خر یا الاغ (گوش دراز)
خر، الاغ یا درازگوش جانوری اهلی از خانوادهی اسبیان (که شامل اسب و گورخر نیز می شود) است که در سراسر جهان یافت می شوند. آنها شباهت زیادی به پسرعموهای خود دارند، اما گوش های بلندتر و و پهن تری دارند و از اسب یا گورخر تنومندتر هستند. الاغ ها حیوانات اجتماعی هستند که دوست ندارند تنها بمانند و در کنار حیوانات دیگر بالغ می شوند.
خر وحشی آفریقایی جد وحشی خرهای اهلی است. این حیوان حدود ۵۰۰۰ سال پیش در مصر یا بینالنهرین اهلی شد. اما این خر ها هم اکنون در معرض خطر می باشند؛ به طوری که فقط ۲۳ الی ۲۰۰ عدد از آن ها در سال ۲۰۱۴ باقی مانده بود. این الاغ ها به دلیل استفاده در مصارف دارویی و غذایی کشته شدند. انسانها از این حیوان بیشتر برای بارکشی استفاده میکنند. از آن زمان الاغ ها در فرهنگ ها و کشورهای مختلف، گسترش پیدا کردند و اکنون در هر جایی از جهان یافت می شوند. قبلا در روستاهای ایران تمایل زیادی به پرورش و نگهداری خر وجود داشت، اما در حال حاضر جمعیت خرها در ایران در حال کم شدن است. جمعیت خران دنیا به بیش از ۴۰ میلیون رأس میرسد.
خر در فرهنگ عامیانه بسیاری از کشورها نماد حماقت و لجاجت است.
ویژگی فیزیکی
اندازه
الاغ ها بر اساس ارتفاع شانه تا زمین ۳ نوع مختلف دارند. کوچکترین نوع، الاغ مینیاتوری است. ارتفاع این نژاد از الاغ بیشتر از ۹۰ سانتیمتر نمی گردد. نوع دیگر، نژاد استاندارد است که از ۹۰ تا ۱۳۷ سانتیمتر است؛ و دسته سوم نژاد ماموت است که بیش از ۱۳۷ سانتیمتر ارتفاع دارد. یک خر متوسط، حدود یک متر ارتفاع در ناحیه شانه دارد، اما نژادهای مختلف آن اندازههای متفاوتی دارند. خرهای سیسیلی فقط ۶۱ سانتیمتر قد میکشند، در حالی که خرهای آمریکایی با ارتفاع ۱۶۷ سانتیمتر هم دیده شدهاند.
رنگ
رنگ خرها از سفید تا خاکستری یا سیاه متغیر است. خرها هر چند از اسب ها کندروترند اما قدمهای استواری دارند و بر کشیدن بارهای سنگین در مسیرهای دشوار قادر هستند.
گوش ها
گوش های بزرگ خر، به تقویت حس شنوایی آنها کمک می کند. بنابراین او می تواند حتی صدای جانوران ریز و کوچک را هم بشنود. یک الاغ در شرایط بیابانی میتواند صدای یک الاغ دیگر را از فاصله ۹۵کیلومتری بشنود. همچنین، گوشهای بزرگ الاغها به خنک نگه داشتن بدنشان در هوای گرم و خشک بیابان کمک میکند.
آلت تناسلی
آلت تناسلی این جانور در آشپزی کشورهای شرق دور به کار برده میشود. اندازهی آلت تناسلی خر نر در حالت برانگیختگی (نعوظ) به چهل تا شصت سانتیمتر (۴۰ نا ۶۰ سانتیمتر) میرسد، که گرچه در مقایسه با انسان بسیار بزرگ است، اما در مقایسه با سایر جانوران (بدون توجه به جثهي جانور) رکورددار نیست. آلت نهنگ دو و نیم متر، آلت فیل یک و نیم متر، و آلت گاومیش آمریکایی ۹۰ سانتیمتر طول دارد.
پوشش بدن
پوشش الاغ ها ضدآب نیست و آنها از باران متنفرند و در صورت ماندن زیاد زیر باران آسیب می بینند.
رفتار
خرها به طرز شگفت انگیزی دوست داشتنی هستند. آنها با انسانها، سگها، اسبها و دیگر حیوانات مراتع دوست میشوند. به طوری که اگر یکی از آنها بمیرد خرها عزادار میشوند و استرس غم و اندوه به شدت آنها را بیمار میکند.
درازگوشها (خرهای وحشی) به صورت دستههای ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفری به سر میبرند و بیشتر در مناطق بیآبوعلف زندگی میکنند و خوراکشان علف، بوته و برگ درختان است. آنها بسیار قانع، بردبار و زحمتکش هستند و به همین دلیل مورد سوءاستفاده بشر قرار گرفتهاند.
الاغ می تواند مانند یک حیوان نگهبان از حیوانات دیگر مثل گوسفند ها حفاظت کند، زیرا نسبت به آن حیوانات شجاع تر است و همچنین می تواند از خودش در برابر حیواناتی مثل سگ و روباه و انواع دیگر هم مراقبت کند. در نتیجه بعضی از گله ها همراه خودشان الاغ هم دارند. آنها حیوانات اجتماعی هستند، اما یک الاغ تنها هم میتواند با گروهی از بز ها زندگی شادی داشته باشد. خر ها، مثل شامپانزهها و میمونها، در گله یکدیگر را تیمار میکنند و خودشان را تمیز نگه میدارند.
الاغ ها حیوانات یک دنده و لجوجی هستند که حتی نمی توان در کنار آن ها راه رفت. ممکن است ناگهان رم کنند و با لگد محکم به چیزی بزنند. از طرفی تمایل زیادی به مقاومت دارند. آن ها به شدت به دنبال مراقبت و حفاظت از خودشان هستند. اگر احساس خطر کنند، به جای دویدن در مقابل شما می ایستند و از حرکت اجتناب می کنند و خودشان تصمیم می گیرند که چه کاری را به انجام برسانند و در این باره کاملا مستقل عمل می کنند اما اگر وحشت کنند، به سرعت پا به فرار می گذارند.
اگر الاغ در حال سفر، اشتباه یا خطری را حس کند، حرکت نمیکند و شروع به کوبیدن پاهایش میکند. این رفتار از روی هوش آنهاست اما مردم فکر میکنند از روی سرکشی و لجبازی آنهاست.
الاغ ها برای تضمین امنیت خود قادر به تفکر و تصمیم گیری مستقل در مقایسه با اسب ها هستند.
الاغها را میتوان آموزش داد و این به صبر و حوصله نیاز دارد. کارها و کلماتی که به آنها بفهماند قصد شما محافظت از آنهاست، اعتمادشان را جلب میکند و باعث میشود خودشان را به آموزش بسپارند.
طول عمر و بارداری
در صورت مراقبت خوب از الاغ آنها بیش از ۴۰ سال عمر می کنند. دوره بارداری الاغ های ماده (جنی) 365 روز است (گاهی به مدت ۱۴ ماه و نیم) و در نهایت یک بچه به دنیا می آورند. دوره حاملگی مادیان (اسب ماده) به طور متوسط حدود یازده ماه و یک هفته است. دوقلوزایی در الاغ ها بسیار نادر است. به الاغ های بچه، کرهخر می گویند. وزن کره خر ها در بدو تولد بین ۸ تا ۱۳ کیلوگرم است و تنها ۳۰ دقیقه پس از تولد می توانند بایستد. در ۵ ماهگی، کرهها از شیر گرفته می شوند و در ۲ سالگی بالغ می شوند.
قاطر
از جفتگیری (لقاح) خر نر و اسب ماده قاطر (Mule) زاده میشود و قدرت بارکشی آن بسیار بیشتر از خر و اسب است. قاطر، حیوانی دورگهای است که یک گونه به حساب نمیآید زیرا توانایی تولید مثل را ندارد و برای به وجود آوردن قاطر دیگری باید حتماً یک خر نر را با یک اسب ماده آمیزش داد. این حیوان معمولاً به عنوان بارکش استفاده میشود.
در علوم زیستشناسی قاطر را زیستا اما نازا خطاب میکنند. جثهٔ قاطرها معمولاً از خرها بزرگتر بوده و سری بزرگ و کشیده با گوشهای نسبتاً بلند دارد و تفاوت ظاهری مشخصی با اسب و خر دارد. توانایی جسمی و مقاومت آن در برابر بیماریها به مراتب از خرها بیشتر است و به همین دلیل روستاییان ترجیح میدهند از قاطر برای باربری استفاده کنند.
یابو
از جفتگیری (لقاح) اسب نر (نریان) و ماده خر نیز «یابو» زاده میشود که در انگلیس به آن Hinny میگویند. یابو در حقیقت گونه متقابل نمونه قاطر است که نمونه ای معمول تر و حاصل جفت گیری خر نر و اسب ماده می باشد. یابو در نتیجه نقشپذیری ژنی هم از نظر فیزیولوژی و هم طبیعی از قاطر متفاوت است. یابوهای معمول قامتی کوتاهتر، گوشهای کوتاهتر، پاهای قویتر و یالی ضخیمتر از یک قاطر معمول دارند. فنوتیپ متمایز یابو و قاطر تاحدی به کاشت ژنوم -عنصری از وراژنتیک ارثی- مربوط می شود. پرورش یابو به علت تفاوت تعداد کروموزم در اسب و خر، کار مشکلی است چون خر، ۶۲ کروموزوم و اسب، ۶۴ کروموزوم دارد. یابو، ترکیبی از این دو گونه است و ۶۳ کروموزوم دارد و در اکثر موارد عقیم است و تعداد نابرابر کروموزوم ها منجر به یک سیستم تولیدمثل ناقص شده است.
زانکی
الاغ ۶۲ کروموزوم دارد و گورخر بسته به گونه اش بین ۳۲ و ۴۶ کروموزوم دارد. زانکی حیوان نادری است و تعداد کروموزوم هایش بین این اعداد می باشد. تفاوت کروموزوم باعث می شود که زانکی های ماده عموماً نابارور بوده و زانکی های نر نیز از لحاظ ژنتیکی عقیم باشند. چارلز داروین از چند هیبرید گورخر در تحقیقاتش نام برده بود. به این جانور "زبروید" نیز گفته می شود. بسیاری از اوقات که گورخرهای هیبریدی (بیشتر توسط لقاح مصنوعی) ایجاد می شوند بچه های آن ها دارای مشکل کوتولگی هستند.
شیر خر
هر راس الاغ با توجه به نژاد بین 1 الی 3 لیتر شیر می دهد که به طور میانگین 1.4 لیتر روزانه تولید می شود. شیر خر به همراه شیر اسب از نظر ترکیبات، بیشترین شباهت را به شیر انسان دارند. شیر خر، به دلیل کیفیت غذایی، محصول جالبی برای رژیم غذایی انسان است. علاوه بر این، به دلیل شباهت آن به شیر انسان، جایگزین بهینه شیر مادر برای نوزادان است. همچنین شستشوى پوست انسان با شير الاغ باعث لطافت و سفيدى پوست مىگردد.
ترکیبات شیر خر و انسان (گرم / ۱۰۰ گرم) | ||
ترکیبات | خر | انسان |
ph | ۷ تا ۷.۲ | ۷ تا ۷.۵ |
پروتئین | ۱.۵ تا ۱.۸ | ۰.۹ تا ۱.۷ |
چربی | ۰.۳ تا ۱.۸ | ۳.۵ تا ۴ |
لاکتوز | ۵.۸ تا ۷.۴ | ۶.۳ تا ۷ |
کل مواد جامد (TS) | ۸.۸ تا ۱۱.۷ | ۱۱.۷ تا ۱۲.۹ |
درصد نیتروژن کازئین | ۴۷.۲۸ | ۲۶.۰۶ |
درصد پروتئین آب پنیر | ۳۶.۹۶ | ۵۳.۵۲ |
درصد NPN | ۱۵.۷۶ | ۲۰.۴۲ |
تغذیه
خر ها، دستگاه گوارش نیرومندی دارند که قادر به هضم موارد خوراکی زبر است. گوارش خرها از اسبها موثرتر است و یک خر نسبت به یک اسب با وزن و قد برابر به غذای کمتری نیاز دارد. میزان غذای مورد نیاز یک خر حدوداً ۱/۵ درصد وزن بدن او علوفه است.
در مورد تغذیه مناسب برای خرها اختلاف نظر است. بعضی معتقدند که تنها کاه (به ویژه کاه جو) همراه با چریدن در تابستان و یونجه خشک در زمستان برای تغذیه خر ها کافیست و تمام مواد غذایی مورد نیاز ایشان از این طریق تأمین میشود. اما برخی دیگر افزودن دانههای غلات به غذای خرها را توصیه میکنند و برخی نیز تغذیه خرها با کاه را اشتباه میدانند. الاغها میتوانند از ۹۵درصد از کل غذایی که میخورند استفاده میکنند. چون در اصل حیوانات بیابانی هستند. در مناطق بیابانی غذا کمیاب است و هدر کردن غذا کار رایجی نیست.
بیماری
خرها مستعد ابتلا به بیماری چربی خون هستند و استرس و ناراحتی باعث افزایش چربی خون در آنها میشود به همین دلیل صاحبان الاغ باید همیشه نسبت به آنها رفتاری مهربانانه داشته باشند.
اهمیت و فوائد
عنبرنسارا
عنبرنسارا یا «عنبر نساء»، سرگین یا پشکل الاغ ماده (به گویش محلی «ماچهالاغ یا تهرسی دیله کهر» یا سرگین بد) است. خواص ادعاشده برای عنبرنسارا به صورت علمی محل بحث میباشد. در تحقیقات انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، علوم پزشکی اصفهان و هم چنین دانشگاه گنبدکاووس، خاصیت ضد باکتریایی عنبرنسارا برروی عفونتهای باکتریایی بیمارستانی مورد تأیید قرار گرفت. در طب سنتی ایرانی از دود عنبرنسارا برای درمان سرماخوردگی استفاده میشد.
دیگر ویژگیهایی که به صورت سنتی برای آن برشمردهاند عبارتاند از: ضدعفونیکننده، ضد سرماخوردگی، ضد بیماریهای عفونی، درمان گوشدرد، کمک به درمان زخمها، درمان عفونت انواع زخم، درمان دنداندرد ناشی از سرما، درمان عفونت رحمی، درمان قارچ رحمی، درمان زخمهای رحمی، درمان انواع بیماریهای فیبرومی و همچنین ضد خونریزی غیرطبیعی رحم.
اقتصادی
خر برای حداقل ۵۰۰۰ سال به عنوان یک حیوان کاری استفاده شدهاست. از بیش از ۴۰ میلیون خر در جهان، حدود ۹۶ درصد در کشورهای در حال توسعه هستند، جایی که از آنها اساساً به عنوان حیوانات باری یا برای کارهای کشیدنی در جابجایی یا زراعت استفاده میشود. بعد از انسان، خر ارزانترین نیروی کار در زراعت است.
خر نه تنها به عنوان بارکش مفید است بلکه شیرش هم سودمند است، چون کازئینش کمتر از شیر گاو و شیرینیاش بیشتر از آن است، برای افرادی که سوءهاضمه دارند و آنهایی که مبتلا به بیماری سل هستند بسیار سودمند است.
طب سنتی چینی
از پوست الاغ برای تولید نوعی پلاتین استفاده میکنند که براساس طب سنتی چینی برای درمان سرگیجه، قاعدگی نامنظم، بیخوابی و بهبود گردش خون بسیار مفید است. آلت نری، استخوان، خون، معده و دل و روده، چربی و شیر کاربرد دارویی دارند.
ادبیات
ایرج میرزا شعری طنز دربارهی مناظره انسان با خر دانا سروده است. همچنین مولوی و فردوسی، هر یک در شعری، دربارهي انسانهایی که کارهای تقلیدی ندانسته از خر انجام میدهند، مثال زدهاند.
تکیه ای از ﻣﻨﺎﻇﺮﻩ ﺑﺎ ﺧﺮ ایرج میرزا
ﺭﻭﺯﯼ ﺑﻪ ﺭﻫﯽ ﻣﺮﺍ ﮔﺬﺭ ﺑﻮﺩ/ﺧﻮﺍﺑﯿﺪﻩ ﺑﻪ ﺭﻩ، ﺟﻨﺎﺏ ﺧﺮ ﺑﻮﺩ
ﺍﺯ ﺧﺮ ﺗﻮ ﻧﮕﻮ، ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﮔَُﻬﺮ ﺑﻮﺩ/ﭼﻮﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﻫﻨﺮ ﺑﻮﺩ
ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺟﻨﺎﺏ، ﺩﺭ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ/ﻓﺮﻣﻮﺩ ﮐﻪ ﻭﺿﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺎﻟﯽ
ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺎ ﺧﺮﯼ ﺭﻫﺎ ﮐﻦ/ﺁﺩﻡ ﺷﻮ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯﯾﻦ ﺻﻔﺎ ﮐﻦ
ﮔﻔﺘﺎ ﮐﻪ ﺑﺮﻭ ﻣﺮﺍ ﺭﻫﺎ ﮐﻦ/ﺯﺧﻢ ﺗﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﺍ ﺩﻭﺍ ﮐﻦ
ﺧﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻫﻮﺵ ﺑﺎﺷﺪ/ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﻋﻤﻞ ﻭُﺣﻮﺵ ﺑﺎﺷﺪ
ﻧﻪ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﻧﻤﻮﺩﯾﻢ/ﻧﻪ ﺍﻫﻞ ﺭﯾﺎ ﻭ ﻣﮑﺮ ﺑﻮﺩﯾﻢ
آشپزی
در شرق آسیا از گوشت، پوست و تقریباً تمام اعضای خر در آشپزی استفاده میشود. یک ضربالمثل قدیمی چینی میگوید: «خوراک اژدها در آسمان (بهشت) و خوراک خر روی زمین». از آلت تناسلی این حیوان در طبخ غذا استفاده میشود و برخی رستورانها چون رستورانهای گوا لی ژوانگ به عرضهٔ این غذا میپردازند. رستورانهای گوا لی ژوانگ متخصص در ارائه خوراک از آلات تناسلی و دنبلان) گونههای مختلف حیوانات است. چینیها معتقدند که خوردن آلت نری میتواند قوای جنسی را تقویت کند. از دیگر غذاهایی که با گوشت خر تهیه میشود میتوان به خربرگر اشاره کرد.
پراکندگی
خر، امروزه در شمال آفریقا، از سومالی گرفته تا حدود رود نیل، بهسر میبَرد، حال آنکه در زمانهای قدیم گروههای وحشی آن در شرق و مرکز آفریقا و در آسیای صغیر به حد وفور وجود داشت. چین بیشترین تعداد الاغ در جهان را دارد.
انواع الاغهاى اهلى
- الاغ اندلس: در جنوب اسپانيا، ارتفاع از جدوگاه ۱۵۹-۱۴۸ سانتىمتر.
- الاغ مالت: رنگ، سياه و يا قهوهاى.
- الاغ کاتالونيا: رنگ، سياه و يا قهوهاى، بر روى بدن نقاط روشنى نيز وجود دارد.
- الاغ مايورکا: از بزرگترين نژادهاى الاغ مىباشد.
- الاغ ايتاليائى: نسبتاً کوچک و ظريف، رنگ آن، سياه و خاکسترى است.
- الاغ پوآتو: بدن کشيده و درازی دارد .
- الاغ مصرى: رنگ، اکثراً نيلى
- الاغ سورى: رنگ روشن
- الاغ قبرسى: از الاغهاى درشت حوزهی مديترانه است.
- الاغ عراقى
وضعیت حفاظت
گرچه الاغ های خانگی در معرض خطر قرار ندارند، نمی توان در مورد الاغ های وحشی نیز این گونه نظر داد. به گفته اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، الاغ وحشی آفریقا در خطر انقراض هستند و تنها ۲۳ تا ۲۰۰ راس بالغ باقی مانده است. الاغهای وحشی آسیایی با جمعیتی در حدود ۲۸۰۰۰ راس، تقریباً در معرض خطر طبقه بندی می شوند.
مذاکرات زیادی برای نگهداری از گونه های در معرض خطر الاغ انجام شد. آینده الاغ هنوز مشخص نیست و باید اقدامات زیادی برای محافظت از آنها انجام شود. خطرات محیطی زیادی در کشور های بزرگ این حیوانات را تهدید می کرد؛ تا حدی که در سال ۲۰۱۷ برنامه ای برای محافظت از این حیوانات روی کار آمد. استراتژی آنها در مناطق جغرافیایی مختلف متفاوت بود اما به دنبال این بودند که تا ۲۰ سال آینده جمعیت الاغ ها را حفظ کنند. در نتیجه قوانین جدیدی برای آن ها وضع شد تا بتوانند محافظت کامل و قانون را از این حیوانات به عمل بیاورند.
جمعیت الاغها در چین از سال ۱۹۹۰ میلادی تاکنون از ۱۱ میلیون راس به ۶ میلیون راس کاهش یافته است. این کاهش میزان سرانههای الاغ، قیمت محصولات مرتبط با این حیوان را در بازارهای جهانی افزایش داده است.
الاغهای قبرسی در ایران
یکی از کمکهای برنامه اصل ۴ آمریکا به ایران اعطای ۱۰۵ رأس الاغ قبرسی برای اصلاح نژاد الاغهای ایرانی بود. این کمک در سال ۱۳۳۰ در زمان حکومت مصدق انجام شد که ایران با مشکل مالی زیادی به دلیل قطع صادرات نفت روبرو شده بود. روزنامههای ایرانی در آن دوران این ماجرا را به باد اعتراض و تمسخر گرفته بودند.
از جمله عبدالرحمن فرامرزی در روزنامه کیهان نوشته بود: «راستی چرا در صورت کمکهای آمریکا به یونان، ایتالیا، ترکیه، کره، اسرائیل و انگلستان هیچ نامی از الاغ قبرسی نیامده است؟... آن وقت برای ما الاغ میفرستد که نسل الاغهای ما بهتر و درشتتر شود. مگر در دنیا تنها ما هستیم که یگانه مورد نیاز ما الاغ است؟ اصلاً کی ما درخواست الاغ کرده بودیم... به هر کشور مستعمره و نیمه مستعمره همه چیز دادند و به آنان اعتماد داشتند، اما برای ما الاغ فرستادند! ... من اگر جای دولت بودم کسی که این مساعدت را به ما کرده سوار یکی از آن خرها کرده به آمریکا باز میگردانم و میگفتم بروید این خر را در کشور خودتان سوار شوید... من تا به حال نشنیده بودم کسی در ایران از بیخری نالیده باشد. مشکل ما در ایران کمبود الاغ نیست مشکل خریت نداریم؛ خر بندری ما قرنهاست در دنیا شهرت دارد. سالهاست به ما وعدههای درخشان دادند و آخر سر برای ما الاغ هدیه میفرستند... ما دو میلیون دلار اعتبار نداشتیم ولی خر را از زیر پای روستاییان قبرس میکشند و برای ما ارسال میدارند.»
ماجرای واردات الاغ از قبرس باعث شده تا خرهای قبرسی در ایران شهرت زیادی پیدا کنند و «واردات خر از قبرس» به صورت یک ضربالمثل دربیاید.
در فرهنگ ها
جشن خران یک جشن مسیحی، قرون وسطایی در ۱۴ ژانویه، برای جشن گرفتن سفر به مصر بود. عمدتاً در فرانسه در نتیجه جشن احمقها برای جشن گرفتن داستانهای مرتبط با خر در انجیل برگزار خصوصاً خری که خانواده مقدس را پس از تولد مسیح به مصر حمل کرد میشد.
خر شرک
خر شرک یک خر سخنگوی ساختگی است که توسط ویلیام استیگ ساخته شده است. این شخصیت توسط دریمورکس انیمیشن با صدای ادی مورفی و در دوبله فارسی مهرداد رئیسی برای شرک! استفاده شده است. او خری سرخوش، پرآزار، پرحرف و حساس است، و دندانهای قشنگی دارد. او از عنکبوت متنفر است. ادی مورفی خر را یک شخصیت واقعاً مثبت دانسته است: «او همیشه به دنبال نیمه روشن از هر چیز است و برای آن تلاش میکند. یک خر خوشحال و خوش شانس.»
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir