هویج
هویج گیاهی است دو ساله از خانواده چتریان. دارای ریشه راست و ساقه بی كرک كه نوع پرورش یافته آن در اكثر نقاط زمین كشت می شود . قسمت مورد استفاده گیاه هویج ،ریشه ،میوه و تخم آن است.
در سال اول تولید ریشه ضخیم و قابل استفاده غذایی کرده و در سال دوم از وسط برگهای آن که به شکل روزت و از روی طوقه ریشه می‌رویند شاخه گل دهنده ظاهر می‌شود. این شاخه تا ارتفاع 60 تا 90 سانتیمتر رشد می‌کند و پس از تلقیح که بوسیله حشرات انجام می‌گیرد تولید بذر می‌کند.
هویج دارای 87% آب ، 5/1% مواد ازته ، 0/02 % چربی ، 8% مواد گلوسیدی ، حدود 1/5% سلولز و مقدری ماده رنگی كاروتن (ویتامین A ) و دیاستازهای مختلف و ویتامین های A,B,C,D,E می باشد.
موطن اصلی هویج در اروپا و شمال آفریقا و آسیا می‌باشد و پاره‌ای از انواع آن در آمریکای شمالی و جنوبی یافت می‌شود.
گلهای این گیاه معمولا کامل هستند. یعنی در یک گل اندامهای نر و ماده هر دو موجود است ولی نژادهای نر عقیم که دانه گرده آنها قادر به تلقیح تخمک نیستند نیز مشاهده می‌شود. این نژادها از نظر تهیه بذر و اصلاح آن بسیار ارزنده می‌باشند.
هویج مانند اغلب سبزیهای ریشه‌ای طلب خاک عمیق و نرم لیمونی می‌باشد و از نظر تجارتی هویج را بیشتر در خاکهای لیمونی سبک و یا خاکهای هوموسی سبک می‌کارند. زیرا در این قبیل خاکها مقدار محصول زیاد و شکل ریشه که عامل مهم مرغوبیت آن می‌باشد صاف و منظم می‌شود. در صورتی که در زمینهای خیلی سنگین و یا در خاکهایی که دارای سنگهای درشت می‌باشند کاشته شود ریشه کج و اغلب دو یا چند شاخه می‌گردد.
برای رشد سریع هویج کود فراوان از جنس ازت ، فسفر و پتاس لازم است و علاوه بر آن خاک باید دارای مقدار کافی مواد آلی یعنی هوموس باشد. وجود کود دامی یا کود سبز در زمینهای سنگین برای پوک کردن این نوع اراضی حتما لازم است. در صورتی که 20 تا 30 تن کود دامی برای اصلاح و تا اندازه‌ای تقویت زمین به محصول داده شود برای ایجاد تعادل بین ازت و فسفر و پتاس مورد نیاز هویج باید مقداری کود شیمیایی نیز به زمین داد.
در نواحی نسبتا گرم که زمستان معتدل دارد مانند پاره‌ای از نقاط جنوب ایران ممکن است به کشت بذر هویج مبادرت کرد. ولی در این نواحی ریشه هویج کم رنگ و بنابراین نامرغوب می‌شود. این کم رنگ شدن ریشه هویج ممکن است علل مختلفی داشته باشد مانند کوتاهی روز در زمستان ، کمی درجه حرارت ، کمی شدت روشنایی و بالاخره رطوبت زیاد. ولی میزان گرمای هوا بیش از سایر عوامل در کمرنگی هویج موثر است.
کاشت و برداشت هویج
بذر هویج را مانند بذر سایر سبزیهای ریشه‌ای در محل اصلی می‌کارند. موقع کاشت بذر در نقاط سرد سیر که دارای زمستانهای سخت است در فصل بهار پس از برطرف شدن خطر یخبندان می‌باشد و در نواحی گرم معتدل که خطر یخبندان وجود ندارد بذر این گیاه را می‌توان در پاییز و یا زمستان کاشت.
برای بدست آوردن هویج تازه و لطیف باید بذر آن را به تدریج کاشت و آخرین کاشت باید از بذر انواع زودرس و اقلا 2 ماه قبل از رسیدن سرمای شدید و یخبندان انجام می‌گیرد. بذر هویج را بطور خطی می‌کارند. فاصله خطوط از 40 تا 45 سانتیمتر نسبت به آب و هوا و نوع خاک تغییر می‌کند.
تقریبا در تمام فصول سال هویج در بازار یافت می‌شود ولی هویجهایی که در اواخر بهار و اوایل تابستان به فروش می‌رسند محصول انواع زود رس هستند و هویجهایی که در پاییز و زمستان به بازار عرضه می‌شوند از انواع هویج دیر رس به عمل آمده‌اند. هویج پاییزه یا آخر فصل را بوسیله گاو آهن از زمین می‌کنند.
انبار کردن هویج
انبار کردن هویج کاملا شبیه نگاهداری چغندر در فصل زمستان می‌باشد باید دارای حرارت و رطوبت باشد. میزان رطوبت نسبی انبار بین 93 و 98 درصد باشد. ماندن هویج برای مدت طولانی در انبار باعث کم شدن مقدار قند آن می‌شود و از حیث مرغوبی لطمه می‌بیند.
خواص دارویی هویج
بی شک می دانستید که هویج برای تقویت بینایی مفید است اما تاکنون شنیده بودید برطرف کردن عفونت های روده ای، نفخ معده و هموروئید نیز از جمله خواص بی شمار هویج هستند؟
هویج نه تنها در تقویت بینایی و به خصوص دید در تاریکی موثر است بلکه تاثیر بسزایی نیز بر دستگاه گوارش دارد به طوری که از آن به عنوان «دوست روده» یاد می شود. نام لاتین هویج Daucus برگرفته از کلمه یونانی «daio» به معنای «سوزاندن» است و به تاثیر شگرف هویج بر سوخت و ساز بدن اشاره دارد. هویج اثر فوق العاده ای در تصفیه کبد دارد و می تواند ناراحتی های پوستی ناشی از مشکلات کبدی را برطرف کند. در سال ۱۹۶۰ دانشمندان ماده ای به نام داکارین را از هویج استخراج کردند که موجب اتساع عروق خونی شده و در نتیجه مانع از بروز انواع بیماری های قلبی می شود. خوردن هویج از سخت شدن جدار سرخرگ ها جلوگیری کرده و موجب افزایش هموگلوبین و گلبول های قرمز خون می شود.
هویج یک ماده غذایی فوق العاده برای احیای انرژی و مواد از دست رفته بدن است که کمبود بسیاری از مواد مورد نیاز بدن را جبران می کند. این سبزی فوق العاده غنی از ویتامین های A، B وC و بتاکاروتن بوده و همچنین حاوی مواد معدنی متعددی از قبیل آهن، کلسیم، پتاسیم و سدیم است. یکی دیگر از خواص قابل توجه هویج نیز ممانعت آن از بروز پوسیدگی در دندان ها است.
چنان که ذکر شد هویج برای تنظیم عملکرد روده ها بسیار مفید است و ضمن تحریک اشتها می تواند در درمان نفخ، عفونت های غیرپیشرفته روده ای، زخم های دستگاه گوارش و هموروئید موثر باشد.
نوشیدن یک لیوان آب هویج به مدت چند روز پیاپی درمانی موثر برای تصفیه کبد است. مصرف هویج مانع از ایجاد سنگ کلیه می شود و درد های ناشی از آرتروز و نقرس را بهبود می بخشد ضمن آنکه مواد خلط آور موجود در آن موجب دفع ترشحات از حلق و برنش ها شده و تاثیر ضدعفونی کننده آن به بهبود عفونت در این موضع ها کمک می کند.خوردن ۲ تا ۳ عدد هویج در روز می تواند کلسترول مضر موجود در خون را تا میزان ۱۰ درصد کاهش دهد. همچنین این سبزی حاوی ماده ای به نام بتاکاروتن است که نقش آن در جلوگیری از ابتلا به سرطان به اثبات رسیده و مواد آ نتی اکسیدان موجود در هویج ضمن تاثیر ضدسرطان نقش بسزایی در حفظ جوانی و به تعویق انداختن روند پیری دارند.
قدیمی ترین اطلاعات به دست آمده درباره هویج مربوط به نوشته های باقی مانده از یونان باستان و متعلق به ۲۵۰۰ سال پیش است. یونانی ها از ۴۳۰ سال پیش از میلاد مسیح از هویج برای مصارف درمانی استفاده می کردند. از هویج برای درمان بیمار ی های سل، برونشیت و ذات الریه سود می بردند و جوشانده دانه هویج را برای درمان اسهال خونی تجویز می کردند.یک نسخه سنتی روسی مصرف روزانه مخلوطی از آب هویج تازه، عسل و کمی آب را برای درمان سرماخوردگی، سرفه و مشکلات تنفسی فصل زمستان توصیه می کند.
از هویج خام رنده شده می توان به عنوان ضمادی برای تسریع در بهبود زخم ها و سوختگی های سطحی، دمل ها و گل مژه بهره گرفت. آب هویج پخته نیز در درمان سرما زدگی و ترک پوست ناشی از آن،آکنه و همچنین انواع اگزما مفید است.
هویج تنها سبزی است که پخته آن خاصیتی بیشتر از نوع خامش دارد. هویج پخته شده آنتی اکسیدان های بیشتری از هویج خام دارد. پختن هویج همراه با مقدار کمی روغن میزان آنتی اکسیدان های موجود در آن به نام بتاکاروتن و اسید فنولیک را افزایش می دهد در حین فرآیند پخت دیواره سلول های گیاهی بافت هویج شکسته شده در نتیجه جذب آنتی اکسید موجود و سایر مواد شیمیایی مفید آن افزایش می یابد. با اضافه کردن کمی روغن به هویج پخته مواد محلول در چربی آن راحت تر جذب می شود.
در هویج یك نوع آنسولین گیاهی وجود دارد كه اثر كم كننده قند خون را دارا می باشد بنابراین این عقیده قدیمی كه هویج برای مبتلایان به بیماری قند (دیابت) خوب نیست كاملا غلط است و بیماران قند می توانند به مقدر كم از این گیاه استفاده كنند . هویج با داشتن مواد مقوی و ویتامین ها یكی از مهمترین و مفیدترین برای بدن می باشد.
مصرف هویج در برطرف كردن بیماریهای آب آوردن انساج بدن ، عدم دفع ادرار ،تحریك مجاری هضم و تنفسی ، سرفه های مقاوم ، ،اخلاط خونی و دفع كرم اثر معجزه آسائی درد .
کاربردهای هویج
1) برای برطرف كردن یبوست یك كیلو هویج را رنده كنید و در مقدری آب دو ساعت بجوشانید تا مانند ژله در آید صبح ناشتا چند قاشق بخورید .
2) سوپ هویج برای كودكان شیر خوار كه معده حساس دارند : ابتدا 200 گرم هویج رنده شده را در دیگ بریزید و روی آن یك لیتر آب اضافه كنید و بجوشانید تا كاملا هویج ها لهش ود . سپس آنرا صاف كرده و به نسبت مساوی باشیر مخلوط كرده و در شیشه شیر بچه ریخته و به او بدهید .
3) تخم هویج را به مقدر یك قاشق غذا خوری در یك لیوان آب جوش ریخته و آنرا بمدت 5 دقیقه دم كنید . این دم كرده اثر نیروی دهنده، اشتها آور ف مدر ، زیاد كننده شیر خانم های شیر ده و اثر قاعده آور درد .
4) برگ هویج را با آب بجوشانید! ین جوشانده را غرغره كنید برای آبسه مخاط دندان و دهان موثر است بعلاوه می توان برای رفع ترك و خراش پوست استفاده كرد .
5) هنگامیكه كودك شروع به دندان درآوردن می كند یك قطعه هویج باریك را برای دندان زدن به او بدهید .
6) آب هویج را اگر روی صورت بكشید باعث روشن شدن و جلوه پوست صورت می شود .
7) اگر بخواهید لاغر شوید همه روزه با غذا هویج خام بخورید .
8) اگر می خواهید چاق شوید بعنوان صبحانه باید آب هویج بخورید .
9) هویج و ییاز را با هم بجوشانید و به آن آب لیمو اضافه كنید داروی موثری برای درمان بیماریهای عصبی ،امراض كلیوی و همچنین جوان كننده پوست می باشد .
10) خوردن هویج برای بیماریهای بواسیر موثر است .
11) برای خارج كردن سنگ كیسه صفرا هویج اثر معجزه آسا دارد .
12) خوردن هویچ جوشهای صورت را درمان می كند .
13) برای تقویت قوای جنسی و تحریك كبد و روده ها هویج داروی موثری است .
14) در فرانسه بیمارستان معروفی وجود دارد كه برای درمان بیماریهای كبدی فقط از سوپ هویج استفاده می كنند و دستور تهیه این سوپ بشرح زیر است :
حدود 750گرم هویج را رنده كنید و آنرا در ظرفی كه مقدری آب نمك درد بریزید سپس بان یك قاشق چایخوری جوش شیرین و یك قشلق سوپخوری كره اضافه كنید آنرا بجوش آورده و با آتش ملایم بپزید تا آب بخارشود و هر روز یك بشقاب از آن را میل كنید.
15) هویج اعمال روده ها را منظم می كند و كمبود الیاف غذاهای گوشتی را جبران می كند بنابراین آنهایی كه گوشت زیاد مصرف می كنند حتما باید هویج بخورند تا مشكل یبوست نداشته باشند .
16) برای برطرف كردن اسهال بچه ها بهترین دارو سوپ هویج است . برای این منظور باید 500 گرم هویج را رنده كرده و آنرا در یك لیتر آب بجوشانید تا آنكه هویج كاملا پخته و نرم شود سپس آنرا در آسیاب برقی ریخته تا آنكه بصورت شربت در آید بعد بآن آّ اضافه كرده تا آنكه حجم آن یك لیتر شود .
برای بچه هایی كه معده حساس دارند سوپ هویج بهترین دارو است بدین ترتیب كه می توان یك یا دو بار در روز بجای شیر به بچه سوپ هویج داد حتی برای بچه هایی كه كمتر از سه ماه دارند می توان بطور متناوب سوپ هویج به طفل داد یعنی یك وعده شیر و یك وعده سوپ هویج و بعد از سه ماهگی این روش تبدیل به یك وعده سوپ و دو وعده شیر می شود .
17) آب هویج در صبح ناشتا مواد سمی را از خون خارج می كند .
18) اگر آسم یا گرفتگی صدا درید آب هویج بخورید .
19) خانم هایی كه پوست حساس دارند حتما باید پوست صورت و رگدن خود را با آّب هویج پاك كنند .
20) دم كرده تخم هویج و یا جویدن تخم هویج گاز معده را خارج كرده و فعالیت روده ها را زیاد می كند .
طرز استفاده
هویج را نباید هیچگاه پوست كند زیرا مواد مغذی و ویتامین های خود را از دست می دهد بلكه باید آنرا با برس شست و مصرف كرد .
مضرات هویج
البته با تمام خواص زیادی كه هویج دارد مصرف آن نباید زیاده روی كرد دیده شده آنهائیكه هویج زیاد مصرف می كنند رنگ پوست و چشم آنها زرد می شود كه البته خطری ندارد چون اگر چند روز هویج مصرف نكنند دوباره پوست و چشم به رنگ طبیعی خود برمی گردند .
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
