خوک

خوک پستانداری از خانوادهٔ گرازسانان و راستهٔ جفت سم‌سانان است. خوک ها اهلی می‌شوند، ولی نیای آن‌ها به گونه‌ای از گرازهای وحشی می‌رسد. خوک اهلی با حدود 1 میلیارد رأس، از پرجمعیت ترین پستانداران جهان است. خوک ها حیواناتی همه‌چیزخوار هستند و می توانند طیف وسیعی از مواد غذایی را مصرف کنند.

آنها حیوانی بسیار اجتماعی و باهوش است و از نظر بیولوژیکی به انسان شبیه می باشد. از این رو اغلب برای تحقیقات پزشکی انسان مورد استفاده قرار می گیرد. خوک ها، بومی قاره های اوراسیا و آفریقا هستند و از اروپا تا جزایر اقیانوس آرام پراکنده هستند. 

ویژگی فیزیکی

سم های خوکیک خوک معمولی دارای یک سر بزرگ با یک پوزه بلند است که توسط یک استخوان مخصوص پیش دماغی و یک دیسک غضروف در نوک تقویت شده‌است. این پوزه برای یافتن مواد غذایی در خاک استفاده می شود و یک ارگان حسی بسیار حساس است. این حیوان دارای چهار انگشت سم دار در هر پا می باشد که بیشتر وزن حیوان روی دو انگشت بزرگتر میانی تحمل می‌شود و دو انگشت بیرونی نیز در زمین‌های نرم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

خوک ها در مجموع 44 دندان دارند که از دندانهای عقب برای خرد کردن اسنفاده می کنند. در جنس نر، دندان‌ها به شکل عاج بوده و به طور مداوم رشد می کنند و در اثر اصطکاک با زمین دائماً تیز می شوند.

طول سر و بدن خوک ها از 0.9 تا 1.8 متر (35 تا 71 اینچ) متغیر است و می توانند بین 50 تا 350 کیلوگرم وزن داشته باشند (110 تا 770 پوند وزن).

رفتار

توله دری یا توحش، تهاجمی غیرکشنده در میان ماده خوک های جوان (آن‌هایی که باردار نشده یا یک بار باردار شده‌اند) رایج‌تر است چرا که به طور کلی توحش نسبت به توله ها در خوک های جوان نسبت به خوک های جاافتاده رواج بیشتری دارد. اگر ماده خوک (جوان یا جاافتاده) پیشتر سابقهٔ توحش نسبت به توله هایش را داشته باشد، با احتمال بیشتری توحش (دوباره) نشان خواهد داد. توحش معمولاً ظرف دو روز اول پس از زایمان رخ می‌دهد. میزان رواج توحش در سیکل های اول و دوم زایمان مشابه است. رفتارهای متوحشانه هم در حوزهٔ اقتصاد دامپروری و هم در حوزهٔ آسایش حیوانات، حائز اهمیت است و از همین رو مورد توجه صنعت پرورش خوک قرار دارد.

ناپاک بودن خوک

در مواردی در کتب غیرعلمی در مورد کثیف بودن خوک مسائل مختلفی مانند خوابیدن در گِل یا مدفوع‌خواری مطرح می‌شود. خوک ها در طبیعت به‌طور طبیعی مدفوع‌خواری نمی‌کنند و بیش از ۹۰٪ از گیاهان تغذیه می‌کنند. برخلاف باورهای رایج گروهی از خوک ها حتی میوه‌ها را قبل از خوردن در آب می‌شویند. این حیوانات به‌دلیل اینکه سیستم تعریق ندارند، از آب گل‌آلود برای خنک کردن بدن خود استفاده می‌کنند؛ زیرا آب گل‌آلود دیرتر از آب صاف بخار می‌شود.

جمعیت و توزیع

اجداد خوک اهلی، گراز وحشی است که یکی از پرشمارترین و گسترده ترین پستانداران روی کره زمین است.

در حدود 1 میلیارد خوک در مزارع سراسر دنیا وجود دارد. ۴۰% از کل خوک های جهان در کشور چین زندگی می کنند. حدود یک پنجم از مزارع ایالات متحده به پرورش خوک اختصاص یافته و تقریبا حدود یک چهارم از گوشت خوراکی این کشور از طریق گوشت خوک تأمین می شود.

تولید مثل

خوک ها از طریق رابطه جنسی تولید مثل می کنند. خوک های ماده از سن شش ماهگی بالغ می شوند و قابلیت بارداری پیدا می کنند.
طبق تحقیقات دانشگاه می سی سی پی خوک ها پتانسیل قابل توجهی برای باروری دارند. خوک های وحشی در هر دوره باروری بین 3 تا 8 بچه خوک به دنیا می آورند. خوک های ماده می توانند دوبار در یک سال تولید مثل کنند.

خوک های وحشی ماده برای تولید مثل به زمین های گرم می روند اما در مزارع خوک های نر می توانند با 12 تا 50 تا خوک ماده جفت گیری کنند. دوره بارداری خوک حدود 113 روز است.

رژیم غذایی

اگر چه خوک ها حیواناتی همه چیزخوار هستند اما اغلب از گیاهانی مانند تجه، بلوط، علف، قارچ و پیاز تغذیه می کنند.
رژیم غذایی آن ها به فصل بستگی دارد و خوک های وحشی به سمت محصولات کشاورزی مانند ذرت، برنج و گندم می آیند. خوک های وحشی هم چنین از تخم پرنده هایی که لانه ی آن ها در سطح زمین است تغذیه می کنند. این خوک ها حتی حیوانات مرده را نیز می خورند آن ها هم چنین خزندگان و دوزیستان کوچک را نیز شکار می کنند.

خوک های اهلی اشتهای زیادی دارند و هرچه که بر سر راه آن ها باشد می خورند! بسته به سن و وزن خوک، ممکن است خوراک های متفاوتی به او داده شود.خوک هایی که به عنوان حیوان خانگی هستند سبزیجات مانند کرفس، سیب زمینی، فلفل ها و برگ ها را نیز می خورند.

علف خشک معمولا بخش مهمی از رژیم غذایی خوک را تشکیل می دهد. یونجه منبع بسیار خوبی برای تامین فیبر خوک ها است. سبوس یکی دیگر از غذای مناسب برای خوک های خانگی است. خوک های اهلی باید از علف ها و شاخه های درخت و تکه های چوب و علف های هرز تغذیه کنند. خوک های مزرعه همچنین مخلوطی از گیاهان و ریشه ی سبزیجات که شامل کدو تنبل، کدو خورشی، کلم کالی و چغندر می شود نیز تغذیه می کنند.

رابطه با انسان ها

خوک های اهلی، به ویژه نژادهای مینیاتوری، معمولاً به عنوان حیوانات خانگی نگهداری می شوند. خوک های خانگی بصورت تجاری به عنوان دام تولید می شوند. انسان ها از گوشت (معروف به گوشت خوک)، چرم و موهای زبر (برای ساختن برس) آنها استفاده می کنند. به دلیل توانایی های غذایی و حس بویایی عالی خوک ها، در بسیاری از کشورهای اروپایی از آنها برای پیدا کردن ترافل استفاده می شود.

پوست انسان بسیار شبیه پوست خوک است، بنابراین در بسیاری از مطالعات بالینی از پوست خوک استفاده شده است.

بعضی از گونه ها

خوک ریشدار پالاوان

• خوک ریشدار پالاوان
• خوک ریشدار بورنئو
• خوک زگیل دار هندوچین (منقرض شده)
• خوک زگیل دار ویسایان
• خوک زگیل دار سلبس
• خوک زگیل دار اولیور
• خوک زگیل دار فیلیپین
• خوک زگیل دار جاوه‌ای (در خطر انقراض)
• گراز
• خوک اهلی (گونه‌ای از خوک وحشی (گراز))
• خوک‌آهو
• خوک بیشه

اهلی شدن

خوک ها از زمان های قدیم اهلی شده اند. شواهد باستان شناسی نشان می دهد که تقریباً 5000 تا 7000 سال پیش بوده است.

خوک ها توسط ارناندو دو سوتو (اکتشاف گر و کشورگشای اسپانیایی) و سایر کاشفان اولیه اسپانیایی از اروپا به جنوب شرقی آمریکای شمالی آورده شدند. خوک ها به ویژه در چین و جزایر خاص اقیانوسی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

در آگوست 2015 ، یک مطالعه به بررسی بیش از 100 توالی ژنوم خوک پرداخت تا روند فرایند اهلی شدن آنها مشخص شود. این مطالعه نشان داد که خوک ها به طور جداگانه در آسیای غربی و چین اهلی شده اند که خوک های آسیای غربی وارد اروپا شده اند. 

اثرات زیست محیطی

لوگوی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعترژیم غذایی همه جانبه، رفتار پرخاشگرانه و روش تغذیه ای خوک ها، همه با هم موجب می شوند تا به شدت اکوسیستم های مورد استفاده آنها دستخوش تغییر شود. خوک ها حتی حیوانات کوچک را نیز می خورند و لانه پرندگان (آنهایی که در زمین لانه دارند) را از بین می برند. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، خوک وحشی را در فهرست 100 تا از بدترین مهاجمان جهان قرار داده است و می گوید:

خوکهای وحشی، عامل اصلی انقراض و تغییر اکوسیستم هستند. آنها در بسیاری از نقاط جهان به محصولات زراعی و باغ ها آسیب می زنند و همچنین به طور بالقوه عامل گسترش بیماری هستند. آنها مناطق وسیعی از زمین را از بین می برند، پوشش گیاهی بومی و علفهای هرز را نابود می کنند. این منجر به تغییر زیستگاه، تغییر در جانشینی و ترکیب گیاهان و کاهش جانوران بومی وابسته به زیستگاه اصلی می شود.

مسائل مربوط به سلامت

به دلیل شباهت های بیولوژیکی بین خوک ها و انسان، آنها می توانند طیف وسیعی از انگل ها و بیماری ها را به انسان منتقل کنند. این موارد شامل تریشینوز، تنیا سولیوم، سیستی سرکوزیس و تب مالت است . خوک ها همچنین به عنوان میزبان کرم های آسکاریس انگلی در دستگاه گوارششان شناخته می شوند.

آنفلوآنزای خوکی

آنفلوآنزای خوکی بیماری تنفّسی خوک ها است که از ویروس آنفلوآنزای نوع «A» نشأت می‌گیرد. ویروس آنفلوآنزای خوکی (SIV) به بیماری آنفلوآنزایی اشاره دارد که توسط اورتومیکسوویروس‌هایی ایجاد می‌شود که در میان خوک ها بوم‌گیر هستند.

آنفلوآنزای خوکی یک بیماری ویروسی است که معمولاً در خوک ها به صورت یک بیماری بومی دیده می‌شود امّا هرساله مواردی از ابتلای انسان به این بیماری، به ویژه از راه تماس با این جانور، گزارش می‌شود.

این بیماری در انسان از طریق تماس با فرد مبتلا نیز سرایت می‌کند و نشانه‌های معمول آن تب، سرگیجه، خشکی مفصل‌ها، حالت تهوع و در موارد پیشرفته، بیهوشی و مرگ است.

موارد انسانی آنفلوآنزای خوکی ابتدا بیشتر در افرادی رخ می‌داد که در فاصلهٔ نه چندان دوری در نزدیکی خوک ها به‌سر می‌برند اما الان ویروس از انسانی به انسان دیگر منتقل می‌شود.

نظر ادیان در مورد گوشت خوک

• اسلام

اسلام با صراحت تمام، خوردن گوشت خوک را حرام اعلام کرده و آن را در کنار مردار و خون از پلیدی‌ها و نجاسات برمی‌شمرد. خداوند در قرآن چنین می‌فرماید: «حُرِّمَتْ عَلَيْکُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِه [مائده/3] اما آن گوشت‌ها و چيزهايى که خوردنش بر شما حرام شده گوشت مردار و خون و گوشت خوک و گوشت حيوانى است که هنگام ذبح نام غير خدا بر آن برده شده باشد.»

در آیاتی دیگر از قرآن در مورد حرمت خوردن گوشت، چنین آمده است: «إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْکُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ [نحل/ 115] حق این است که مردار و خون و گوشت خوک و آنچه نام غير خدا بر آن برده شده، براى شما حرام است و هر که ناچار شود، بدون زياده‏‌روى و تجاوز، خدا آمرزگار و رحيم است.» قرآن چنان شفاف و واضح حکم خوردن خوک را بیان کرده که جای هیچ شبهه و ایرادی در این مورد باقی نمی‌ماند.

در قرن نوزدهم برخی حرمت خوردن گوشت خوک در خاورمیانه را حمل بر وجود انگل تریشین نمودند. هرچند بر طبق مقالات بهداشت غذایی، گوشت خوک ناسالم اعلام نشده است و حامل بیماری خاصی نیست که برای مثال در گوشت گاو یا گوسفند نباشد، بلکه از نظر ارزش غذایی منبع مناسبی است و امروزه در کشورهای بسیاری این گوشت مصرف می شود. یک توضیح عمومی برای ناپاک شمردن خوک در خاورمیانه این است که خوک ها همه‌چیزخوارند و در رژیم غذایی آن‌ها تفاوتی میان گوشت و گیاه نیست. تمایل به خوردن گوشت، آن‌ها را از گروه حیوانات اهلی که فقط گیاهان را می‌خورند (گاو، گوسفند، بز و غیره)، جدا می‌کند، هرچند مرغ و خروس نیز علاوه بر گیاه، گوشت حیوانات دیگر همچون موش و حتی همنوع (گوشت مرغ یا خروس دیگر) نیز می خورند پس دلیل حرام بودن گوشت خوک در ادیان، گوشت خوار بودن آن نمی تواند باشد.

