بیماری تب مالت

بیماری تب مالت یا بروسلوز به عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک انسان و دام محسوب می‌گردد. بروسلوز اولین بار توسط دکتر” بروس ” و در سال ۱۸۸۷‬ از طحال سربازان انگلیسی که در جزیره مالت فوت کرده بودند ، جدا شد و از همین رو آنرا تب مالت خواندند. باکتری بروسلا که ایجاد کننده بیماری است، طیف وسیعی از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می‌سازد. این بیماری به علت ایجاد سقط جنین در دام، کاهش تولید شیر، عقیمی و نازایی دام‌های مبتلا و همچنین به علت ابتلای انسان به بیماری تب مالت، همواره از دو بعد اقتصادی و بهداشتی مورد توجه قرار می‌گیرد.این بیماری از حیوانات به انسان انتقال پیدا می کند.

میکروب سه گانه این بیماری عبارتند از : بروسلآ بورتوس ،بروسلا تنسیس ،بروسلا سویس.

مخزن طبیعی بروسلوز در حیوانات اهلی به خصوص گاو ، بز ، گوسفند و خوک است. این بیماری در اثر تماس با مواد بیولوژی آلوده حیوانات مانند خون ، ادرار ، ترشحات جنینی و بافتها از راه خوراکی و یا استنشاق انتقال پیدا می‌کند. این‌ بیماری‌ از انسان‌ به‌ انسان‌ مسری‌ نیست‌. این‌ عفونت‌ باکتریایی‌ اعضای‌ خون‌ساز بدن‌، از جمله‌ مغز استخوان‌، گره‌های‌ لنفاوی‌، کبد و طحال‌ را متأثر می‌سازد. بیماری‌ در مردان‌ 60-20 ساله‌ شایعتر است‌. دوره‌ نهفتگی‌ بیماری‌ ممکن‌ است‌ ۵ تا ۶۰ روز یا حتی‌ تا چندین‌ ماه‌ باشد. بیماری‌ یک‌ نوع‌ حاد و یک‌ نوع‌ مزمن‌ دارد.

همیشه وقتی صحبت از شیر می‌شود همه به فواید آن فکر می‌کنند اما به راستی مگر شیر ضرر هم دارد؟ تب مالت یا هدیه شیرهای ناسالم از جمله از بیماریهای عفونی است که در فصلهای گرم سال شیوعش وسیع است. بسیاری از خانواده‌ها گمان می‌کنند با وجود شیرهای پاستوریزه دیگر رد پای اینگونه بیماریها بطور کامل از صفحه روزگار محو شده است اما باید این پیام را به خانواده‌ها داد و آن هم اینکه تا وقتی شیر هست تب مالت هم در کنارش است.

علایم‌ تب مالت

این بیمارى که به بیمارى هزارچهره نیز معروف است، در آن طیفى از علائم مشاهده مى شود :

• در نوع‌ حاد : علایم‌ تب‌ و لرز متناوب‌، تعریق‌، خستگی‌ قابل‌ توجه‌، درد به‌ هنگام‌ لمس‌ ستون‌ فقرات‌، سردرد و ... بطور ناگهانی‌ ظاهر می‌شوند.
• در نوع‌ مزمن‌ : با بزرگ‌ شدن‌ گره‌های‌ لنفاوی‌،علایم‌ خستگی‌، درد عضلانی‌، کمردرد، یبوست‌، کاهش‌ وزن‌، افسردگی، ناتوانی‌ جنسی‌ و ندرتاً بروز آبسه‌ در تخمدان‌ها، کلیه‌ها، و مغز تدریجاً ظاهر می‌شوند.

علل‌ بیماری

عفونت‌ ناشی‌ از باکتریهایی‌ تحت‌ عنوان‌ بروسلا ، که‌ از راه‌ مصرف‌ شیر یا محصولات‌ لبنی‌ (کره‌، پنیر) یا محصولات‌ گوشتی‌ به‌ انسان‌ انتقال‌ می‌یابد.

راه انتقال باکتری بروسلا

عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر

• وجود کم‌خونی‌ وخیم‌ یا سابقه‌ جراحی‌ معده‌. این‌ مشکلات‌ باعث‌ کاهش‌ اسید معده‌ می‌شوند؛ وجود اسید معده‌ شانس‌ عفونت‌ را کاهش‌ می‌دهد. در افرادی‌ که‌ با حیوانات‌ سر و کار دارند، مثل‌ کشاورزان‌، قصابان‌، دامپزشکان‌، یا دامداران‌
• مسافرت‌ به‌ مناطق‌ آلوده‌ احتمال ابتلا بیشتر است. همراه این بیماری ندرتاً عفونت‌ قلب‌، استخوان‌، مغز یا کبد نیز دیده می‌شود. باید بیماری را بسیار جدی گرفت چرا که در صورت‌ ناکافی‌ بودن‌ مراقبت‌ و درمان‌، بیماری‌ ممکن‌ است‌ مزمن‌ شود یا معلولیت‌ رخ‌ دهد. البته خطر انتقال و ابتلا به بیماری بروسلوز در انسان ، با توجه به رعایت نکات بهداشتی در جهت پرهیز از تماس با نسوج حیوانات مبتلای ذبح شده و یا عدم مصرف شیرهای غیر پاستوریزه می‌تواند در جوامع مختلف کاهش یابد.

پیشگیری‌

• هیچگاه‌ شیر غیرپاستوریزه‌، از هر منبعی‌ که‌ باشد، مصرف‌ نکنید.
• زمانی‌ که‌ با حیوانات‌ سر و کار دارید، از دستکش‌، محافظ‌ چشم‌، پیش‌بند، و سایر وسایل‌ محافظتی‌ استفاده‌ کنید.
• دامها را واکسینه کنید.

رژیم غذایی در بیماری تب مالت

رژیم غذایی باید طوری تنظیم گردد که، نیاز به پروتئین ،انرژی و سایرمواد مغذی که در این حالت افزایش یافته است را، مرتفع سازد. رعایت نکات زیر در رژیم غذایی این بیماران ضروری است :

انرژی

رژیم باید حاوی انرژی زیاد باشد. میزان انرزی مورد نیاز این بیماران 2500 تا 3000 کیلو کالری در روزاست و در بعضی از شرایط برای مثال زمانی که این بیماری همراه با تب زیا د باشد، تا 5000 کیلو کالری نیزدر روز توصیه می شود.

پروتئین

میزان پروتئین دریافتی باید بالا باشد، تا تخریب پروتئین بدن جبران شود وهمچنین وزن بدن در حد مطلوب حفظ گردد. که در این خصوص میزان نیاز به پروتئین می تواند از 100 تا 150 گرم در روزمتغیر باشد.

کربوهیدرات ها

مقدار زیادی از انرژی رژیم باید از کربوهیدرات  ها تامین شود.همچنین برای جبران ذخیره ی گلیکوژن بدن لازم است که، انواع کربوهیدرات های زود هضم در برنامه ی غذایی این بیماری گنجانده شوند. گلوکز از جمله کربوهیدرات هایی است که، باید هر چه زودتر به همراه مایعات به بیمار داده شود، تا ذخیره ی گلیکوژن بدن تامین گردد و نسبت مواد ستون زا به ضد ستون زا حفظ و میزان انرژی افزایش یابد.

چربی ها

مصرف خامه ی تازه و کره نباتی انرژی دریافتی را افزایش می دهند، ولی غذاهای سرخ شده در روغن و انواع شیرینی های خامه ای در افراد مبتلا به این بیماری (چون ممکن است این مواد دیرهضم باشند) توصیه نمی شود.

مایعات

شیر (منظور شیر کاملا پاستوریزه شده می باشد) عالی ترین نمونه از مایعات است که، انرژی، پروتئین، بعضی ویتامین ها و برخی مواد معدنی( مانندپتاسیم و کلسیم) را تامین می کند.
مایعات باید به مقدار زیاد به بیمار داده شود، چرا که مقدار زیادی ازآب بدن به صورت عرق دفع می گردد. از طرف دیگرعدم رغبت بیماران به نوشیدن مایعات و خوردن غذا ممکن است ایجاد هیدارتاسیون ( از دست دادن آب بدن) کند. بنا بر این مصرف 5/2 تا 3 لیتر مایعات در روز توصیه می شود. وقتی اسهال و استفراغ بطور مداوم دیده شود، ترزیق وریدی مایعات لازم می گردد.
شیر (منظور شیر کاملا پاستوریزه شده می باشد)عالی ترین نمونه از مایعات است که، انرژی، پروتئین، بعضی ویتامین ها و برخی مواد معدنی ( مانند پتاسیم  و کلسیم ) را تامین می کند.

مواد معدنی

درهنگام تب به علت تعریق زیاد ممکن است، مقادیر زیادی سدیم  و پتاسیم از بدن دفع گردد.بنابراین لازم است به غذاهایی مانند سوپ کمی نمک اضافه شود. بهترین منا بع غذایی پتاسیم در این حالت شیر و آبمیوه است.

ویتامین ها

کمبود ویتامین C  ازجمله مواردی است که باید در این بیماران مورد توجه قرارگیرد .زیرا کمبود ویتامین C موجب تضعیف توانایی بدن در تولید عوامل موثر برای عکس العمل های سیستم دفاعی بدن می گردد.
در صورتی که مواد غذایی از گروه های مختلف انتخاب گردد، بدون تردید کلسیم، فسفر ، آهن و سایر مواد معدنی تامین خواهد شد.

کمبود ویتامین ها موجب کاهش مقاومت طبیعی بدن می گردد و ممکن است میزان بعضی از ویتامین های سرم نظیر ویتامین A  کاهش یابد. دریافت مقدار کافی ویتامین A موجب تحریک مرکز فعالیت ایمنی بدن می شود.

کمبود ویتامین C نیز ازجمله مواردی است که باید در این بیماران مورد توجه قرارگیرد .زیرا کمبود ویتامین C موجب تضعیف توانایی بدن در تولید عوامل موثر برای عکس العمل های سیستم دفاعی بدن می گردد. نیاز به ویتامین B نیز افزایش می یابد، چرا که با افزایش انرژی میزان نیاز به ویتامین B1  ،  B2  و نیاسین بالا می رود. در ضمن آنتی بیوتیک و داروها نیز ممکن است از سنتز ویتامین های گروه B در روده جلوگیری به عمل آورند. لذا مصرف مکمل ها نیز توصیه می شود.

نحوه ی استفاده از غذا و انتخاب مواد غذایی مختلف

الگوی معمول در تغذیه ی این بیماران با رژیم غذایی مایع شروع شده و به تدریج به رژیم غذایی نرم و سپس رژیم غذایی معمول منتهی می گردد. با وجود آنکه بیمار مبتلا به تب مالت، به رژیم غذایی غنی از انرژی احتیاج دارد، اما بهتر است ازغذاهای نرم و ساده شروع شود و به تدریج به نوع و مقدار آنها افزوده گردد. و این عمل ادامه می یابد تا زما نی که بیمار به برنامه ی غذایی عادی برسد.( این روش از اختلال در معده جلوگیری نموده و موجب بی علاقه شدن بیمار نسبت به خوردن غذا نمی گردد.)

برای افزایش انرژی دریافتی می توان به افزودن کره به سوپ، شکر به آب میوه و سایر نوشیدنی ها و برای افزایش دریافت پروتئین می توان به مصرف پودرهای غنی از پروتئین یا مخلوط شیر و تخم مرغ  (پودرشیر بدون چربی + تخم مرغ ) اشاره کرد. از آن جایی که اشتهای این بیماران کم است انتخاب مواد غذایی اهمیت خاصی پیدا می کند.

رنگ، بو، طعم و ظاهرخوشایند غذا عوامل موثری در تشویق بیماران به خوردن است. قرار دادن انواع مواد غذایی درمقادیرکم در یک سینی مانند یک لیوان شیر و تخم مرغ به همراه یک برش نان  برشته و کره و بستنی یا آبلیمو  اشتهای بیمار را تحریک می کند. در صورتی که بیمار انواع سبزی های  بزگ سبز و زرد، گوشت  و سایر مواد را تحمل می کند، باید در وعده های غذایی این مواد گنجانده شوند.

الگوی معمول در تغذیه ی این بیماران با رژیم غذایی مایع شروع شده و به تدریج به رژیم غذایی نرم و سپس رژیم غذایی معمول منتهی می گردد.و همانگونه که ذکر شد، میزان انرژی و پروتئین باید به شکل مطلوب و مناسب حال بیمار به تدریج افزایش یابد و بیمار باید مواد غذایی را در حجم کم و وعده های غذایی بسیار دریافت کند.

درمان‌ تب مالت

تشخیص‌ قطعی‌ با آزمایش‌ خون انجام‌ می‌گیرد. با درمان‌ معمولاً در عرض‌ 3 تا 4 هفته‌ خوب‌ می‌شود. درمان‌ شامل‌ یک‌ دوره‌ استراحت‌ در رختخواب‌ و مصرف‌ آنتی بیوتیک است‌. معمولاً لازم‌ نیست‌ که‌ بیمار از دیگران‌ جدا شود. همچنین تمامی‌ اعضای‌ خانواده‌ که‌ ممکن‌ است‌ از همان‌ محصول‌ لبنی‌ آلوده‌ مصرف‌ کرده‌ باشند باید تحت‌ معاینه‌ و آزمایش‌ قرار گیرند. افرادی که کاهش‌ وزن‌ قابل‌ توجه‌ داشته باشند، بایستی کالری‌ غذایی‌ را افزایش‌ دهند.

داروها

• آنتی‌بیوتیک‌ برای‌ مبارزه‌ با عفونت‌، مثل‌ تتراسیکلین‌، برای‌ حداقل‌ سه‌ هفته‌
• داروهای‌ کورتیزونی‌ برای‌ کاهش‌ پاسخ‌ التهابی‌ در موارد شدید
• داروهای‌ ضد درد برای‌ درد عضلانی‌

گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir