يوگا از ريشه کلمه سانسکريت يوج (Yuj) به معنی اتحاد و يکی شدن گرفته شده است. به عبارتی ديگر يوگا راهی است که در آن نيروهای درونی انسان اعم از جسمی، روانی و روحی، پرورش می يابند و پس از شکوفايی بين آنها توازن و تعادل برقرار می‌شود.
اهداف يوگا را می توان به صورت زير خلاصه کرد: داشتن حسن خلق و ارتباط درست با خود و ديگران، آموختن اصول بهداشت ذهنی و روانی، صلح درونی، دوستی و خير خواهی نسبت به ديگران، پاک سازی درونی و در نهايت، تعالی معنوی.
يوگا با قدمتی چند هزار ساله، درمشرق زمين متولد شد اما امروزه در اقصی نقاط دنيا گسترش يافته است. يوگای عملی از هشت رکن اساسی تشکيل می‌شود:
1. ياما: شامل تعليم چگونگی رفتار اجتماعی است. سالک در اين بخش می‌آموزد که به ديگران آزار نرساند و با آنان روابطی دوستانه برقرار کند (آهيمسا)، صادق، راستگو و امين باشد (ساتيا)، تمايلات جنسی خود را تعديل کند (براهماچاريا)، حسود و کم بين نباشد (آپريگراها)، به حقوق ديگران احترام بگذارد (آستيا) و از فريب و نيرنگ به هر شکل آن اجتناب کند.
2. نياما: شامل تعليم انتظامات فردی است. سالک در اين مرحله می‌آموزد که در کارها و امور خود منظم باشد و جسم و روان خود را پاک نگه دارد (سوچا)، قانع باشد و از خود و ديگران انتظارات متناسب داشته باشد (سنتوشا)، آرام و شجاع باشد و در مقابل مشکلات زندگی پايداری کند (تاپا)، ضعف‌ها و توانايی‌های خود را به خوبی بشناسد (سواديايا)، و در مقابل خداوند و مشيت او راضی و تسليم باشد (ايشواراپرانيدانا).
3. آسانا: شامل تعليم حرکات جسمی و نرمش‌های يوگا است و در اين بخش سالک با انجام حرکات ويژه يوگا به صورت منظم و درست، در راستای ايجاد و حفظ سلامت جسمی و روانی خود تلاش می‌کند.
4. پرانايام:ا علم کنترل تنفس برای کمک به تمرکز افکار و حفظ سلامت است. سالک در اين بخش می‌آموزد که با کنترل بخش‌های گوناگون تنفس خود شامل دم، بازدم و زمان حبس نفس آثاری گوناگون در بدن خود ايجاد کند.
5. پراتياهارا: مرحله کنترل ذهن از خواهش‌های نفسانی است؛ پاکی ذهن از خواهش‌ها، کشمکش‌ها و اضطراب‌ها سر آغاز تمرکز درونی و تعالی روحی خواهد بود. سالک در اين مرحله می‌آموزد که نسبت به دريافت‌ها و واکنش‌هايش در برابر محرک‌های بيرونی هشيار باشد و آنها را کنترل کند و با مثبت‌نگری به وقايع بيرونی و نظارت بر واکنش‌های درونی، آنها را به وسيله‌ای برای کسب انرژی روحی و روانی تبديل کند.
6. دهارانا: يعنی تمرکز فکر و توجه کامل روی فعاليت‌ها؛ هنگامی که سالک از تنش‌ها و اضطراب‌ها رهايی يافت می‌تواند با تمرکز هرچه بيشتر روی اعمال و افکارش، استعدادهای درونی خود را بيش از پيش شکوفا کند.
7. ديانا يا خلاء ذهنی و مديتيشن: سالکی که از قيد درگيری‌هاي ذهنی و خواهش‌های نفسانی رها شده است در اين بخش می‌آموزد که ذهن خود را درنوعی خلاء ويژه قرار دهد و از اين راه فرصت ذخيره‌سازی انرژی روانی و امکان رشد توانايی‌های ذهنی را به دست آورد. در اين شرايط ذهن سالک از تمامی تفکرات پراکنده آزاد است و تنها به وحدت با کاينات معطوف است.
8. سمادهی: بالاترين مرحله يوگا و با وصل، پيوستن، و يکی شدن با خالق مترادف است. در اين مرحله، ديگر سالک ميان خود، خدا و هستی هيچگونه جدايی نمی‌بيند.
یوگا و جوکی‌ها
یوگا یک اسطوره باستانی نمی‌باشد و چنین ادعائی هم ندارد. بلکه میراث ارزشمندی ست که به موازات تکامل بشری کامل گردیده است و این تکامل به سمت نظم و خالص شدن جهت دارد.
مارکوپولو (1254-1324میلادی) جهانگرد معروف ونیزی در سفرنامه خود درباره یوگا این چنین نوشته: درمیان بومیان اینجا گروهی هستندکه به دستور دین خود زندگی می‌کنند که به نام " چوغی" خوانده می‌شوند آنان از برای خشنودی پروردگارخود یک زندگی سخت را در پیش گرفته‌اند. از سر تا پا برهنه هستند. هیچ جای تن خود را نمی‌پوشانند و گویند در این برهنگی شرمی نباشد زیرا این چنین به دنیا آمدیم و گویند اگر کسی به گناهان شهوانی فکر نمی‌کند نباید از برهنگی خود شرمگین باشد. آنان گاو را می‌ستایند. استخوان‌های گاوها را می‌سوزانند و از خاکستر آن مرهمی سازند و با آن چندین جای تن را با آئین خاصی نشان می‌گذارند و اگر به یکی از دوستان خود برخورد کنند، از همان خاکستر میان پیشانی او نشانی می‌گذارند. آنان هیچیک از آفریدگان را از زندگی بی‌بهره نکنند حتی نه مگس، نه کک و نه شپش را و ایمان دارند که آنها نیز جان و روانی دارند و نباید آزرده شوند. معتقدندکه نباید از گوشت حیوانی به عنوان غذا استفاده کردکه گناهی سهمگین است. از خوردن سبزی‌های تازه و یا ریشه گیاهان خودداری می‌کنند. مگر آنکه خشک شوند زیرا از برای آنان نیز جانی قائلند. در هنگام غذا قاشق و بشقاب به کار نمی‌برند و خورشت خود را روی برگ‌های بزرگ می‌گذارند. از یک زندگی دیرپا برخوردارند و به دلیل این میانه‌روی و بی‌آلایشی عمر طولانی دارند. آنگاه که از این گیتی درگذرند، پیکرشان را بسوزانند تا کالبدشان کرمها را نپروراند.
ابن بطوطه (طنجه مراکش 703الی 799) نیزدر سفرنامه خود چندین بار از جوکیان هند یاد می‌کند.. خود او سالها در هند زندگی کرد. او در جایی می‌نویسد یک جوکی می‌تواند ماه‌ها بدون غذا و آب زنده بماند و می‌تواند در گوری در زیر خاک به سر برد و ماه‌ها بدون آب و غدا زنده بماند. روی آن گور را پوشانده، سوراخی بر روی زمین می‌گشایند تا هوا درآن راه یابد. شنیدم بعضی از آنها سراسر یک سال را در گور به سر می‌برند.
جوکی‌ها دانه‌هایی می‌سازند که هر یک از آن دانه‌ها، آنان را برای چندین روز یا چندین ماه از آب و غذا بی‌نیاز می‌سازد. آنها از عالم غیب خبر می‌دهند. پادشاه هند آنان را گرامی می‌دارد و همنشینشان است. با گیاه بسازند و گوشت نخورند. آنچه از کردارشان پیداست این است که بر ریاضت خو گرفته‌اند و نیازی به جهان و زینتهای آن ندارند. برخی از آنان به قدری قوی هستند که به یک نگاه می‌توانند کسی را بمیرانند.
ابن بطوطه در جایی دیگر می‌نویسد: روزی نزد پادشاه دو جوکی دیدم که تن خود را در پارچه‌ای پوشانده و موهای سر خودرا تراشیده بودند. پادشاه ازآنها خواست که کارهای شگفت‌انگیز خود را به من نیز نشان دهند. یکی از آن دو ناگهان به هوا برخاست و همچنان نشسته در بالای سر من قرار گرفت. بیم و هر اس ناشی از دیدن این عمل مرا در بیهوشی فرو برد. پادشاه دستور داد از دارویی که پیش وی بود به من بخورانند. پس از چندی که به خود آمدم، دیدم که آن جوکی همچنان در بالای سر من، در هوا نشسته است. پادشاه به من گفت بیم آن دارم که تو با دیدن اینگونه چیزها دیوانه شوی وگرنه کارهای بزرگتری از این جوکیان بر می‌آید.
چند تمرین
تمرین‌های که در این مقاله به شما آموزش داده خواهد شد، می‌توانند در ساعات اولیه روز، وسط روز و یا آخر شب انجام شوند. مکان انجام آنها مهم نیست. چه در خانه، چه در دفتر کار و یا حتی در مدرسه می‌توانند انجام شوند. نکته مهم اینست که آنها با دقت و با تمرکز کامل انجام گیرند.
بازده این تمرینات صرفا به گرم کردن بدن منتهی نمی‌شود، بلکه آنها از تنش‌های روحی و فشارهای عصبی نیز جلوگیری می‌کنند. این تمرینات باعث می‌شوند تا روحیه شما برابر فشارها و استرس‌ها مقاوم شود، البته زمانی که این تمرینات بطور منظم و برنامه‌ریزی شده پیگیری شوند.
سن انجام این تمرینات، سن مشخصی نیست. تمرینات قابل اجرا برای هر سنی می‌باشند. توصیه می‌شود تا حد امکان به صورت گروهی انجام گیرند.
تمرین عدد هشت
برروی زمین به صورت اصطلاحا چهار زانو بنشینید. دستها را برروی زانوها قرار دهید. آنها را بهمراه شانه‌ها بی‌حرکت و شل نگه دارید. نرم و آرام نفس بکشید. بسته یا باز بودن چشم‌هایتان مهم نیست – البته شاید بسته بودن آنها به تمرکز کمک کنند.
روبروی صورت خود عدد هشت لاتینی را تصور کنید که به صورت افقی (مانند علامت بی‌نهایت) قرار گرفته است. با نوک بینی یا دهان خود سعی کنید که طرح عدد هشت به صورت افقی را برروی هوا رسم کنید. اول رسم این عدد را از جهت عقربه ساعت انجام دهید، سپس برعکس.
فراموش نکنید که در حین انجام تمرینات آرامش و تمرکز داشته باشید درحالی که آرام و منظم تنفس می‌کنید.
با انجام هر پنج مرتبه انجام این تمرین، دقایقی استراحت کنید.
تمرین ساعت
به حالت چهارزانو بنشینید. سر، شانه‌ها و دست‌هایتان را شل و بی‌حرکت نگه دارید. تنفس خود را آرام حفظ کنید.
تصور کنید که ساعت بزرگی مقابل شما قرار دارد. یک ثانیه به عدد 12 ساعت نگاه کنید سپس به عدد یک نگاه کنید و بعد به دو. و بعد به عدد سه. توجه کنید که به هر عدد یک ثانیه نگاه کنید. همینطور ادامه دهید تا به عدد 12 برسید. فراموش نکنید که عجله‌ای در کار نیست و تنفس نیز باید آرام باشد.
حالا حرکت‌ها را دوباره اما برعکس انجام دهید، یعنی از 12 به 11 و ...
پس از اینکار به رویرو نگاه کنید و چندبار پلک بزنید. سپس چشمتان را ببندید و استراحت کنید.
این تمرین به تقویت عضلات چشم کمک می‌کند. ضمن اینکه قدرت تمرکز را نیز تقویت می‌کند.
تمرین شانه‌ها
روی زمین بنشینید. دست‌هایتان را بی‌حرکت نگه دارید در حالی که چشم‌ها بسته هستند. تنفس آرام.
شانه‌ها را طوری به صورت دورانی به چرخانید که تصور شود در هوا دایره رسم می‌کنید. یک سری حرکت را از جلو به عقب و یکسری از عقب به جلو انجام دهید.
بعد از چند مرتبه تمرین (برای مثال 5 مرتب)، استراحت کنید.
این تمرین به رفع گرفتگی شانه‌ها و قسمت پشت قفسه سینه کمک می‌کند.
تمركز بر احساس شنوایی
شنوندگی مؤثر: بین شنیدن، گوش كردن، گوش كردن مؤثر و گوش دادن با تمركز، تفاوت وجود دارد. شنیدن بدون اراده و تصمیم ما صورت می‌پذیرد و ما به طور آگاهانه تلاشی برای آن نداریم. حال آنكه در گوش كردن یا شنوندگی درست برعكس است.
در گوش كردن مؤثر یا شنوندگی درست برعكس است.در گوش كردن مؤثر یا شنوندگی مؤثر ما تلاش آگاهانه و زیادی می‌نماییم كه دریافت دقیق و كاملی داشته باشیم. گوش كردن بخصوص گوش كردن مؤثر فن و هنر والایی محسوب می‌شود .
دستورالعمل:
- عضله‌های بدن را راحت و آرام نموده، عجله و شتاب زدگی را از خود دور نمایید.
- به فاصله نیم متری یك رادیوی خاموش قرار بگیرید.
- رادیو را با صدای بلند متوسط روشن نموده برای 10 الی 20 دقیقه بطور كامل و جدی به آن گوش دهید. شما می‌توانید در زمانی كه اخبار یا برنامه ویژه‌ای منتشر می‌گردد، این كار را انجام دهید.
- بعد از این مدت، رادیو را خاموش نموده، تمام مطالب شنیده شده را بطور دقیق در ذهن خود مرور نمایید یا روی كاغذ عناوین را یادداشت نمایید.
- در طول روز تلاش نمایید كه شنوندگی مؤثر از افراد مختلف داشته باشید و این امر را در خود تقویت نمایید.
- گاهی چشم‌ها را بسته وبطور كامل به صداهای محیطی متمركز شوید.
- با تداوم بر تمرین‌ها، شنوندگی شما به تدریج تقویت می‌شود.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
