توضیحات: دسته: دین; بازدید: 89

دخول شیطان به بهشت

مگر وقتی ابلیس به آدم سجده نکرد ، خدا او را از بهشت بیرون نکرد؟ پس چطور توانسته دوباره وارد بهشت شود و آدم و حوا را گول بزند تا میوه ممنوعه را بخورند؟
به يقين شيطان يا همان ابليس ، رجيم و رانده شده است؛ چنان كه در قرآن (در آیه 24 سوره حجر و آیه 78 سوره ص) آمده :

« قال فاخرج فانّک رجیم : از آن جا بیرون رو که مطرودی ». معلوم می‌شود که شیطان بعد از جریان تکبر و سجده نکردن بر آدم گرفتار لعن ابدی شده و از درگاه خداوند و ملكوت رانده شده است و به يقين تا ابد هم در بهشت راه ندارد.

پس شيطان قبلا در بهشت نبود ، بلكه در درگاه الهی و در جمع مقربان درگاه خداوند بود؛ در حالی كه بهشت جايگاه مؤمنان و بندگان مطيع خداوند در آخرت است و اخراج او به معنای اخراج از بهشت نيست. در حقيقت اخراج شيطان به معنی تنزل مقام و مرتبه‌اش بود؛ تنزل از جايگاه بلندی كه در نزد خداوند يافته بود ، نه اخراج از مكان معين و مشخصی؛ اين همان حقيقتی است كه در قرآن تحت عنوان « هبوط » بيان شده است.

خداوند در مورد واقعه اخراج ابليس می‌فرمايد :
« قالَ فَاهْبِطْ مِنْها فَما يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فيها فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرين‏ » (اعراف - آيه 13)
« گفت : از آن (مقام و مرتبه‏ات) فرود آى! تو حقّ ندارى در آن (مقام و مرتبه) تكبّر كنى! بيرون رو ، كه تو از افراد پست و كوچكى‏ » .
علامه طباطبايی در توضيح اين آيه می‌فرمايد : « جمله‌ی " فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرِينَ " تاكيدی است براى جمله " فَاهْبِطْ مِنْها " ؛ زيرا هبوط همان خروج است ، و تفاوتش با خروج تنها در اين است كه هبوط ، خروج از مقامى و نزول به درجه پايين‏تر است ، و همين معنا خود دليلی بر اين است كه مقصود از هبـــوط فرود آمدن از مكان بلنــــد نيست ، بلكــه مراد فــــرود آمدن از مقام و مرتبه بلند است و اين مؤيّد ادعاى ماست ، كه گفتيم ضمير در مِنها و فيها ، به منزلت بر مى‏گردد نه به آسمان و يا بهشت. و شايد كسانى هم كه گفته‏اند مرجع ضمير ، آسمان و يا بهشت است مقصودشان همان منزلت باشد. بنابراين معناى آيه چنين مى‏شود كه خداى تعالى فرمود : به جرم اينكه هنگامى كه تو را امر كــــردم سجــــده نكردى ، بايد از مقامت فرود آيى ، چون مقام تو مقام خضوع و فرمانبرى بود و تو نمى‏بايستى در چنين مقامى تكبر كنى ، پس برون شو كه تو از خوارشدگانى ».

اما در هر حال روشن است كه شيطان بعد از اين اخراج ، ديگر نمی‌توانست به بهشت هم راه يابد. حال بايد پرسيد كه چگونه او در جریان فریب آدم و حوا توانست وارد بهشت گردد؟
پاسخ : گرچه برخی تصور کرده‌اند که مراد از بهشت آدم و حوا همان بهشت موعود آخرتی است ، اما بايد گفت كه مراد از بهشتِ محل سكونت آنها ، همان بهشت موعود نیست؛ زيرا اخراج از آن بهشت معنا ندارد.

حال سؤال اين است كه آن بهشت موقت و محل سكونت ايشان كجا بود و چه حقيقتي داشت ؟
در اين خصوص در بين علما اختلاف نظر وجود دارد ، که برخی از این نظریات را بیان می‌کنیم :
1- باغ آسمانی : بعضى از مفسرین معتقدند که این بهشت ، در یکى از کرات آسمانى بوده است؛ زیرا در بعضى از روایات اسلامى با کلمه « سماء » به بودن این بهشت در آسمان اشاره شده است.
2- باغ زمینی : برخى از مفسران هم نوشته‏اند اين بهشت یکى از باغهاى دنیا و روى زمین بوده است و جمله : « اهْبِطُوا » نیز بر این دلالت ندارد که از بالا به پايین بیايید ، بلکه به معنى انتقال آنها بعد از خوردن میوه ممنوعه به نقطه ديگر زمین است.
على بن ابراهیم قمى در تفسیر خود می‌نگارد : از امام جعفر صادق علیه السّلام راجع به بهشت حضرت آدم پرسيدند : آیا از بهشت‏هاى دنیا بوده است یا از بهشت‏هاى آخرت؟ فرمود : از بهشت‏هاى دنیا بوده ، که خورشید و ماه در آن طلوع می‌کرد؛ اگر از بهشت‏هاى آخرت ‏بود ، هیچگاه حضرت آدم از آن خارج نمی‌شد.
3- بهشت برزخی : عده‌ای نیز معتقدند که منظور از این بهشت ، بهشت برزخی بوده ، نه بهشت زمینی و دنیایی. علامه طباطبائی در دفاع از این نظر و در توجیه روایاتی مربوطه می‌فرماید : مراد از این که از بهشت‏هاى دنیا بوده ، این است که از بهشت‏هاى برزخى بوده ، که در مقابل بهشت خلد است. این مطلب از برخی روایات ديگر که از طرف اهل بیت علیهم السلام‏ رسیده است ، روشن می‌شود؛ زيرا در بعضى از قسمت‌هاى این روایات آمده است که آدم بر صفا ، و حوا بر مروه هبوط کرد؛ و از این جهت که برزخ در همین جهان قرار دارد ، پس در زمینی بودن (دنيايی بودن) این بهشت منافاتی با برزخی بودنش ندارد.
در مجموع اين نظرات می‌توان به اين نتيجه رسيد كه به يقين بهشتی که حضرت آدم و حوا در آن سکونت داشته‌اند ، بهشت اُخروی نبوده است؛ زیرا بهشت اُخروی هرگز جای ابلیس نمی‌باشد. آنجا محدوده‌ای نیست که شیطان و شیطنت و عصیان در آن راه داشته باشد. خیال باطل و نافرمانی در آنجا وجود ندارد. از سوی دیگر : کسی که به بهشت جاويدان وارد شود ، دیگر از آن خارج نخواهد شد. پس بهشت آدم و حوا ، بهشت اخروی نبوده است؛ به همين جهت شيطان - كه مترصد اغوای انسانهاست - توانسته در آن موقعيت حاضر شود و به نوعی ، آدم و حوا را فريب دهد.