ها دارای چندین ملکه هستند. به کارگرانی که توانایی تولید مثل دارند " gamergates " گفته می شود.

روند واقعی جفت گیری معمولاً روی زمین انجام می شود. ماده بعضی از گونه ها فقط با یک نر جفت می شود اما در بعضی گونه ها ملکه ممکن است با ده یا بیشتر از نرها ی متفاوت جفت شود و اسپرم را در اسپرماته خود ذخیره کند.

ملکه مورچه های گوشت خوار بارور در حال حفاری

سپس ماده بالغ (ملکه ی آینده) به دنبال مکانی مناسب برای ساخت کلونی جدید دست به کار می شود. ملکه در آنجا بالهایش را می شکند و شروع به تخم گذاری و مراقبت از تخم می کند. ملکه می توانند تخمهای آینده را با اسپرمهای ذخیره شده برای تولید کارگران بکار گیرد. اولین کارگرانی که از تخم بیرون می آیند به عنوان نانونیک شناخته می شوند و ضعیف تر و کوچکتر از کارگران بعدی هستند ، اما آنها بلافاصله شروع به خدمت به کلونی می کنند. آنها مراقبت از لانه ،جمع آوری مواد غذایی  و مراقبت از تخم های دیگر را بر عهده می گیرند.

گونه هایی که دارای چندین ملکه هستند ، ممکن است یک ملکه به همراه برخی از کارگران لانه را ترک کند تا کلونی دیگری را در یک مکان جدید پیدا کنند. فرآیندی شبیه به بچه دهی در زنبورهای زنبور عسل . 

عمر مورچه ها

عمر مورچه های کارگر 8 تا 10ماه ، مورچه ملکه یک سال و مورچه های نر دو هفته زندگی می کنند. یعنی پس از جفتگیری با ماده می میرند.

مکان یابی

شمارى از زیست شناسان در صدد بر آمده اند با مطالعه دقیق تر در نحوه عمل این حشرات از مدلهاى رفتارى آنان براى حل مسائلى که مهندسان با آنها مواجه هستند، کمک بگیرند. چند دهه قبل، زمانى که "ریچارد فاینمن" فیزیکدان خوش ذوق آمریکایى سرگرم کار روى رساله دکتراى خود بود، متوجه شد لشکرى از مورچه ها به اتاق او هجوم آورده اند و گنجه اى را که او مواد غذایى اش را در آن نگاه مى داشت مورد حمله قرار داده اند.
رفتار این مورچه ها ذهن حساس و مسئله یاب این فیزیکدان جوان را تحریک کرد و او مصمم شد از اسرار رفتار دقیق و حساب شده این موجودات سر درآورد. هر چند فاینمن نتوانست به همه پرسشهایى که در آن زمان در مورد رفتار مورچه ها داشت پاسخ دهد، اما این پرسشها، از جمله اینکه مورچه ها چگونه به وجود مواد غذایى در گنجه قفل شده پى مى برند؟ یا آنکه چگونه راه لانه تا محل غذا و بالعکس را پیدا مى کنند؟ یا آنکه چگونه به یکدیگر درباره وجود مواد غذایى و محل آنها اطلاع مى دهند؟ و اینکه آیا هیچ تصورى از هندسه و مکان در ذهن دارند؟ موجب شد که شمارى از زیست شناسان و محققان به بررسى جدى در این زمینه بپردازند. گزینش طبیعى جست وجوى غذا را به صورت فعالیتى که براى بقا ضرورى است در قیاس با دیگر فعالیتها اولویت مى بخشد.

این فرآیند، همچنین نسل مورچه هایى را که قادرند به نحو موثرترى اطلاعات مفید را به مورچه هاى دیگر انتقال دهند، مثلا با بر جاى گذاشتن رد پاى شیمیایى از محل غذا در برابر مورچه هایى که کمتر در این زمینه موفقند، پایدار مى سازد. آشنایى با هندسه و مکان نیز شانس بقاى مورچه ها را بالا مى برد، به این شرط که مکانیسم قابل استفاده اى در این زمینه موجود باشد و این امر بر بازده یافتن غذا بیفزاید. فاینمن در آزمایش خود مورچه ها را بر روى یک تکه کاغذ از نقطه اى به نقطه دیگر مى برد و در برابرشان اندکى شکر قرار مى داد تا دریابد که آیا این مورچه ها مى توانند دیگر مورچه ها را از محل غذا مطلع سازند؟ اما مطالعاتى که او در خصوص آشنایى مورچه ها با هندسه انجام داد نتایج متناقضى به بار آورد. او به عنوان نمونه مشاهده کرد مورچه هایى که در اتاقش سرگرم فعالیت هستند نمى توانند مسیر صحیح را از مسیر ناصحیح در امتداد یک راه خاص تشخیص دهند. اما بعدها در جنگلهاى برزیل شاهد آن بود که مورچه هاى برگ خوار این جنگلها از این توانایى برخوردارند. او این فرضیه را مطرح کرد که مورچه هاى برزیلى از نوعى ماده شیمیایى براى تعیین جهت صحیح در مسیر حرکت استفاده مى کنند. به عبارت دیگر این مورچه ها مى توانند یک مسیر را به صورت الف - ت - ب - ت – فاصله - ب، الف، ت و ب - فاصله مشخص کنند که به معناى آن است که مسیر حرکت غیر متقارن است. در حالى که مسیرى که به صورت الف، فاصله، الف و ... علامتگذارى شده، صرفا یک مسیر متقارن را نمایش مى دهد. اما آزمایشهاى بعدى او در منزلش در کالیفرنیا نتوانست نتیجه روشنى به بار آورد. فاینمن متذکر شد که شواهد نشان مى دهد مورچه ها مسیر و جهت را تشخیص مى دهند، اما آزمایشهاى او نمى تواند این نکته را که مورچه ها حس تشخیص هندسه و جغرافیاى موقعیت را دارند مشخص سازد. اما تحقیقات بعدى به وسیله زیست شناسان نشان داده که در میان ۲۰ هزار نوع مختلف از مورچه ها، روش هاى یکسانى براى راهیابى به کار نمى رود و همه این انواع مختلف به یک میزان از توانایى در تشخیص مسیر برخوردار نیستند. بسیارى از مورچه ها از نشانه هاى بیرونى در مسیر براى تشخیص موقعیت و جهت خود استفاده مى کنند. زمانى تصور مى شد که مورچه هاى برگ خوار جنگلهاى برزیل از میدان مغناطیسى زمین براى این منظور کمک مى گیرند.

پژوهشهاى تازه روشن ساخته که یک نوع مورچه معمولى موسوم به مورچه قرمز از درک هندسى برخوردار است و محققان اکنون بر این باورند که احتمالا دیگر انواع مورچه ها نیز داراى این توانایى هستند. یک دسته از مورچه هاى قرمز شبکه اى را به وجود مى آورند که از دهانه لانه تا محیط اطراف پراکنده مى شود. این شبکه بازوهایى به صورت حرف انگلیسى ایگرگ Y با زاویه اى در حدود ۶۰ درجه به وجود مى آورد. به عبارت دیگر مورچه ها در هنگام خروج از لانه و حرکت در محیط اطراف اینگونه و با این زاویه شاخه شاخه مى شوند. اما اگر مورچه اى در مسیرى نادرست در امتداد یک شاخه در حال حرکت باشد و به تقاطعى با زاویه ۱۲۰ درجه برخورد کند نمى تواند جهت خود را تنظیم کند. زاویه کمتر از ۱۲۰ درجه براى بازوهاى شاخه هاى ایگرگ شکل نوعى عدم تقارن میان لانه و محیط به وجود مى آورد. اما زاویه دقیقا ۶۰ درجه و ۱۲۰ درجه به معناى تقارن کامل است و در این زاویه توانایى مورچه براى تنظیم جهت خود به حداکثر مى رسد. این نکته نشان مى دهد که فرضیه فاینمن در مورد علامتگذارى مسیر به وسیله مورچه ها به صورت الف - ب - فاصله - الف - ب - فاصله، نادرست است. زیرا در عمل حرکت هزاران مورچه از چنین مسیرى موجب مى شود این علامتگذارى ها مخدوش شوند. مورچه هایى که فاینمن براى آزمایش برگزیده بود، براى مقصود خاصى که او در نظر داشت یعنى درک قابلیت هاى هندسى، نمونه هاى مناسبى نبودند. چون فاینمن فیزیکدان بود و نه زیست شناس و اطلاعى از انواع گوناگون مورچه ها نداشت. در حالى که زیست شناسان توانسته اند با مطالعه در انواع مختلف مورچه ها و از جمله مورچه هاى قرمز به این قابلیت هندسى طبیعى پى ببرند.

ارتباط با همنوعان

مورچه ها برای برقراری ارتباط با یکدیگر از فرومون استفاده می‌کنند. این سیگنال‌های شیمیایی در مورچه ها نسبت به سایر نازک‌ بالان تکامل یافته تر است. همانند سایر حشرات مورچه ها برای تشخیص بوی فرومون، از شاخکهای بلند و نازکِ متحرک خود استفاده میکنند. مورچه بوسیله دو شاخک خود اطلاعاتِ لازم درمورد جهت و شدت بو را استخراج می‌کند. از آنجایی که اغلب مورچه ها در روی سطح زمین زندگی می‌کنند، آنها از سطح خاک برای بر جا گذاشتن رد فرومون استفاده می‌کنند تا دیگر مورچه ها نیز بتوانند آنرا دنبال کنند.در گونه هایی که بصورت گروهی کاوش می‌کنند مورچه ای که غذا پیدا می‌کند یک رَد فرومون در مسیر بازگشت به لانه برجای می‌گذارد و این مسیر بوسیله دیگر مورچه ها دنبال می‌شود، پس از بازگشتِ مورچه های دیگر با غذا، این مسیر تقویت می‌شود. هنگامی که منبع غذا تمام می‌شود، دیگر رَد جدیدی توسط مورچه ها، در مسیر بازگشت گذاشته نمی‌شود و بوی فرومون به آرامی محو می‌شود. این عمل باعث می‌شود که مورچه ها با تغییرات محیط خود را هماهنگ کنند.

به طور مثال هنگامی که یک مسیر مشخص شده به سمت منبع غذایی توسط یک مانع سد می‌شود مورچه ها مسیر را رها می‌کنند تا مسیر جدیدی پیدا کنند. اگر مورچه ای موفق شود، رَد جدیدی بر جای میگذارد که شامل مسیر کوتاه تر‌ی به لانه می‌باشد. مسیر های موفق به سمت منبع غذا بوسیله سایر مورچه ها دنبال می‌شوند و مسیر های بهتر تقویت می‌شوند تا در نهایت بهترین مسیر پیدا شود.

انتقال فرومون مخلوط با غذا توسط دو مورچه

نظام مورچه ها

مورچه ها از فرومون، تنها برای رَد یابی استفاده نمی کنند. هنگامی که یک مورچه آسیب می‌بیند از خود فرومونِ خطر ساطع می‌کند که باعث می‌شود مورچه های اطراف او در حالت تهاجمی قرار بگیرند و همچنین مورچه های بیشتری به آن منطقه جذب شوند. برخی از گونه های مورچه از فرومون خاصی به نام فرومونِ پروپاگاند استفاده می‌کنند که باعث می‌شود دشمنانشان دچار سردرگمی شوند و به یکدیگر حمله کنند. فرومون بوسیله ساختارهای زیادی تولید می‌شود که شامل غدد دوفور، غدد سمی و غده‌های موجود در روده، دُم، روده راست ، استرنم و درشت نی می‌شوند. فرومون ها همچنین بین مورچه های لانه رد و بدل می‌شود این عمل بصورت ترکیب شدن فرومن با غذا و سپس انتقال دادن آن از طریق دهان مورچه ای به مورچه دیگر صورت می‌گیرد.این به مورچه ها کمک می‌کند که بفهمند چه وظیفه ای باید انجام دهند.‌(به طور مثال : جمع آوری آذوقه یا نگهداری از لانه). در گونه هایی از مورچه ها که دارای ملکه هستند هنگامی که تولید نوع خاصی از فرومون توسط ملکه متوقف شود کارگران ملکه جدیدی را انتخاب می‌کنند.

رقابت

همه گونه های مورچه ها جوامع مشابهی ندارند. مورچه های بولداگ استرالیا که از بزرگترین مورچه های جهان هستند، رفتار اجتماعی آنها نسبت به سایر گونه ها ضعیف است و هر مورچه به تنهایی شکار می کند و از چشمان بزرگ خود به جای حواس شیمیایی برای پیدا کردن طعمه استفاده می کند.

برخی دیگر از انواع مورچه

• مورچه خرمن چین : مورچه ای است که از گیاهان اطراف خود دانه می چیند و به لانه خود می برد و از آنها استفاده می کند.
• مورچه شیردوش یا گله دار : این مورچه ها به شکار شته ها می روند، آنها را گله گله در لانه جای می دهند و با نواختن ضربه های محکمی بر پهلویشان، مایع شیرین مزه ای از اندامشان برای خود می دوشند.
• مورچه های باغبان : دسته دیگر از مورچه ها باغبانی می کنند، یعنی قارچهای بسیار ریزی را می پرورند و خوراکشان را فقط از آنها تهیه می کنند. برای کشت قارچها نیاز به باغچه ای هم دارند که برای این کار خمیری فراهم می کنند و قارچهای مورد نظر خود را بر روی آن می کارند.
• مورچه های آسیابان : این نوع مورچه ها با کله بزرگ و فکهای نیرومندشان دانه ها را آسیاب می کنند.
• مورچه فرعون : یکی از انواع مورچه ها که تقریبا در تمام جهان زندگی می‌کند و به رنگ زرد یا قرمز است و در خانه ها زندگی می‌کند مورچهٔ فرعون است.این مورچه ها اولین بار در مصر دیده شد و برای همین به مورچهٔ فرعون معروف است.این مورچه در دیوارها زندگی می‌کنند و از غذاهای چرب بیشتر ای غذاهای گیاهی استفاده می‌کند.از بین بردن آنها نیز بسیار سخت است زیرا در دیوارها نیز لانه دارند.
• مورچه آتشی سرخ : با نام علمی  Solenopsis invicta، که بومی آمریکای جنوبی است، با احساس خطر بر روی آب، دست به دست هم داده و از گروه خود، قایقی درست می‌کنند که می‌تواند وزن‌های سنگینی را حمل کند.

چرخه زندگی مورچه ها

چرخه حیات مورچه بسیار جالب است. ماده های یک کلنی یعنی ملکه تا ارتفاع زیادی در آسمان به پرواز در می آیند و نرها نیز به دنبالشان می روند. پس از این پرواز جفت گیری، نرها فوراً می میرند و ملکه پایین می رود و به تنهایی آغازگر یک گروه یا دسته جدید می شود. او آشیانه ای حفر می کند و تخم می گذارد. پس از آن کرمهایی که فاقد پا هستند، از تخم بیرون می آیند، ملکه مادر به آنها کمک می کند تا پیله ای به دور خود بتنند. هنگامی که مورچه جوان به اندازه کافی رشد کرد، ملکه یک سرپیله را سوراخ می کند و مورچه را از داخل محفظه خود خارج می سازد. این کارگران تازه نفس، تقریباً به فوریت زندگی پرکار و فعال خود را آغاز می کنند که وقف ملکه و بقیه اعضای گروه است.

لانه سازی

مهارت خانه سازی پیچیده مورچه ها، هنوز هم دنیای علم را انگشت به دهان نگه داشته و اکنون محققان موفق به کشف کلون های زیرزمینی شده اند که تا هفت میلیون مورچه در آن هر کدام از سیستم تهویه داخلی برخوردارند. برای سال ها، دانشمندان در جستجوی این سؤال بودند که چگونه مورچه های فعال قادر به حفظ دمای لانه خود در نقطه مناسب، برای رشد هستند؟

تحقیقات جدید نشان داده که این حشرات دست به ساخت برج هایی با ساختار خاص می زنند که تهویه لازم برای رشد مطلوب در لانه ها را ارائه می کند.

طبق پژوهشی که در مجله Insect Behaviour منتشر شده، مورچه ها با احتیاط کامل دست به ساخت برج ها با دیوارهای بسیار متخلخل می پردازند و بدین ترتیب به هوا، اجازه ورود و خروج از میان حفره ها را می دهند. پیش از این، دانشمندان در مورد این برج ها اطلاعاتی داشتند؛ اما این پژوهش برای اولین بار در مورد چگونگی ساخت آنها توضیح داده است.

محققان یک کلونی از مورچه های علف خوار را به آزمایشگاه برده و به آزمایش شیوه های لانه سازی آن ها با مواد مختلف پرداختند. به این مورچه ها خاک رس، شن درشت و شن ریز داده شد و دانشمندان به طور منظم، میزان مواد را تغییر داده و بر روی آنها برای شبیه سازی باران، آب ریختند. محققان سپس با پایان یافتن ساخت برج ها، به بررسی و تحلیل تنظیمات مواد ساختمان در زیر میکروسکوپ پرداختند. یافته ها، گویای آن بود که مورچه ها با کنار هم چسباندن ذرات شن و توپ های کوچک خاک رس که با دهان شان قالب گیری کرده بودند، به ساخت این بناها دست می زدند.

با بارش آب، این دیوارها فشرده شده و در همین زمان مورچه های کارگر به سرعت مواد را جدا کرده و دیوارها را ترمیم می کنند. به گفته دانشمندان این تحقیق مؤید آن است که برج های تهویه در حقیقت سازه های ساخته شده برای مقابله با رسوب غیرفعال خاک هستند و این شیوه در میان دیگر نمونه های مورچه نیز مورد استفاده است.

مورچه ها در لانه های بسیار بزرگ و مرتفعی زندگی می کنند. آن ها برای ساختن لانه ی خود، آجرهایی را با استفاده از خاک و ترشحات دهان خود می سازند و آن ها را بسیار ماهرانه، روی هم قرار می دهند و یک ساختمان محکم به ارتفاع 3 الی 4 متر می سازند. شاید به نظر یک انسان این ارتفاع کم باشد؛ اما برای چثه ی یک مورچه، این دقیقا به اندازه ی یک آسمان خراش است!
اگر قد یک مورچه را نیم میلیمتر در نظر بگیریم، این ساختمان 3 متری، 600 برابر چثه ی اوست. در حالی که یک ساختمان 100 طبقه، فقط 140 برابر طول انسان است!

پراکندگی

تقریباً تمام مناطق کره زمین مورچه دارد. فقط مناطقی مانند جزایر دور افتاده و غیرقابل دسترسی استثنا هستند. مورچه به بیشتر محیط زیست‌های زمین چیره گشته‌اند و در بیشتر محیط زیست‌ها توانایی زندگی دارد. این موجود ۱۵–۲۰٪ موجودات زنده خشکی‌زی زمین را تشکیل می‌دهد. علت موفقیت آن‌ها به زندگی اجتماعی، توانایی بالای انطباق پذیری و توانایی تغییر دادن محیط زیستشان و بهره‌برداری از منابع و دفاع از یکدیگر برمی‌گردد.

به عنوان آفات

برخی از گونه های مورچه به عنوان آفات شناخته می شوند ، در درجه اول مواردی که در سکونتگاه ها انسان ها اتفاق می افتد ، جایی که حضور آنها غالباً مشکل ساز است. به عنوان مثال ، وجود مورچه ها در مکان های استریل مانند بیمارستان ها یا آشپزخانه ها نامطلوب خواهد بود.

بعضی از گونه ها که در رده ی آفات طبقه بندی می شوند :

• مورچه آرژانتینی
• مورچه سنگفرش
• مورچه دیوانه زرد
• مورچه خانگی بدبو
• مورچه فرعون
• مورچه نجار
• مورچه آتشین
• مورچه اروپا

برخی از مورچه ها به مواد غذایی ذخیره شده حمله می کنند ، برخی به دنبال منابع آب هستند ، برخی دیگر ممکن است به ساختارهای داخلی آسیب برسانند ، برخی ممکن است مستقیماً به محصولات کشاورزی آسیب وارد کنند.

حقایقی جالب از مورچه ها

• در سراسر جهان بیش از 12000 گونه مورچه وجود دارد.
• مورچه می تواند 20 برابر وزن بدن خود را بلند کند. اگر یک دانش آموز دوم به اندازه مورچه قوی بود ، می توانست یک ماشین را به راحتی بلند کند!
• برخی از مورچه های ملکه می توانند سالها زندگی کنند و میلیون ها کودک داشته باشند!
• مورچه ها گوش ندارند. مورچه ها با احساس لرزش در زمین از طریق پاهای خود "می شنوند".
• وقتی مورچه ها می جنگند ، معمولاً به مرگ می انجامد.
• هنگام پیدا کردن غذا ، مورچه ها یک دنباله ی فرمون را رها می کنند تا بدانند که کجا بوده اند.
• مورچه های ملکه دارای بال هستند ، که بال هایشان هنگام ساخت لانه جدید می ریزد.
• مورچه ها ریه ندارند. اکسیژن از درون سوراخ های ریز در بدن عبور می کند و دی اکسید کربن از همان سوراخ ها خارج می شود.
• هنگامی که ملکه لانه می میرد ، کلونی تنها می تواند چند ماه زنده بماند. ملکه ها به ندرت جایگزین می شوند و کارگران قادر به تولید مثل نیستند.

گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir