سیاره نپتون
نپتون هشتمین سیارهی شناخته شده در منظومه شمسی میباشد ، كه بعد از اورانوس قرار داشته و چهارمين سياره غولپيكر به حساب میآيد. این سياره به عنوان خدای دریا و همزاد اورانوس نامگذاری شده است.
سياره نپتون از لحاظ اندازه و ساختار شبیه به سیارهی همسایهاش ، اورانوس ، میباشد. جو آن به خاطر وجود مقادير زيادی گاز متان ، آبی رنگ و درخشان است.
شکلهای ابر مانند متعدی روی اين سیاره وجود دارند ، که مهمترین آنها لکه سیاه بزرگ نام دارد؛ این لکه ، مجموعه طوفانی عظیمی به بزرگی کره زمین است.
قطر نپتون در منطقه استوایی ۴۹،۵۲۸ کیلومتر (تقریبا ۴ برابر قطر زمین) است. این سیاره ۱۷ برابر سياره زمين وزن دارد ، اما چگالی آن از چگالی زمین کمتر است.
نپتون ۱۳ قمر و چندین حلقه دارد. اين سياره در مداری بیضی شکل به دور خورشيد در گردش است. میانگین فاصلهی آن از خورشید حدود ۴،۴۹۵،۰۶۰،۰۰۰ کیلومتر میباشد. یک سال در این سیاره ، معادل ۱۶۵ سال زمینی است. نپتون علاوه بر گردش مداری ، دارای گردش وضعی - حول محور فرضی عمودی خود - نیز میباشد. زاویهی انحراف محور این سیاره ۲۸ درجه است. یک دور گردش وضعی این سیاره ، در مدت زمان ۱۶ ساعت و ۷ دقیقه انجام میگیرد.
سیاره نپتون ، در بین سالهای ۱۷۹۰ تا ۱۸۴۰ ميلادی ، بر اثر اختلالاتی که در مدار اورانوس مشاهده گرديد ، كشف شد.
ویژگیهای نپتون
سیاره نپتون را معمولا به رنگ آبی میشناسند؛ رنگ آبی سياره به اين دليل است که گاز متان موجود در جو ، رنگ سرخ را جذب کرده و آبی حاصل از طیف نوری خورشید را باز میتاباند.
اين سياره از نظر ساختاری بسیار شبیه به سایر سیارات گازی - به خصوص اورانوس - است . تفاوتی که در ساختار سیاراتی مانند اورانوس و نپتون دیده میشود ، عدم حضور هیدروژن فلزی مایع است ، که در عوض آن به یک ساختار متراکم آبمانندی در اطراف هسته میرسیم. لایهی بیرونیتر نپتون متشکل از هیدروژن ملکولی مایع و هلیوم مایع است.
اتمسفر و جو نپتون آبی رنگ است و درصد بازتابش بالايی دارد ، که حاکی از وجود یک جو غلیظ است. بر طبق تحقیقات ، حضور مقادیری متان نیز در این سیاره تأیید شده است. به طور كلی ترکیبات جو این سیاره به مانند سایر سیارات غولپیکر گازی شامل ۸۰ تا ۸۵ درصد هیدروژن و ۱۵ تا ۱۹ درصد هلیوم میباشد.
تقریبا ۱۶۵ سال طول میکشد تا نپتون یک بار به دور خورشید بگردد. بنابراین از زمان کشف آن (در سال ۱۸۶۴) تاکنون (سال ۲۰۱۱) تقريبا یک بار به دور خورشید گشته است.
دوره تناوب چرخشی نپتون ۱۷ ساعت و ۵۰ دقیقه است. سرعت گریز از جاذبهی آن نیز چیزی در حدود ۲۳ کیلومتر بر ثانیه میباشد. اين سياره دارای دو قمر بزرگ به نامهای نيراید و تریتون بوده و تعداد بسیار زیادی قمرکوچک دارد.
پیش از این انتظار میرفت که نپتون از نظر جوی آرامتر از اورانوس باشد ، ولی وُیجر ۲ نشان داد که بادهای نپتون بسیار بسیار شدید هستند؛ سرعت این بادها به ۶۴۰ کیلومتر در ساعت میرسد.
مدار نامنظم نپتون
دانشمندان تاکنون توانستهاند ۹ سیاره را به طور يقين در منظومه شمسی شناسایی کنند ، اما آیا سیارههای دیگری نیز در این منظومه وجود دارند؟ به نظر بعضی از ستارهشناسان ، بینظمیهایی که در مدار نپتون مشاهده شده است ، ممکن است توسط سياره دهم - که جرم زیادی داشته و خارج از مدار پلوتون قرار دارد - ایجاد شده باشد؛ این سیارهی فرضی سیاره ایکس (سدنا) نام گرفته است. مخالفین این فرضیه بر این عقیدهاند که منظومه شمسی دارای مادهی کافی برای تشکیل يک سیارهی ديگر ، علاوه بر ۹ سیارهی كشف شده ، نبوده و همچنین تشکیل این سیاره در چنین فاصلهای مطابق با عمر منظومه شمسی نیست. مدار گردش نپتون به دور خورشيد ، كوچكتر از مدار گردش پلوتون میباشد.
قمرها
سياره نپتون ۱۳ قمر شناخته شده دارد. هشت قمر نزديكتر آن ، به ترتيب فاصله عبارتند از : نایاد ، تالاسا ، دسپوینا ، گالاتیا ، لاریسا ، پروتئوس ، تريتون و نيرايد. قمر تریتون (Triton) با قطری برابر ۲۷۰۵ کیلومتر ، بزرگترین قمر نپتون بوده ، كه در فاصلهی ۳۵۴،۷۶۰ کیلومتری سیاره قرار گرفته است. تريتون تنها قمر در منظومه شمسی است که برخلاف جهت حرکت سیارهی مادرش در چرخش است. اين قمر مداری دایرهای شکل دارد و در مدت ۶ روز زمینی ، یک بار دور نپتون میچرخد. احتمالا تریتون زمانی دنبالهدار بزرگی به دور خورشید بوده ، كه ناگهان گرفتار گرانش نپتون شده است.
دانشمندان مدارکی کشف کردهاند که ثابت میکند گدازههای آتشفشانی ، که در گذشته قمر تريتون فوران کردهاند ، ترکیبی از آب و آمونیاک بودهاند. این ترکیب امروزه به شکل یخزده در سطح قمر وجود دارد. دمای سطحی این قمر ۲۳۵- درجه سانتیگراد است (در واقع سردترین مکانی است که در کل منظومه شمسی وجود دارد). تعدادی آتشفشان در سطح تریتون فعال باقی مانده و کریستالهای یخ نیتروژن را تا ارتفاع ۱۰ کیلومتری سطح این قمر به بیرون پرتاب میکنند.
حلقه ها
حلقه های نپتون در فاصله ۴۰۰۰۰ تا ۶۳۰۰۰ کیلومتری (۲۵۰۰۰ تا ۳۹۰۰۰ مایلی) نپتون گسترده شدهاند. این حلقه ها بسیار تیره هستند. یکی از آنها عریض و سه حلقهی دیگر باریک میباشند. نام حلقه های آدامز و لووریه از نام دو ستارهشناسی که وجود و موقعیت سیاره نپتون را پیشبینی کرده بودند ، گرفته شده است. نام حلقهی گاله از نام ستارهشناس آلمانی ، یوهان گاله (۱۹۱۰-۱۸۱۲) - که نپتون را کشف نمود - گرفته شده است. کاوشگر فضایی وُیجر ۲ ، انبوهی از مواد حلقوی در حلقه آدامز کشف نمود که ستارهشناسان هنوز توضیحی برای وجود آنها نیافتهاند.
در مدتی کمتر از ۱۰۰ میلیون سال ، قمر تریتون وارد محدودهی روش نپتون (کوتاهترین فاصله از یک جسم اصلی ، که در آن یک جسم تابع میتواند بدون آنکه توسط نیروهای جاذبه متلاشی شود ، دور بزند) خواهد شد. نیروهای کششی میتوانند قمرهایی را که در این محدوده قرار دارند ، بسته به نوع مواد تشکیلدهنده ، متلاشی کنند. احتمال دارد تریتون به سنگریزههایی تبدیل شده و حلقهای زیبا به دور نپتون تشکیل دهد.
آیا احتمال برخورد بین سياره نپتون و سياره كوتوله پلوتون وجود دارد؟
با توجه به اینکه مدار سياره كوتوله پلوتون بیضی کشیدهای است و در بعضی بازههای زمانی فاصلهی آن تا خورشید کمتر از فاصله نپتون تا خورشيد میشود ، این سوال مطرح میشود كه : « آيا احتمال برخورد نپتون با پلوتون وجود دارد؟ »
دانشمندان نشان دادهاند که دورهی مداری پلوتون با نپتون - بنا به دلایل گرانشی - دارای حالت رزونانس میباشد ، به طوری که در هر دو دور چرخیدن نپتون ، سیارهی کوتوله پلوتون ۳ بار دور خورشید میچرخد؛ با اين حساب نپتون در هر جايی باشد ، پلوتون در فاصلهای دورتر و قابل محاسبه قرار میگیرد. محاسبات نشان میدهد كه فاصلهی اين دو جرم آسمانی هیچگاه کمتر از دو میلیارد کیلومتر نخواهد شد. علاوه بر این ، صفحهی مداری پلوتون نیز با صفحهی منظومه شمسی زاویهی نسبتا زیادی میسازد و این پديده هم به عدم امکان برخورد دو جرم قوت بیشتری میبخشد.
گردآورنده : دنیاها،دانشنامهٔ فارسی | www.donyaha.ir