خورشید
خورشید یا آرپی یا خور یا هور یکی از ستارگان كهكشان راه شیری و تنها ستاره‌ی منظومه شمسی می‌باشد. منبع اصلی نور، گرما و زندگی بر روی زمین این ستاره است ، که با فاصله‌ای حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتری از زمین قرار گرفته و قطری تقریبا معادل ۱٬۳۹۰٬۰۰۰ کیلومتر و وزنی معادل ۳۳۰ هزار بار سنگین‌تر از زمین دارد. این ستاره حدودا شامل ۹۹.۸۶ درصد جرم کل منظومه خورشیدی را تشکیل می‌دهد و به دلیل جرم عظیمش دارای نیروی گرانش بسیار قوی است ، به‌طوری که سیارات به سبب این نیرو در مدارشان به دور خورشید می‌گردند.
انفجار نهایی یک ستاره سنگین را ابرنواختر می‌نامند؛ البته باید دانست که خورشید ما هیچگاه انفجاری این چنین را تجربه نخواهد کرد ، چرا که حداقل جرم مورد نیاز برای وقوع یک ابرنواختر ، هشت برابر جرم خورشید ما است.
خورشید ستاره‌ای است از ستارگان رشته اصلی ، که 5 میلیارد سال از عمرش می‌گذرد.
این ستاره کروی‌شکل بوده و عمدتا از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است. جرم این ستاره 7 برابر جرم یک ستاره معمولی بوده و همچنین 750 برابر جرم تمام سیاراتی است که به دورش می‌چرخند.
دمای خورشید
ساختار درونی خورشیدمواد تشکیل‌دهنده‌ی خورشید حالت گازی دارند ، بنابراین خورشید محدوده دقیق و معینی نداشته و مواد اطراف آن به تدریج در فضا منتشر می‌شوند. اما چنین به نظر می‌رسد که خورشید لبه تیزی داشته باشد ، چرا که بیشتر نوری که به زمین می‌رسد از یک لایه که چند صد کیلومتر ضخامت دارد ، ساطع می‌شود؛ این لایه فوتوسفر نام داشته و به عنوان سطح خورشید شناخته شده است. بالای سطح خورشید ، کروموسفر یا رنگین‌کره و هاله خورشیدی قرار دارند ، که با همدیگر جو خورشید را تشکیل می‌دهند.
مرکز خورشید مانند یک کوره هسته‌ای است ، كه دمای آن 15 میلیون درجه سانتیگراد (27 میلیون درجه فارنهایت) بوده و چگالی آن 160 برابر چگالی آب می‌باشد. تحت چنین شرایطی هسته‌های اتم هیدروژن با هم ترکیب شده و تبدیل به هسته‌های هلیوم می‌شوند. در این هنگام 0.7 درصد جرم باقی مانده و تبدیل به انرژی می‌شود. از 590 میلیون تـُن هیدروژنی که در هر ثانیه در مرکز خورشید واكنش می‌دهد ، 3.9 میلیون تن به انرژی تبدیل می‌شود. این سوخت هیدروژنی ، تا 5 میلیارد سال دیگر دوام خواهد داشت. به دلیل مسیر نامنظم درون خورشید ، 2 میلیون سال طول می‌کشد تا انرژی تولید شده در مرکز خورشید به سطح آن رسیده و به صورت نور و گرما تابش کند. تنها بعد از 8 دقیقه ، انرژی سطحی خورشید به زمین می‌رسد (ناگفته نماند كه دمای سطحی خورشید فقط ۶۰۰۰ درجه است).
هنگامی که خورشید منبسط می‌شود تا تبدیل به یک غول سرخ شود ، قطرش حدود 150 برابر بزرگتر خواهد شد. گازهای منبسط شده و داغ ، رنگ زرد و حرارت خود را از دست داده و قرمزرنگ و سرد خواهند شد. اما به خاطر بزرگتر شدن سطح خورشید ، درخشندگی آن 1000 برابر افزایش یافته و نور بیشتری ساطع خواهد کرد.
جنس خورشید
در حدود ۹۹ درصد وزن خورشید را گازهای هیدروژن (H2) و هلیوم (He) تشکیل داده‌اند ، که از این مقدار نیز حدود ۷۰ درصد مربوط به هیدروژن ، ۲۹ درصد مربوط به هلیوم است و یک درصد باقیمانده را گازهای دیگر تشكیل می‌دهند. در خورشید هر ثانیه ۵۰۰ میلیون تـُن هیدروژن طی فرآیند همجوشی هسته‌ای به هلیوم تبدیل می‌شود ، که فقط حدود ۵ درصد آن به شکل انرژِی از خورشید خارج می‌گردد. از آن جایی که همجوشی یک عمل گرماده است ، همجوشی‌های بیشمار خورشید و انرژی گرمایی حاصل از آن به عنوان اشعه‌های خورشید در منظومه شمسی پخش شده و مقداری از این انرژی به زمین می‌رسد. این اشعه‌ها همچنین باعث طوفان‌های داغ و تحریک ابر‌های اسید سولفوریک در زُهره می‌گردد.
مشخصات فیزیکی خورشید
۱- قطر خورشید در حدود ۱٬۳۹۲٬۰۰۰ کیلومتر یا ۱۰۹ برابر قطر زمین است.
۲- جرم خورشید ۳۳۳٬۰۰۰ برابر جرم زمین است و مقدار جرمی که خورشید از دست می‌دهد در حدود ۲.۴ میلیون تن در ثانیه است.
۳- وزن مخصوص خورشید ۱.۴۱ گرم بر سانتیمتر مکعب است.
۴- حجم خورشید ۱۰۳۳×۱.۴ سانتیمتر مکعب (حدودا معادل ۱٬۴۰۰٬۰۰۰ برابر حجم زمین) است.
۵- دمای مرکز خورشید ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ و دمای سطح آن ۶۰۰۰ درجه سانتیگزاد است.
۶- زمان لازم برای چرخش وضعی خورشید ۲۵ روز در استوا و ۳۴ روز در حوالی قطب‌ها می‌باشد.
۷- یک سال کیهانی زمانی است که خورشید یک بار به دور کهکشان می‌چرخد و در حدود ۲۲۵ میلیون سال طول می‌كشد.
۸- قطر زاویه‌ای خورشید در آسمان ۳۲ دقیقه‌است. قدر ظاهری خورشید۲۶.۷- است.
۹- خورشید در زمان پیدایش زمین (زمانی که زمین کاملا به اعتدال رسیده بود و آب در زمین وجود داشت) 5 برابر امروز قطر و بزرگی داشته است.
زبانه‌ها و شعله‌های خورشیدی
زبانه حلقوی خورشید (كه در شکل پایین قابل مشاهده است) ، خطوط میدان مغناطیسی دو لکه‌ی خورشیدی را به هم متصل می‌كند. در سال 1973 میلادی ، یک زبانه‌ی خورشیدی (سمت چپ تصویر) ۵۸۸ کیلومتر (365 مایل) از سطح خورشید را پوشاند. اغلب فعالیت‌های شدید خورشید در نزدیکی لکه‌های خورشیدی رخ می‌دهند. شعله‌های خورشیدی، جرخه‌هایی از انرژی هستند که عمر چند ساعته دارند. این شعله‌ها هنگامی بوجود می‌آیند که مقدار زیادی انرژی مغناطیسی به طور ناگهانی آزاد شود. زبانه‌های خورشیدی ، فواران‌هایی از گاز مشتعل هستند که ممکن است صدها هزار کیلومتر در فضا پیش بروند. میدان مغناطیسی خورشید می‌تواند زبانه‌های حلقوی را هفته‌ها در فضا پیش برده و معلق نگاه دارد.
زبانه ها و شعله های خورشیدی
باد خورشیدی
هاله (جو بیرونی) خورشید حاوی ذراتی است که انرژی کافی برای فرار از جاذبه خورشید را دارند. این ذرات به صورت مارپیچی با سرعتی معادل900 کیلومتر (560 مایل) در ثانیه از خورشید دور شده و باد خورشیدی را به وجود می‌آورند. این ذرات در همان مسیرهای میدان مغناطیسی خورشید حرکت می‌کنند و از آنجا که دارای بار الکتریکی هستند، منظومه شمسی را پر از جریان‌های الکتریکی می‌کنند. ناحیه فعالیت‌های خورشیدی ، هلیوسفر (کره خورشیدی) نامیده می‌شود. باد خورشیدی در هر ثانیه حدود یک میلیون تـُن هیدروژن خورشید را از بین می‌برد. 100000 میلیارد سال طول خواهد کشید تا باد خورشیدی تمام جرم خورشید را در فضای بین سیاره‌ای پخش کند، اما طول عمر طبیعی خورشید فقط 10 میلیارد سال است.
چرخه‌ها و لکه‌های خورشیدی
حرکت وضعی خورشید باعث ایجاد میدان مغناطیسی می‌شود. مناطق استوایی خورشید سریعتر از مناطق قطبی آن چرخیده و این امر باعث می‌شود که خطوط میدان مغناطیسی درون خورشید حلقه بزنند. این خطوط در صورت خروج از سطح خورشید ، باعث فعالیت‌های خورشیدی (نظیر : لکه‌های خورشیدی ، شعله‌ها و زبانه‌های خورشیدی) می‌شوند. این فعالیت‌ها، به خصوص لکه‌های خورشیدی، چرخه‌ای 11 ساله دارند.
مرگ خورشید
5 میلیارد سال بعد ، بیشتر هیدروژن موجود در هسته‌ی خورشید گداخته شده و صرف تهیه هلیوم خواهد شد. در آن زمان ، جاذبه باعث انقباض هسته شده و فشار ، دمای آن را افزایش خواهد داد. هیدروژن شروع به سوختن در پوسته‌ی اطراف هسته خواهد کرد. انرژی حاصل از این گداخت هسته‌ای در پوسته ، باعث انبساط لایه‌های خارجی خواهد شد و سیارات عطارد و زهره را در بر گرفته و ذوب خواهد كرد. انبساط خورشید تا مدار زمین متوقف شده و حرارتش تمام موجودات زنده را از بین می‌برد. بعد از آن خورشید تبدیل به یک غول سرخ می‌شود. سپس ، لایه‌های خارجی در فضا پخش شده و یک سحابی سیاره‌ای تشکیل خواهند داد. هسته نیز به صورت یک ستاره‌ی کوتوله‌ی سفید باقی مانده و به تدریج از بین خواهد رفت. پس می‌توان گفت که با فرا رسیدن مرگ خورشید ، مرگ زمین و تمام موجودات این سیاره نیز فرا خواهد رسید.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
