انواع کهکشان ها: نامنظم، مارپیچی، بیضوی و ویژگی های آنها

کهکشان به مجموعه ستارها، گاز و غبار گفته می‌شود که با نیروی جاذبه کنار هم نگاه داشته شده‌اند. کوچکترین کهکشان‌ها دارای عرضی برابر با چند صد سال نوری، شامل حدود 100000 میلیارد سال ستاره هستند. بزرگترین کهکشان‌ها تا 3 میلیون سال نوری عرض دارند و شامل بیش از 1000 میلیارد ستاره هستند.

اشکال کهکشان‌ها براساس شیوه‌ای طبقه‌بندی می‌شود که طبق شیوه طبقه‌بندی ستاره شناس آمریکایی، ادوین هابل (1953- 1986)، شکل یافته است. در مورد تکامل کهکشان‌ها اطلاعات قطعی کمی در دست است. تنها مطلب مورد اطمینان این است که کهکشان‌ها میلیاردها سال پیش به شکل توده‌ای از ابرهای گازی و غباری بوجود آمدند.

ویژگی‌ها، بزرگی، ریخت‌شناسی

کهکشان‌ها از دید بزرگی و شمار ستاره‌ها دارای طیف گسترده‌ای هستند، کهکشان‌های کوتوله نزدیک ۱۰ میلیون ستاره و کهکشان‌های غول‌آسا تا سقف ۱۰۰ تریلیون ستاره دارند. کلیه ستارگان یک کهکشان در مدار خود، به دور مرکز جرم کهکشان می‌گردند. کهکشان‌ها ممکن است از چندین سامانه ستاره‌ای، خوشه‌های ستاره‌ای و ابرهای میان‌ستاره‌ای گوناگون تشکیل شده باشند.

از دید تاریخی و پیشینه، کهکشان‌ها با توجه به شکل ظاهریشان دسته‌بندی شده‌اند که بیشتر این کار با بررسی ظاهر و ریخت‌شناسی آن‌ها انجام گردیده‌است. شکل متعارف کهکشان‌ها بیضی شکل است که برش مقطع پهنایی آن‌ها همانند یک بیضی نورانی است. کهکشان‌های مارپیچی دارای سطح مقطعی شبیه یک صفحه گرد هستند که این صفحات توسط بازوهای پر از گرد وغبار در کنار هم قرار گرفته‌اند. گروهی دیگر از کهکشان‌ها اشکال ناهمگون و غیرمعمول دارند که به کهکشان‌های بی‌قاعده معروف هستند. دانش انتظام شکلی آن‌ها بیشتر ناشی از کشش گرانشی کهکشان‌هایی است که در همسایگی آن‌ها جای دارند. این چنین کنش و واکنش‌هایی که میان کهکشان‌های مجاور رخ می‌دهد، ممکن است در پایان به درهم آمیختگی آن‌ها بینجامد و به صورت ضمنی، به‌طور قابل ملاحظه‌ای باعث افزایش تشکیل و صف آرایی مجموعه ستارگانی گردد که کهکشان‌های «ستاره‌پاش» نامیده می‌شوند.

همچنین می‌توان کهکشان‌های ستاره‌پاش را که عاری از یک ساختار منسجم‌اند، به کهکشان‌های بی‌قاعده نیز نسبت داد. بیشتر از ۲۰۰۰ میلیارد کهکشان در کائناتی که توسط بشر قابل مشاهده‌است، وجود دارد. اکثر کهکشان‌ها قطری بین ۱۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ پارسک دارند (هر پارسک معادل ۳۱ تریلیون کیلومتر می‌باشد). کهکشان‌ها بیشتر با فاصله میلیون‌ها پارسک و حتی مگاپارسک از یکدیگر جدا افتاده‌اند.

فضای بین کهکشان‌ها با گاز پر شده ‌است البته با چگالی کمتر از یک اتم در متر مکعب! درصد بالایی از کهکشان‌ها به صورت سلسله مراتبی از ستاره‌ها مرتبط هستند و به ظاهری خوشه شکل سازماندهی شده‌اند و سرانجام خوشه‌های ستاره‌ای غول‌آسا را تشکیل می‌دهند. این ساختارهای غول‌آسا بیشتر به غالب صفحات و رشته‌هایی قرار گرفته‌اند که پیرامون آن‌ها را خلاء لایتناهی پوشانده‌است. درک این موضوع که ماده تاریک ۹۰ درصد جرم اکثر کهکشان‌ها را تشکیل می‌دهند، آسان نیست. نتایج و داده‌های دیداری بیانگر این موضوع است که سیاه‌چاله‌های ابرغول و فرابزرگ ممکن است در میانه بیشتر (نه همه) کهکشان‌ها وجود داشته باشند، این سیاه‌چاله‌های بزرگ و پر رمز و راز دلایل بنیادین و آغازین واکنش‌های فعال در هسته برخی کهکشان‌ها هستند. ستاره‌شناسان بر این باورند دست کم یک سیاه‌چاله در میان مرکز کهکشان راه شیری جا خوش کرده باشد.

دسته‌بندی

• کهکشان نامنظم (Irregular Galaxy)
• کهکشان‌ مارپیچی (Spiral Galaxy)
• کهکشان مارپیچی میله‌ای (Barred Spiral Galaxy)
• کهکشان‌ بیضوی (Elliptical Galaxy)
• کهکشان‌های فعال و غیر عادی
• کهکشان‌ رادیویی (Radio Galaxy)

کهکشان نامنظم

کهکشان‌های نامنظم هیچ شکل یا ساختار منظمی ندارند، آنها دارای جرم بیشتری از کهکشان‌های دیگر هستند و بیشتر ستاره‌های موجود در آنها دارای طول عمر کم و درخشان می‌باشند.

با وجود اینکه بسیاری از کهکشان‌های نامنظم در برگیرنده نواحی تابان گازی هستند که ستاره‌ها در آنها شکل می‌گیرند، بیشتر گاز میان ستاره‌ای کهکشان‌ها بایستی متراکم شوند تا ستاره‌های جدیدی بوجود آورند. حدود 5% از هزار کهکشان درخشان را کهکشان‌های نامنظم تشکیل می‌دهند. این در حالی است که یک چهارم کهکشان‌های شناخته شده نیز کهکشان‌های نامنظم هستند.

کهکشان‌ مارپیچی

کهکشان‌های مارپیچی دارای بازوهایی هستند که شکلی مارپیچی در اطراف برآمدگی مرکزی یا هسته، قرصی ایجاد می‌کنند که چرخش هسته با چرخش بازوهای آن همراه می‌شود. جوانترین ستاره‌های کهکشان‌های مارپیچی در بازوهای کم توده یافت می‌شوند و ستاره‌های کهن اکثرا در هسته متراکم قرار دارند. کهن‌ترین ستاره‌ها در هاله‌های کروی پراکنده قرار دارند و اطراف قرص کهکشانی را فرا گرفته‌اند. بازوهای مذکور همچنین دارای غبار و گاز فراوانی هستند که منجر به تشکیل ستاره‌های جدید می‌شود.

کهکشان راه شیری

کهکشان راه شیری، کهکشانی مارپیچی است که شامل حدود 500 میلیارد ستاره است. این کهکشان حدود 10 میلیارد سال پیش، از یک ابر عظیم گاز و غبار تشکیل یافت. در قسمت مرکزی کهکشان راه شیری هسته‌ای کروی قرار دارد که ممکن است شامل یک حفره سیاه نیز باشد. هسته توسط گروهی از دنباله‌های مارپیچی دربرگرفته شده است. این دنباله‌ها از ستاره‌های فروزان تازه شکل یافته تشکیل شده‌اند. هسته و قرص کهکشان با هاله‌ای از ستاره‌هایی با طول عمر بسیار زیاد، دربرگرفته شده‌اند.

قطر هسته یک کهکشان در حدود 10000 سال نوری است. قسمت احاطه کننده هسته دارای قطری برابر با 100000 سال نوری و ضخامتی برابر با 1000 سال نوری است. هاله کهکشان دارای قطری تا 50000 سال نوری است. منظومه شمسی (شامل ابر اوپتیک-اورت) با عرضی برابر با سه سال نوری نسبتا کوچک به نظر می‌رسد. خورشید با سرعتی حدود 220 کیلومتر (135 مایل) در ثانیه، مرکز کهکشان را در مدت زمانی حدود 250 میلیون سال دور می‌زند. تاکنون خورشید 15 تا 20 دور به گرد هسته کهکشان چرخیده است.

گذر صورتهای فلکی از راه شیری

بیرون از راستای راه شیری تعداد بسیار کمی ستاره کم نور وجود دارد. بطوری که درخشش مبهمی نیز از آنها آشکار نمی‌شود. به علت آنکه راه شیری دایره کاملی در سرتاسر آسمان تشکیل می‌دهد، در هر نقطه روی زمین می‌توان بخش‌هایی از آن را دید. چند صورت فلکی مهم که راه شیری از میانشان می‌گذرد، شامل ذات الکرسی، پرساوس، ممسک الاعنه (ارابه ران)، تک‌شاخ، بادبان، صلیب، عقرب، قوس، دلو و دجاجه است.

فراوانی میدان ستاره

انبوه‌ترین میدان ستاره‌ای، در راه شیری جنوبی قرار دارد که منظر زیبایی در آسیای جنوبی و آفریقایی جنوبی بوجود می‌آورد. برای رصد کنندگان واقع در نیمکره شمالی، بهترین حالت راه شیری اواخر تابستان دیده می‌شود. هنگامی که دجاجه را بتوان در بالای سر دید.

ماهیت راه شیری

ما منظره کهکشان عظیم و پرستاره‌ای را که درون آن زندگی می‌کنیم، به صورت راه شیری می‌بینیم. در کهکشان ما، احتمالا ۱۰۰ هزار میلیون ستاره وجود دارد. ما در میان این کهکشان هستیم و به همین دلیل نمی‌توانیم شکل کلی آن را به آسانی تجسم کنیم. در واقع، کهکشان راه شیری، شبیه یک چرخ فلک غول پیکر است و دو بازوی پرستاره دارد، که چندین بار به دور بخش مرکزی پیچیده‌اند. طول کهکشان ما 100000 سال نوری است. 30000 سال طول می‌کشد تا یک پیام رادیویی از زمین به مرکز آن برسد. اگر ستارگان کهکشان را با سرعت سه ستاره در یک ثانیه بشماریم، هزار سال طول می‌کشد.

قسمت نورانی راه شیری

روشن‌ترین بخش راه شیری در صورت فلکی قوس است. تلسکوپ‌های رادیویی فروسرخ، علامت‌های پرقدرتی از این منطقه آشکار می‌کنند. شاید در مرکز بیظلم کهکشان ما، یعنی نقطه‌ای در راستای صورت فلکی قوس، سیاه‌چاله بسیار بزرگی وجود داشته باشد که آزادانه ستارگان و سیاره‌ها را می‌بلعد و توده انبوهی از آنها را در کنار هم جمع می‌کند.

کهکشان آندرومدا

کهکشان آندرومدا-M۳۱ بزرگترین کهکشان در گروه کهکشان‌های محلی است و در فهرست شارل مسیه M۳۱ نامگذاری شده‌است. این کهکشان در فاصله ۲٬۵۵۵٬۰۰۰ سال نوری جای دارد. گروه کهکشان محلی شامل M31,M32,M33,M۱۱۰ و کهکشان راه شیری است. این جرم آسمانی با چشم غیرمسلح دیده می‌شود. برای نخستین بار به دست «عبدالرحمن الصوفی» به نام ابر کوچک (Little Cloud) شناخته شده بود، در حالی که چارلز مسیه آن را در ۱۳ آگوست سال ۱۷۶۴ در کاتالوگش به ثبت رسانید.

تا زمان زیادی گمان می‌شد که آندرومدا نزدیکترین کهکشان به ماست، حتی ویلیام هرشل هم این لغزش را کرد. جرم این کهکشان نزدیک به ۳۰۰–۴۰۰ میلیارد برابر جرم خورشید است. نظریه‌ها در مورد آندرومدا زمانی تغییر کرد که ادوین هابل، ستاره‌شناس پُرآوازه، با تلسکوپ ۱۰۰ اینچی ساخته شده در سال ۱۹۱۷ نزدیک لس آنجلس توانست برای نخستین بار ستاره مشخصی را در بازوهای این کهکشان پیدا کند. این ستاره‌ها مانند ستاره‌های فراوانی هستند که در کهکشان راه شیری می‌توان پیدا کرد ولی آن‌ها بسیار کم نور بودند. ادوین هابل همچنین سه ستارة متغیر را پیدا کرد که یکی از آن‌ها جزء متغیرهای قیفاووسی بود، متغیرهایی که تغییرات درخشندگی آن‌ها قابل پیش‌بینی بود. این ستارگان و متغیرهای پیدا شده به دست ادوین هابل او را به این اندیشه واداشت که این کهکشان نمی‌تواند یک خوشة ستاره‌ای در کهکشان ما باشد، بلکه این یک کهکشان بسیار دور از ما است.

اگر شب هنگام در آسمان شمالی بین شکل W مانند صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia) و مربع صورت فلکی اسب بالدار (Pegasus) را نگاه کنید، صورت فلکی آندرومدا را پیدا خواهید کرد. به دنبال پرنورترین ستاره مربع صورت فلکی اسب بالدار که آلفا امراه المسلسله نام دارد بگردید، پس از آن ۷ درجه از آن ستاره به سمت شمال شرق حرکت کنید در این لحظه می‌توانید ستاره دلتای امراه المسلسله را ببینید. بعد از این ستاره باید ۸ درجه‌ به شمال رفته و بعد در ۵٫۲ درجه‌ای ستاره نو، کهکشان آندرومدا پرنورترین کهکشان نیمکره شمالی را خواهید دید. ناگفته نماند که این کهکشان از اواخر شهریور در آسمان قابل مشاهده است.

الگوی ستاره‌ها از نام آندرومدا شاهزاده اسطوره‌ای یونانی، همسر قهرمان افسانه‌ای یونانی با نام پرسئوس (Perseus) گرفته شده است. این صورت فلکی نخستین بار توسط بطلمیوس ستاره‌شناس یونانی، در قرن دوم نامگذاری شد.

صورت فلکی آندرومدا همچنین خانه سایر اشیاء دیگر در آسمان است. آندرومدا در خارج از صفحه کهکشانی قرار داشته و هیچگونه خوشه یا سحابی از کهکشان راه شیری در خود ندارد. این در حالی است که حاوی کهکشان‎‌های قابل رویت دیگری است که معروف‌ترین آنها کهکشان آندرومدا است که نام خود را از این صورت فلکی بزرگ گرفته است. این صورت فلکی بیشتر به خاطر کهکشان آندرومدا مشهور است، که یکی از مشهورترین اشیاء موجود در آسمان است که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده می‌باشد.

یکی دیگر از نکات جذاب در مورد کهکشان آندرومدا این است که دارای دو هسته است. هر دو هسته درخشان حاوی چند میلیون ستاره با چگالی بالا هستند و تنها پنج سال نوری از یکدیگر فاصله دارند. هسته اول با نام P1 شناخته می‌شود و هسته دوم P2 نام دارد.

برخی از ستاره‌شناسان اعتقاد دارند که هسته‌ها واقعاً دو قطعه نیستند بلکه فقط گروهی از ستاره‌های پراکنده هستند که در حال گردش به دور یک ابرسیاه‌چاله کلان جرم هستند. ستاره‌های هسته P1 مدار بیضوی را در اطراف سیاه‌چاله دنبال کرده و در مناطق بیرونی می‌درخشند، که باعث روشن شدن این منطقه می‌شود. هسته دوم نیز فقط به این دلیل که ستاره‌ها هنگام نزدیک شدن به سیاه‌چاله به هم متصل می‌شوند، وجود دارد.

کهکشان مارپیچی میله‌ای

یک کهکشان مارپیچی میله‌ای دارای یک هسته برآمدگی مرکزی کشیده شده و میله‌ای شکل است. همزمان با چرخش هسته اینطور به نظر می‌رسد که در هر سوی هسته یک بازو نیز می‌چرخد.

برخی ستاره شناسان عقیده دارند کهکشان راه شیری نیز یک کهکشان مارپیچی میله‌ای است. شکل کهکشان‌های مارپیچی و کهکشان‌های مارپیچی میله‌ای متغیر است.
از کهکشان‌های با برآمدگی‌های مرکزی بزرگ با بازوهای نه چندان بهم پیوسته تا کهکشان‌های با برآمدگی‌های مرکزی کوچک و بازوهای آزاد. گر چه کهکشان‌های مارپیچی و مارپیچی میله‌ای پیش از این به عنوان دو نوع کهکشان متفاوت طبقه‌بندی می‌شدند، ولی امروزه ستاره شناسان آنها را مشابه می‌دانند.

کهکشان‌ بیضوی

کهکشان‌های بیضوی از نظر شکل، از شکل بیضی‌گون (شبیه توپ فوتبال امریکایی) تا شکل کروی متغیر هستند و اشکالی ما بین این دو نیز یافت می‌شوند. بر خلاف کهکشان‌های دیگر که نوری آبی از ستاره‌های فروزان و کم عمر منعکس می‌کنند، کهکشان‌های بیضوی زرد رنگ بنظر می‌رسند. علت این امر توقف شکل‌گیری ستارگان در این کهکشان‌ها می‌باشد که در نتیجه تقریبا تمام نور آنها از ستاره‌های غول سرخ که دارای طول عمر زیادی هستند تأمین می‌شود.

کهکشان‌های فعال و غیر عادی

از تمام کهکشان‌ها میزان معینی تشعشع الکترومغناطیسی ساطع می‌شود. برخی کهکشان‌ها، به طرز غیر عادی، مقادیر زیادی تشعشع تابش می‌کنند. این کهکشان‌ها، کهکشان‌های فعال نامیده می‌شوند. انرژی آنها از منبعی با جرم بسیار زیاد اما به هم فشرده که در مرکز کهکشان فعال قرار دارد تأمین می‌شود.
انرژی اغلب بصورت اشعه ایکس، موج رادیویی و همچنین نور است و میزان انرژی آزاد شده به قدری زیاد است که نمی‌توان تصور کرد ستاره‌ها آنرا بوجود آورده باشند. ستاره‌شناسان بر این عقیده اند که تنها جسمی که قادر است این مقدار انرژی را آزاد کند یک حفره سیاه فوق‌العاده پر جرم است. بنابراین، علت اینکه برخی کهکشان‌ها از جمله کهکشان خودمان انرژی نسبتا کمی آزاد می‌کنند این است که حفره سیاه مرکزی کوچکی را در میان گرفته‌اند.

کهکشان‌ رادیویی

تمامی کهکشان‌ها، موج رادیویی، نور قابل رویت و انواع تشعشع از خودشان تولید می‌نمایند. انرژی رادیویی یک کهکشان رادیویی خیلی متراکم‌تر از انرژی کهکشان‌های معمولی است. این انرژی از دو قطعه خیلی بزرگ، یا ابرهای عظیم‌الجثه متشکل از ذرات در حال دور روشن از کهکشان‌ها تشتشع می‌یابند.
این ابرهای عظیم از فوران‌های گازی که از مرکز کهکشان با سرعتی معادل یک پنجم سرعت نور خارج می‌شوند، در آسمان شکل می‌گیرند. به نظر می‌رسد که فوران این انرژی عظیم توسط یک حلقه پیوستگی صورت می‌گیرد که یک حفره سیاه خیلی متراکم را در بر می‌گیرد و در مرکز کهکشان واقع است. از هر یک میلیون کهکشان فقط یکی از آنها یک کهکشان رادیویی است.

 تصادم کهکشان‌ها

بیشتر کهکشان‌ها از کهکشان‌های همسایه خود صد هزار سال نوری فاصله دارند. به هر حال، بعضی از کهکشان‌ها تا اندازه‌ای به یکدیگر نزدیک می‌شوند که نیروی جاذبه دو طرفه آنها اشیاء موجود در کهکشان‌ها دیگر را به اطراف خود می‌کشد و این امر باعث بوجود آمدن توده‌هایی به نام «دنباله‌های کشندی» می‌گردد، که این دنباله‌ها مانند پلی کهکشان‌ها را به یکدیگر وصل می‌نمایند. نزدیکی بیش از حد کهکشان‌ها ممکن است، توأم با تصادم آنها گردیده و به دنبال این عمل یک تغییر شکل بنیادی در شکل ظاهری آنها صورت پذیرد.

کوازارها (ستاره‌نماها)

بنظر می‌رسد که کوازارها (شبه ستاره‌ها) هسته فعال کهکشان‌های دور دست باشند. آنها درخشان‌ترین، سریع‌ترین و دورترین اجرام شناخته شده در جهان هستند. کوازارها همانند ستارگان از سطح زمین به مثابه یک نقطه نورانی خیلی ریز دیده می‌شوند. اگر چه کوازارها فقط به اندازه منظومه شمسی هستند، نور برخی از آنها مسافتی در حدود 10 میلیارد سال نوری را طی می کند تا به ما برسد. ما برای اینکه بتوانیم چنین اجرام دوری را شناسایی کنیم نیاز به تابش زیاد نور آنها داریم. تشعشع انرژی بعضی از کوازارها حدود 100 برابر تشعشع کهکشان‌های عظیم است.

با گسترش جهان کوازارها که در لبه خارجی آن قرار دارند بسرعت از زمین فاصله می‌گیرند. دورترین کوازارهایی که قابل رویت حدود 12 میلیارد سال نوری در جهت انتهای قابل مشاهده جهان قرار دارند. بخاطر زمان زیادی که طول می‌کشد تا نور کوازارها به زمین برسد، این کهکشان‌ها ستاره‌شناسان را قادر می‌سازند تا جهان را در اولین مراحل شکل‌گیری، مورد مطالعه قرار دهند. کوازارها فوق العاده درخشان و در عین حال بسیار مهم فشرده می‌باشند. در مقایسه با گستره کهکشان راه شیری که 100000 سال نوری می‌باشد، کوازارها قطری معادل چند روز یا هفته نوری را تشکیل می‌دهند.

خوشه‌های کهکشانی

بیشتر کهکشان‌ها جزو خوشه ها یا گروه‌های کهکشانی هستند که توسط نیروی گرانش در کنار هم باقی می‌مانند. کهکشان راه شیری جزو خوشه‌ای کوچک و با شکل ناهمگون است که گروه محلی خوانده می‌شود. خوشه‌های ناهمگون دربرگیرنده شمار گوناگونی از چند کهکشان یا چندین هزار کهکشان از انواع گوناگون هستند. خوشه سامان‌مند دربرگیرنده نزدیک به ۱۰۰۰ کهکشان می‌باشد که به صورت فشرده‌ای گرد هم آمده و شکل کمابیش کروی، بوجود آورده‌اند، بیشتر این کهکشان‌ها بیضوی هستند. حتی در چنین گروه بهم فشرده‌ای، کهکشان‌ها از یکدیگر صدها هزار سال نوری فاصله دارند.

خوشه‌هایی که در کنار هم جای دارند، ساختارهای بزرگتری به نام ابرخوشه تشکیل می‌دهند. دورترین شیء قابل دیدن با چشم غیر مسلح در جهان صورت فلکی آندرومدا است. این کهکشان در فاصله‌ای برابر ۲٫۲ میلیون سال نوری از زمین جای دارد. نزدیکترین کهکشان‌ها به کهکشان راه شیری ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک می‌باشند که به ترتیب در فاصله‌ای حدود ۱۷۰٬۰۰۰ و ۱۹۰٬۰۰۰ سال نوری از زمین جای دارند.

ابرخوشه‌ها

ابرخوشه‌ها به‌شماری خوشه‌های کهکشانی اطلاق می‌شود که در ردیف بزرگترین ساختارهای جهان قرار دارند. هر ابرخوشه ممکن است شامل ۱۰ خوشه پرکهکشان باشد که شکل رشته درخشان مارپیچ یا نواری به خود گرفته‌اند. این ساختار شاید تا ۱۰۰ میلیون سال نوری طول داشته باشد، خوشه‌ای که ما جزء آن هستیم. یعنی گروه محلی، بخشی از ابرخوشه محلی است. این ابرخوشه شامل چند صد خوشه کهکشانی می‌شود. نوارهای ابرخوشه مرزهای خلأ بین ابرخوشه ها را تشکیل می‌دهند. ستاره‌شناسان موفق به کشف ساختاری شده‌اند که حتی از ابرخوشه‌ها هم بزرگتر هستند، این ساختار «دیوار کبیر» نام گرفت. دیوار کبیر متشکل از ابر خوشه‌ها و خوشه‌های پراکنده بزرگ کشیده می‌باشد. ساختار مذکور حجمی در حدود ۲۶۰ در ۷۳۰ در ۳۰ میلیون سال نوری را اشغال می‌کند. به گمان ستاره‌شناسان جهان شامل تعداد زیادی از چنین دیوارهایی است که در عرضی از خلأ برابر با ۴۰۰ میلیون سال نوری پراکنده شده‌اند.

کهکشان‌خواری

اغلب در قسمت مرکزی خوشه‌ای که در برگیرنده انبوهی از کهکشان‌ها است، یک کهکشان عظیم بیضوی قرار دارد. حجیم‌ترین کهکشان‌های شناخته شده در مراکز چنین خوشه‌هایی یافت می‌شوند. مشاهدات خاطر نشان می‌کنند که حجیم‌ترین کهکشان‌های چنین خوشه‌هایی به کهکشان عظیم مرکزی ملحق می‌شوند. به این فرایند، کهکشان‌خواری گفته می‌شود. کهکشان‌خوار ممکن است بیش از یک هسته داشته باشد.

چه تعداد کهکشان در جهان وجود دارد؟

اخترشناسان گمان می‌برند که صدها میلیارد کهکشان در جهان وجود دارد اما شمار دقیق آن تا هنوز مشخص نیست. آیا لازم است تا اخترشناسان بدانند که چه تعداد کهکشان را ما تا هنوز دیده‌ایم و کشف کرده‌ایم؟ خیر حتمی‌نیست. ما تعداد دقیق کهکشان‌ها را نمی‌دانیم، اما می‌دانیم که بسیار زیاد هستند.
در یک تصویر گرفته شده توسط تلسکوپ فضایی هابل حدود ۱۰ هزار کهکشان دیده می‌شود. در کهکشان خود ما (کهکشان راه شیری) حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد ستاره وجود دارد. از جمله، فقط بیش از ۸۰۰۰ ستاره آن، از زمین قابل دید هستند.

در یک شرایط خوب و از یک نقطه خاص تقریبأ ۲۵۰۰ ستاره با چشم غیر مسلح دیده می‌شود. اما با بهتر شدن تلسکوپ‌های ما، شمار کهکشان‌ها هم بیشتر می‌شود و می‌توانیم بهتر به گذشته‌های دورتر بنگریم. به خاطر شمردن همه آنها باید بتوانیم خیلی دور به گذشته یعنی عمیق‌تر به فضا بنگریم تا ببینیم که کهکشان‌ها چه زمانی تشکیل شده‌اند. اما ما هنوز به آن حد نرسیده‌ایم. تعداد کهکشان‌ها به خوبی مشخص نشده است، اما شاید زمانی به این هدف خواهیم رسید. تخمین شمار کهکشان‌های موجود در کائنات با شمردن این که چه تعداد کهکشان را می‌توانیم در یک منطقه کوچک از آسمان بنگیریم، به دست آمده است سپس این تعداد را استفاده می‌کنیم تا حدس بزنیم که چه تعداد کهکشان در کل آسمان وجود دارد.

در حال حاضر، صدها میلیارد کهکشان توسط میدان بی‌نهایت عمیق تلسکوپ فضایی هابل در مدت یک سال شمرده شده است.
هابل با نشانه گرفتن به یک قسمت کوچک آسمان برای چند ماه یعنی یک نقطه کوچک کمتر از یک دهم یک میلیونم آسمان را احتوا می‌کند،‌ هابل می‌تواند تصاویری را از فاصله ۱۳ میلیارد سال نوری دور برای ما تهیه کند.

ما به آسمان می‌نگریم و با خود می‌گوییم که چه تعداد کهکشان را می‌توانیم ببینیم؟ بعد معلوم می‌شود که چقدر شمار آن زیاد است. اگر ما تعدادی از کهکشان در یک قسمت کوچک آسمان (به اندازه یک سانتی متر مربع) را برداریم و همه آسمان را با این قسمت کوچک ضرب بزنیم. در نتیجه می‌بینیم که چقدر شمار کهکشان‌ها در آسمان زیاد است. تاکنون تخمین زده اند که تعداد کهکشان‌های بزرگ عالم ۳۵۰ میلیارد و تعداد گروه‌های کهکشانی ۲۵ میلیارد و تعداد ابر خوشه‌ها نیز ۱۰ میلیون عدد است.

گردآورنده: دنیاها، دانشنامة فارسی | www.donyaha.ir