آشنایی با گیاه کاهو و خواص درمانی آن

كاهو گیاهی است علفی و یک ساله، از خانواده كلم‌ها، كاهوكه دارای برگ‌های پهن و دراز و سبز، با طعم كمی شیرین می‌باشد. اين سبزی مفيد، علاوه بر خواص درمانی، مصرف غذایی نیز دارد.  كاهو در میان سبزیجات، تاریخی کهن داشته و منشأ آن در هندوستان و آسیای مركزی می‌باشد.

طبق مداركی كه به دست آمده، اين سبزی از شش قرن پیش از میلاد مسيح در ایران مصرف می‌شده و یک قرن پیش از میلاد به روم راه یافته و به عنوان غذای مهمی برای رومیان به حساب می‌آمده است.
انواع مختلف كاهو كه در حال حاضر در آمريكا كشت می‌شود حدود 16 نوع می‌باشد، كه در تمام طول سال وجود دارد.

انواع كاهو از لحاظ نوع رويش

1- كاهوی پرورشی و اهلی : از اين نوع كاهو بيشتر برای تهيه سالاد استفاده می‌شود. كاهوی گرد (Head Lettuce) و كاهوی ايرانی (Romano Lettuce) از انواع مهم كاهوهای پرورشی و اهلی است. كاهوی ایرانی از نظر مواد غذایی از كاهوی گرد بهتر است؛ كاهوی گرد ارزش غذایی چندانی ندارد، زیرا دارای مقدار زیادی الیاف است كه تولید گاز و نفخ در معده می‌كند.
2- كاهوی وحشی يا خودرو

تركيبات شيميايی

در هر صد گرم از كاهوی ايرانی، مواد زير موجود است :

مواد شيميايی موجود در كاهو عبارتند از : لاكتوكاروم (Lactucarum)، موم، رزين، ماليک اسيد و سوكسی‌نيک اسيد.

لاكتوكاروم یک نوع مادّه مخدّر است و از آن به عنوان داروی خواب‌آور و مسكّن استفاده می‌شود. در چشم پزشكی نيز برای گشاد كردن مردمک چشم کاربرد دارد.

از كاهو همچنين ماده‌ای به نام تريداس (Thridace) گرفته می‌شود كه مسكن و ضد درد است. برای تهيه تريداس، ساقه‌ی كاهوی رسيده را تكه‌تكه كرده و شيره‌ی آن را با فشار خارج می‌سازند. سپس شيره را حرارت می‌دهند تا در اثر حرارت موادّ آلومينی آن منعقد شده و در نتيجه مايعی صاف به دست آيد. با حرارت دادن اين مايع در خلأ، تحت درجه‌ی حرارت كم، تريداس به دست می‌آيد. تريداس را می‌توان خشک كرد و به صورت پودر درآورد.

خواص دارويی

كاهو از نظر طب قدیم ایران سرد و مرطوب است. دانشمندان علم تغذیه و گیاه‌شناسی برای کاهو خواص متعددی را بیان کرده‌اند که به ذكر تعدادی از آنها می‌پردازیم :

1- یک داروی تسکین دهنده، خواب آور و آرام بخش طبیعی است؛ بنابراین برای اشخاص عصبانی و کسانی که مبتلا به بی‌خوابی هستند، مفید است.
2- خون را صاف و تمیز می‌کند.
3- غذایی زود هضم است و خواب آرامی را به دنبال دارد (به ویژه نوعی از كاهو که دارای برگ‌های زرد است).
۴- بینایی را تقویت می‌کند.
۵- موی سر را به رنگ سیاه زیبايی در می‌آورد (به خصوص اگر ناشتا خورده شود).
۶- سرشار از آب و املاح معدنی بوده و داروی ضد يبوست به حساب می‌آيد.
۷- چهره انسان را با طراوت كرده و در گونه‌ها، سرخی زیبایی پدید می‌آورد.
۸- زخمهای مجاری ادرار و مثانه را درمان می‌كند.
۹- قوای جنسی را تقویت می كند.
۱۰- ضد تورّم است و ورم غدد لنفاوی را برطرف می‌كند.
۱۱- برای بهبود بند آمدن ادرار تجویز می‌شود.
۱۲- برای معالجه یرقان، انسداد مجاری طحال و کبد مفید است.
۱۳- انزال دائم منی و احتلام مکرر را شفا می‌بخشد (برای اين منظور باید مقدار 7 گرم تخم کاهو را به صورت گرد یا جوشانده تناول کنید).
۱۴- هر 28 گرم کاهو، به ميزان 3 کالری ارزش انرژی‌زایی دارد.
۱۵- اگر كاهو را با سكنجبین یا سركه بخورند، اشتها آور است.
۱۶- کاهو دارای آهن فراوان می‌باشد، که برای خون‌سازی در بدن لازم است؛ لذا از مؤثرترین و طبیعی‌ترین درمان‌های کم خونی است.
۱۷- برگ‌های کاهو دارای ویتامین C، ویتامین A و ویتامین E می‌باشد.
۱۸- كاهوی پخته، مقدار شير زنان شیرده را زياد می‌كند.
۱۹- اگر ۶۰ گرم کاهو را، به مدّت يک ساعت با آتشی ملایم، در یک لیتر آب بجوشانید، جوشانده‌ای به دست می‌آید که کبد را از سموم پاک می‌کند (به خصوص در درمان بيماری يرقان مؤثر است).
۲۰- اگر کاهوی سوخته را به صورت پودر در آورید و بر روی جوش‌ها و زخمها بپاشید، برای التیام جراحات و ترمیم آنها مفید است.

خواص دارويی تخم آن

1- خواب‌آور است.
2- زكام را برطرف می‌كند.
3- درد سینه را درمان می‌كند.
4- برای دستگاه دفع ادرار مفيد است؛ بيمارانی كه قطره قطره ادرار می‌كنند، باید تخم كاهو بخورند (در حدود 10 گرم در روز) تا بيماری آنها رفع شود.

 

آثار سوء مصرف

اگر در خوردن كاهو افراط نكنید، این گیاه به هیچ وجه مضر نیست.
زیاده‌روی در خوردن كاهو باعث كم شدن قوای جنسی، فراموشی و كم شدن حافظه، ضعف دید چشم و نفخ شكم می‌گردد.
برای برطرف كردن این عوارض می‌توان كاهو را با نعناع، كرفس و زیره میل كرد.

گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir