لئوناردو دا پیزا (به ایتالیایی: Leonardo da Pisa) یا به عبارت مشهورتر لئوناردو فیبوناچی (Fibonacci) یکی از بزرگترین ریاضیدانان اروپا در سال ۱۱۷۵ در شهر پیزا متولد شد. وی به علت حرفه پدریش که بازرگانی بود به کشورهای بسیاری از جمله مصر و سوریه و... مسافرت نمود.
آموزش ریاضی خود را در الجزایر دید. ضمن مسافرت به شرق، با ریاضیدانان آنجا آشنا شد و موفقیتهای آنها را در نوشتههای خود منعکس کرد و از همین راه بود که پیشرفتهای ریاضی شرق، در دسترس غرب قرار گرفت.
زندگی
«کتاب حساب» مهمترین تالیف این دانشمند است. این کتاب به نام «لیبر آباکوس» نیز معروف است.
او در مقدمهی کتابش مینویسد : «پدرم اهل پیزا بود و در ادارهی گمرک بوکیا در آفریقا کار میکرد. او مرا با خود به آنجا برد تا هنر حساب کردن را یاد بگیرم. هنر عجیب حساب کردن، تنها به کمک ۹ علامت هندی، مرا چنان به شوق آورد که به طور قطع تصمیم گرفتم آن چه را در مصر، یونان، سوریه، سیسیل و پرووانس در این باره می دانستند، بیاموزم. از همهی این کشورها دیدن کردم و قانع شدم که دستگاه عدد نویسی هندی از همه کاملتر است و بر روش فیثاغورث برتری دارد. این دستگاه را و همهی آنچه به آن مربوط میشد، یاد گرفتم و بررسیهای شخصی خودم را که از «مقدمات» اقلیدس به دست آورده بودم به آن اضافه کردم و تصمیم گرفتم این کتاب را بنویسم».
فیبوناچی در سال ۱۲۰۰ به زادگاه خود یعنی شهر پیزا در ایتالیا مراجعت نمود. پدر فیبوناچی گوگیمو (Guglielmo) بوناچی (مهربان، ملایم bonacci) خوانده میشد. مادر لئوناردو آلساندرا، (Alessandra) زمانی که لئو ۹ سال داشت درگذشت. لئوناردو پس از مرگش فیبوناچی نام گرفت. (برگرفته از فیلیوس بوناچی به معنای پسر بوناچی)
خدمات لئوناردو فیبوناچی
«کتاب حساب» رسالهای است دربارهی حساب و جبر که شامل 15 فصل است و آگاهی هایی از دانش حساب و جبر آن زمان را در اختیار خواننده میگذارد. کتاب محاسبات فیبوناچی تقریباً بهطور انحصاری بر پایه الگوریتمهای خوارزمی قرار داشت.
لئوناردوی پیزایی با طرح و حل مسالهای دربارهی سرمایهی چند نفر، برای نخستین بار، اندیشهی عدد منفی را به نام «قرض» در اروپا طرح کرد. خدمت بزرگ لئوناردوی پیزایی به دانش در این بود که برای نخستین بار دانشمندان اروپایی را با جبر و دستگاه عدد نویسی هندی آشنا کرد.
معرفی سیستم اعداد اعشاری به عنوان جایگزینی بسیار کارآمدتر به جای سیستم اعداد رومی که استفاده از آن از زمان امپراتوری روم رایج بودهاست از جمله مهمترین کارهای این ریاضیدان بزرگ در طول حیاتش بودهاست. وی در ابتدای اولین بخش از کتاب خود به نام Liber abci در مورد این سیستم چنین میگوید:
«نه رقم هندی وجود دارد: ۹ ۸ ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ که به وسیله آنها و همچنین علامت ۰ که در عربی صفر نامیده میشود میتوان هر عددی را به شیوهای که توضیح داده خواهد شد نوشت.»
اعداد (دنباله) فیبوناچی
تعریف: دنباله ی از اعداد که 2 جمله اول آن 1 هستند و هر جمله از حاصل جمع دو جملهی قبل خود به دست میآید دنباله ی اعداد فیبوناچی نامیده میشود: 1,1,2,3,5,8,13,21,34 چند جمله ی اول این دنباله است.
در این رابطه: اعداد فیبوناچی و طبیعت - معمای زاد و ولد خرگوش
دلیل شهرت دنباله فیبوناچی
باید توجه داشت که در طبیعت و در میان انواع موجودات اطراف ما، نظم خاصی در همه چیر یافت میشود. با پیشرفت علوم مختلف، این نظم بیش از پیش نمایان میشود. درهنگام یادگیری این مفاهیم علمی، بسیاری از این روابط منظم شاید بیمعنی باشند، اما حقیقت این است که چنین نظمی در تمام طبیعت وجود دارد. علم ریاضیات بعنوان یکی از علوم پایه، با کشف اسرار و معماهای خود، به نظام و معماهای موجود در طبیعت پی میبرد.
نمونههای زیادی از این اعداد را میتوان در نظام طبیعت مشاهده کرد. مثلا زاویه «فی» را می توان در لاک حلزون مشاهده کرد.
با دقت به دانههای آفتابگران نیز، شاهد رشد آنها به شکل مارپیچهای روبروی هم هستیم. تحقیقاتی که بروی این دانهها انجام شده، بیانگر وجود نسبت قطر 1.618 بین هر مارپیچ با مارپیچ بعدی است.
مرگ
ادعا میشود لئوناردو فیبوناچی بین سالهای 1240 و 1250 در سن ۸۰ سالگی درگذشت.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