ماروین هریس هم این نظریه را مطرح کرد که آب و هوا و وضعیت اقتصادی خاورمیانه مناسب پرورش خوک نیست. مثلاً خوک ها نسبت به سایر جانوران، نیاز به آب بیشتری برای خنک نگاه داشتن خود دارند. همچنین خوک ها به جای چراکردن، غذاهایی می‌خورند که در رقابت با غذای انسان است (مثل حبوبات و غلات). بنابراین پرورش خوک در خاورمیانه تجربه‌ای بیهوده است.

• یهودیت

جالب این است به همان صراحتی که قرآن در مورد حرمت خوردن خوک سخن گفته، در تورات یهودیان نیز خوردن گوشت خوک حرام است. در سفر تثنیه و لاویان در مورد احکام خوراکی‌ها توضیحات مفصلی آورده شده و به صراحت به بیان حکم خوردن خوک می‌پردازد: «و خداوند موسی و هارون را خطاب‌کرده، به ایشان گفت: بنی‌اسرائیل را خطاب کرده، بگویید:

این‌ها حیواناتی هستند که می‌باید بخورید، از همه بهایمی که بر روی زمین‌اند... و خوک، زیرا شکافته سم است و شکاف تمام دارد لیکن نشخوار نمیکند، این برای شما نجس است. از گوشت آن‌ها مخورید و لاش آن‌ها را لمس مکنید، این‌ها برای شما نجس‌اند.»

با این صراحتی که تورات در مورد نجاست و حرمت خوردن خوک صحبت می‌کند، بی‌شک جای هیچ شبهه‌ای در مورد حرام بودن خوردن خوک در دین یهودیت باقی نمی‌ماند.

• مسیحیت

در مسیحیت با تفاسیری که از انجیل وجود دارد، دو دیدگاه وجود دارد:

گوشت هیچ حیوانی نجس نیست، هرچند ممکن است برای سلامتی مفید نباشد که در آن صورت از خوردن آن پرهیز می شود. طرفداران این دیدگاه به بخش هایی از کتاب های عهدجدید اشاره می کنند، از جمله انجیل مرقس. در نتیجه گوشت خوک حرام نیست، هرچند ممکن است برای سلامتی مفید نباشد.
انجیل دقیقاً قوانین تورات را تایید می کند، بنابراین گوشت هایی که از نظر تورات حرام هستند در مسیحیت هم حرام هستند. این دیدگاه به کتاب های عهدجدید، از جمله انجیل متی و اینکه در انجیل مرقس، روایت مذکور در باب 7، در مورد شست و شوی دست ها قبل از خوردن غذاست (که یکی از آداب و رسوم یهودیِ خارج از تورات است)، نه در مورد گوشت حیوانات (همانطور که در انجیل متی هم در باب 15،آیۀ 20 آمده است) اشاره می کند. پس افرادی که دیدگاه دوم را از انجیل برداشت می کنند، گوشت حیواناتی که تورات آن ها را ممنوع کرده، حرام می دانند و از خوردن آن ها پرهیز می کنند. در نتیجه خوک حرام است، زیرا طبق نظر انجیل حکم تورات در مورد حرام بودن گوشت خوگ همچنان برقرار است.

• ادیان باستانی

تابو بودن گوشت خوک در بین سه فرهنگ باستانی فنیقی‌ها، مصر باستان و تمدن بابل نیز وجود داشته‌است.

عوارض مصرف گوشت خوک

مصرف گوشت خوک در صورت عدم پخت صحیح ممکن است مانند گوشت گاو باعث انتقال برخی کرم‌هایی به بدن شود. عفونت کرم حلقوی: تریشینلا اسپیرالیس نوعی کرم حلقوی است که در ماهیچهٔ گاو، خوک و ماهی‌ها زندگی می‌کند. گوشت گاو و خوکی که به خوبی پخته نشده باشد حاوی کیست و تخم این کرم است. در رودهٔ کوچک انسان تخم کرم می‌شکند و بالغ می‌شود و از طریق گردش خون به عضلات می‌رود. این مهاجرت بر روی قلب، مغز، ریه و دیافراگم اثر می‌گذارد و علائم آن اسهال، تب، درد عضلانی و درد شکم است. گوشت خوک مانند سایر گوشت‌های قرمز سرشار از چربی اشباع شده و کلسترول بد «LDL» می‌باشد که احتمال دارد در موارد نادر باعث گرفتگی عروق و مشکلات قلبی می‌گردد.

تصویری از یک خوک زگیل دار جاوه‌ای

گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir