طب سوزنی
طب سوزنی روش درمانی سنتی چین است. همان طور که طب سنتی ایران را طب «بوعلی سینایی» و طب سنتی هند را «آیورودا» می گویند. طب سوزنی در اسطوره ها جای دارد و تاریخچه ی آن به هزاران سال پیش برمی گردد. قدمت این طب به قدری است که بقایای آن را می توان از عصر حجر پی گیری کرد.
چینی های باستان معتقد بودند که بدن انسان علاوه بر گوشت و پوست و استخوان، دارای کالبدی انرژتیک است و انرژی در کانال هایی به نام مردین جریان دارد. جالب است بدانید که امروزه توسط روش هایی خاص، این کانال ها قابل رویت شده اند.
همان طور که آب در رودخانه ها جریان دارد، انرژی نیز در کانال ها (مردینها) در گردش است. تا زمانی که انرژی جاری است و مانعی در سر راه آن قرار نگرفته، مثلا در دوران کودکی، بیماری وجود ندارد. ولی همین طور که ما بزرگتر می شویم و تحت تاثیر عوامل خارجی و داخلی مانند مواد شیمیایی محیطی، تغذیه نامناسب، استرس، آلودگی صوتی، عدم تحرک و .. قرار می گیریم، این آلودگی ها مانند زباله هایی جریان انرژی را متوقف یا کند می کنند و در نتیجه بیماری شروع می شود.
قدمت طب سوزنی (Acupuncture) به بیش از 2500 سال پیش و به کشور چین باز میگردد. قدیمیترین متنی که در توصیف طب سوزنی یافت شده است، متعلق به سال 1127 قبل از میلاد مسیح است. جادوگران به جای استفاده از سوزن ، قطعات تیز سنگ را بکار می گرفتند. در سال 26 میلادی بود که نخستین کتاب در شرح طب سوزنی در چین نگاشته شد.
استفاده از طب سنتی تا قرنها به آسیا محدود بود تا اینکه فرانسوی ها در قرن 16میلادی با آن آشنا شدند و استفاده از آن را در اروپا گسترش دادند. بین پزشکان مختلف در صحت و سقم طب سوزنی اختلاف نظر وجود داشت تا اینکه سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 1975استفاده از طب سوزنی در تشخیص و درمان بیماریها را رسما تایید کرد. شاید بتوان آنرا یکی از قدیمی ترین و در عین حال کاربردی ترین روشهای طبابت دانست که در حال حاضر در قرن 21 ام مورد استفاده قرار می گیرد.
شناخت دوباره این طب را به جرات می توان مدیون روزنامه نگار مجله نیویورک تایمز یعنی جیمز رستون (James Reston) که در سال 1971 طی مقاله ای به بررسی روشهای طبابت در چین که توسط سوزن انجام می شد، دانست.
سوزنهایی که در این طب از آن استفاده می شود فلزی هستند و تقریبا" به قطر چند تار موی سر می باشند. بیمارانی که این روش درمان را برای خود انتخاب می کنند اظهارات متفاوتی دارند، اما در مجموع اغلب آنها بیان می کنند که هنگام فرو کردن سوزن به بدنشان احساس درد زیادی نمی کنند. معمولا" تجربه و تخصص پزشک معالجه در استفاده از سوزن می تواند میزان درد حاصله را کاهش یا افزایش دهد.
سازمان مدیریت تغذیه و داروی آمریکا (FDA) در سال 1996 استفاده از سوزنهای مخصوص برای این نوع از روش درمان را تایید کرد. این سوزنها باید استریل باشند و می توان هریک از آنها را برای یک و فقط یک بیمار استفاده کرد. همچنین قبل از هر بار استفاده از سوزنها باید آنها را با الکل یا مواد ضدعفونی کننده تمیز کرد.
بسیاری از پزشکان اعتقادی به این نوع از روش طبابت ندارند و برعکس بسیاری دیگر با استناد به آمار بدست آمده از بهبود بیماران این روش را برای معالجه توصیه می کنند. آزمایشها نشان می دهد این روش می تواند برای کاهش درد پس از جراحی، شیمی درمانی، جراحی های دندان و ... بسیار موثر واقع شود.
طب سوزنی چیست ؟
در اصل اصطلاح Acupuncture تشریح کننده مجموعه ای از روشها است که توسط آن نقاطی از بدن برای دریافت نتایج مورد نظر با روشهایی خاص مانند استفاده از سوزن تحریک میشود. طب سوزنی امروزه با استفاده از فرو کردن سوزنهای خاصی به درون بدن از طریق پوست توسط دست و یا حتی جریان الکتریسیته انجام میشود.
در نظر اول این باور کردنی نیست که پزشکان قادرند با استفاده هدفمند از سوزنهای کوچک ، آلام تحمل ناپذیری همچون سردرد شدید ، کمردرد مزمن یا دردهای مفصلی به علت آرتروز را از میان ببرند. این روش درمانی بسیار قدیمی که زادگاه آن کشور چین است، بیماران را بدون استفاده از دارو از دردهایی رهایی میبخشد که سالها آنها را رنج دادهاند.
تشخیص در طب سوزنی کار بسیار دشواری است. از بیماری که مراجعه می کند باید یک شرح حال مفصل در مورد تمام اعضای بدن گرفت و او را از نظر روحی روانی سنجید. معاینه از نحوه ی صحبت کردن، راه رفتن، نشستن روی صندلی، رنگ و حالت چهره، ناخن ها و لب ها شروع می شود و با معاینه ی نبض و زبان ادامه می یابد. معاینه ی زبان در طب سوزنی اهمیت ویژه ای دارد و می توان از روی معاینه ی زبان به بسیاری از بیماری های فرد پی برد. رنگ زبان، شکل آن، نوع بار روی زبان و محل قرار گرفتن آن، تورم زبان و حس خطوطی که بارها هریک از ما روی زبانمان مشاهده کرده ایم و از آن سرسری گذشته ایم، می تواند به تشخیص کمک کند.
بر اساس تشخیصی که پزشک برای بیمار در نظر گرفته است، مبادرت به انتخاب یک سری از نقاط می کند که بین 10 تا 15 و گاهی کم تر یا بیشتر است. چینی های قدیم نقاطی را روی بدن کشف کرده اند که تحریک آن ها می تواند اثرات درمانی روی ارگان های درونی بدن بگذارد. این که آن ها چطور به این دانش دست یافته اند نیز شگفت انگیز است. مثلا نقاط اطراف قوزک پا مربوط به کانال کلیه و مثانه است و یا نقاطی در زیر زانو مربوط به کانال معده است.
درمان هفته ای 2 تا 3 مرتبه و هر دوره ی درمانی 12 جلسه است. ممکن است بعضی از بیماران به دو یا سه دوره ی درمانی نیاز داشته باشند و این بستگی به مزمن بودن بیماری شان دارد. هر جلسه ی درمانی حدود 1 تا 5/1 ساعت طول می کشد.
علاوه بر طب سوزنی، آموزش تغذیه ی سالم، حرکات ورزشی مناسب، استفاده از گیاهان دارویی و مکمل های غذایی نیز به کمک طب سوزنی می شتابند. نکته ی مهم در درمان این است که علاوه بر محل سوزن ها، جهت، عمق نفوذ و نحوه ی حرکت دادن سوزن ها در بدن نیز بسیار مهم است.
توجه کنید که طب سوزنی درمانی بدون درد است و هیچ عارضه ای ندارد و امروزه استفاده از سوزن های یک بار مصرف، کار پزشکان و بیماران را بسیار راحت تر کرده است. تا اوایل دهه ی 70 میلادی بیشتر پزشکان مکانیزم طب سوزنی را مثل دارونماها فرض می کردند و بیشتر اثرات روانی را در بهبود اشخاص دخیل می دانستند، ولی اثرات مفید طب سوزنی در دامپزشکی و روی بچه های خیلی کوچک که تلقین پذیر نیستند، این نظریه را رد می کرد. در سه دهه ی اخیر طب سوزنی جایگاه ویژه ای در اروپا و آمریکا پیدا کرده است به طوری که در چندین دانشگاه معتبر اروپا و آمریکا تدریس می شود و مورد قبول سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و داروی آمریکا است.
دسته ای از بیماری هایی که با طب سوزنی قابل درمان است :
- دردهای حاد و مزمن (کمردرد، سیاتیک، درد زانو، آسیب های ورزشی)
- بیماری های روحی روانی
- کاهش و افزایش وزن
- مشکلات گوارشی
- مشکلات تنفسی
- کنترل وزن
طب سوزنی چگونه کار می کند؟
در طب سنتی چین که به TCM به معنی Traditional Chinese Medicine معروف است، بدن انسان تحت تاثیر دو نیروی مخالف هم به نام های یین و ینگ (Yin & Yang) قرار دارد. Yin به صفاتی چون سردی، آرامی و در کل حالت غیر فعال بر میگردد. در حالی که Yang به صفاتی چون گرمی، هیجان و فعال بودن نسبت داده می شود.
در این نگرش، سلامت بدن هنگامی حاصل می شود که میان این دو نیرو تعادل برقرار باشد و عدم تعادل این دو نیرو باعث می شود که جریان حیاطی در بدن که به Qi ("چی" تلفظ می شود) معروف است مختل شود. این جریان از راه ها و نقاط خاصی در بدن گذر می کند. تعداد 12 عدد از این مسیرها و نقاط بعنوان نقاط اصلی و تعداد 8 عدد بعنوان نقاط سطح دوم معرفی می شوند، در مجموع بیش از 2000 نقطه نیز دیگر به آنها متصل میباشد.
اساس طب سوزنی بر تحریک این نقاط استوار است که می تواند جریان Qi در بدن را کنترل نماید. اینکه مدل چینی ها برای بدن درست است یا خیر جای بحث دارد اما دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که تحریک این قسمت های بدن می تواند روی وضعیت شیمایی و عصبی مغز تاثیر بگذارد و در نهایت منجر به عکس العملهایی مانند کاهش درد، تغییر فشار خون و ... شود و در نهایت سلامت بیمار را منجر شود.
درمان بیماری ها با طب سوزنی
تحقیقات نشان میدهد که طب سوزنی توانایی کاهش و حتی برطرف کردن انواع درد را داشته و میتواند تواناییهای قسمتهای مختلف بدن افراد را بالا ببرد. دردهای مفصلی بخصوص در ناحیه دست و شانه و گردن ، درد مهرههای کمری ،آلرژی ، آرتروز ، میگرن ، بیخوابیها و برخی اختلالات روحی - روانی بخوبی با طب سوزنی پاسخ میگیرند.
همچنین شواهد بسیاری موجود است که طب سوزنی میتواند در معالجه بیماریهایی چون اعتیاد به مواد مخدر ، فعال کردن دوباره ماهیچههای تنبل ، آسیبهای بافت نرم ، انواع آسم و تنگی نفس ، بیماریهای گوارشی ، شب ادراری و فلج بعد سکته مغزی به عنوان یک راه حل و یا حداقل در کنار درمان دارویی استفاده شود. آزمایشها نشان میدهد این روش میتواند برای کاهش درد پس از جراحی ، شیمی درمانی ، جراحیهای دندان و ... بسیار موثر واقع شود.
عوارض طب سوزنی
در صورت استفاده صحیح از این تکنیک هیچ عارضهای ایجاد نخواهد شد. اما بدنبال ورود افراد غیر حرفهای و غیر متخصص در این کار ، احتمال عفونت و آسیب اعضای بدن وجود دارد. از عوارض دیگر طب سوزنی موارد زیر را میتوان نام برد:
- خونریزیها یا کبودیهای کوچک (در مورد درصد کمی از بیماران ، ممکن است، ظاهر شوند.)
- امکان انتقال ایدز و هپاتیت ب در صورت استفاده از سوزنهای غیر استریل و غیر یکبار مصرف.
- ضعف و بیحالی و غش کردن بیمار در صورت تحریک نقاط ممنوعه.
- درمان نشدن و حتی ایجاد مشکلات جدید در صورت تحریک نادرست نقاط که همه این عوارض در صورتی که درمان توسط متخصص طب سوزنی انجام شود به صفر میرسد.
برای پیشگیری از بروز عوارض عفونی سوزنها باید استریل باشند و میتوان هریک از آنها را برای یک و فقط یک بیمار استفاده کرد. همچنین قبل از هر بار استفاده از سوزنها باید آنها را با الکل یا مواد ضدعفونی کننده تمیز کرد.
عناصر پنج گانه در طب سوزنی
شیوه طب سوزنی عناصر پنج گانه ، نوع باستانی طب سوزنی است که به درمان تمام لایههای وجود شخص یعنی بدن ، ذهن ، قلب (احساسات) و روح میپردازد. عناصر پنج گانه باستانی ، دیدگاه ظاهرا ساده و در درون پیچیده چینیان باستان را بر رابطه تنگاتنگ انسان و تمام مظاهر طبیعت به نمایش میگذارد.
از دیدگاه چینیان باستان در طب سوزنی جهان مادی از 5 عنصر تشکیل شده است. این عناصر در حال واکنش با یکدیگر هستند. بدن ما نیز جزئی از این جهان است، بنابراین از همین 5 عنصر تشکیل شده است. در همه این عناصر دو فلب یین و یانگ وجود دارد که در حال مقابله دائم هستند و انرژی جی را جاری میکنند. این پنج عنصر آتش ، خاک ، فلز ، آب و چوب هستند. هر یک از این عناصر در شکل گیری وجود و شیوه عمل ما در زندگی موثرند. یک متخصص طب سوزنی عناصر پنج گانه ، بخوبی از قوانین طبیعت آگاه است و میتواند از آنها برای تشخیص بیماری کمک بگیرد و به درمان کامل بیمار بپردازد.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir