گادفری هارولد هاردی ریاضیدان انگلیسی که به دلیل دستاوردهای خود در آنالیز ریاضی و نظریه اعداد شناخته شده است. هاردی مقاله‌های تاثیرگذار فراونی با همکاری جان ادنسور لیتلوود و سرینیواسا رامانوجان در این دو زمینه نوشته است. در زیست‌شناسی، او به دلیل اصل هاردی-واینبرگ، یک اصل اساسی ژنتیک جمعیت، معروف است
از نام هاردی در بیشتر کتاب‌های نظریه تحلیلی اعداد یاد می‌شود. از کارهای ماندگار وی می‌توان به روش دایره، پیشرفت‌هایی برای اثبات قضیه اعداد اول و حدسیات هاردی-لیتلوود اشاره کرد.
زندگی
جی. اچ. هاردی در 7 فوریه 1877 در کرانلی انگلستان، در یک خانواده فرهنگی به دنیا آمد. پدرش استاد هنر در مدرسه کرانلی بود و مادرش به عنوان مدیر ارشد در کالج آموزشی لینکلن کار می‌کرد. هر دو والدین او به ریاضیات علاقه داشتند، اگرچه هیچ کدام تحصیلات دانشگاهی نداشتند. او و خواهرش "گرتی" امیلی هاردی توسط والدین روشنفکر خود در یک مهد کودک ویکتوریایی که یک پرستار در آن حضور داشت بزرگ شدند. هاردی در کودکی و با وجود سن کمش، با پرستارش در مورد وجود بابانوئل و کارآمدی دعا بحث کرد. او برای خواهرش کتاب‌هایی مانند دن کیشوت، سفرهای گالیور و رابینسون کروزوئه می‌خواند.
علاقه طبیعی هاردی به ریاضیات در سنین کم مشهود بود. پس از تحصیل در کرانلی، هاردی بورسیه‌ای از کالج وینچستر دریافت کرد. در سال 1896، او وارد کالج ترینیتی، کمبریج شد. او ابتدا زیر نظر «رابرت رامسی وب» آموزش دید، اما چندان برای او رضایت‌بخش نبود.. او سپس زیر نظر آگوستوس لاو آموزش دید، که به او توصیه کرد کتاب «Cours d'Analyse» اثر کامیل جردن را بخواند و برای اولین بار به او یاد داد "ریاضی واقعاً چه معنایی دارد".
پس از فقط دو سال آموزش زیر نظر استاد خود، رابرت آلفرد هرمان، هاردی در امتحان ریاضیات Tripos چهارم شد. زمانی که هاردی در دانشگاه بود، به حواریون کمبریج، یک جامعه مخفی نخبه و روشنفکر پیوست. وی از کالج ترینیتی کمبریج فارغ‌‌التحصیل و در 1900 به عنوان عضو وابسته برگزیده شد. دیوید هیلبرت در باره او گفته است:
«هاردی نه تنها بهترین ریاضیدانان ترینیتی، بلکه بهترین ریاضیدان انگلستان است.»
در 16 ژانویه 1913، رامانوجان (عضو انجمن سلطنتی، یک ریاضیدان خودآموخته اهل قوم تامیل هندوستان بود که تقریباً بدون هیچ آموزشی در ریاضیات محض توانست به گونه شگفت‌انگیزی رابطه‌های مهمی را در آنالیز ریاضی، نظریه اعداد، سری‌ها و کسر مسلسل از خود به جای بگذارد.) به هاردی، نامه نوشت. هاردی نامه را صبح خواند و مشکوک شد که این یک شوخی است، اما به آن فکر کرد و عصر متوجه شد که احتمالاً واقعی است. او سپس رامانوجان را به کمبریج دعوت کرد.
در سال 1919 او کمبریج را ترک کرد تا کرسی هندسه ساویلی در آکسفورد شود. هاردی سال تحصیلی 192۹-192۸ را در دانشگاه پرینستون آکسفورد گذراند. هاردی آکسفورد را در سال 1931 ترک کرد و به کمبریج بازگشت و دوباره عضو کالج ترینیتی شد و تا سال 1942 استادی سادلریان را بر عهده داشت. او از سال 1922 تا 1935 در عضو هیئت مدیره مدرسه ابینگدون بود.
فعالیت ریاضی
هاردی ترجیح می‌داد هر روز فقط 4 ساعت روی ریاضیات کار کند و بقیه روز را به معاشره، بازی کریکت و سایر فعالیت‌ها سپری کند. بین سال‌های 1900 تا 1911 مقاله‌های علمی متعدد درباره همگرایی سلسله‌ها و انتگرال‌ها و موضوع‌های وابسته به آنها منتشر کرد. در 1908 A course of pure Mathematics (دوره‌ای از ریاضیات محض) نخستین نمایش مستدل عدد، تابع، حد و مانند آن به زبان انگلیسی را، برای دانشجویان انتشار داد و آموزش دانشگاهی را متحول کرد. هاردی از سال 1910 تا سی و پنج سال بعد با ج. ا. لیتلوود در زمینه علمی مشارکت کرد و با همکاری وی حدود ۱۰۰ مقاله علمی درباره موضوعاتی از قبیل دیوفانتوسی، نظریه جمع و ضرب اعداد و تابع زتای ریمان ، نابرابرها، رشته‌ها و انتگرال‌ها به طور عموم و سلسله‌های مثلثاتی نوشت. همکاری هاردی با لیتلوود یکی از موفق‌ترین و معروف‌ترین همکاری‌ها در تاریخ ریاضیات است.
او اثبات کرد تباع زتای ریمان بی‌نهایت صفر دارد. در 1913 هاردی با ریاضی‌دانی هندی به نام سرینیوسه رمنوجن (سرینیواسا رامانوجان) آشنا شد و وی را به انگلستان برد. آن دو با هم به راه‌حل‌های جالب مسائل مربوط به دسته‌بندی اعداد رسیدند. هاردی به‌طور عام به‌عنوان دانشمند ممتاز انگلیسی زمان خود در ریاضیات محض شناخته شده‌است.
هاردی در سال 1921 به عنوان عضو افتخاری بین‌المللی آکادمی علوم و هنر آمریکا،عضو بین‌المللی آکادمی ملی علوم ایالات متحده در سال 1927، و عضو بین‌المللی انجمن فلسفه آمریکا در سال 1939 انتخاب شد. مقالات گردآوری شده هاردی در ۷هفت جلد توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد منتشر شده است.
عقاید سیاسی
هرچند هاردی ریاضی‌دانی ناب بود و کمتر در موضوعی غیر از ریاضیات علاقه نشان می‌داد و تنها شاید بازی کریکت و اظهار نظرهای حرفه‌ای او درباره این بازی را بتوان مستثنا کرد اما او در زمینه عقاید سیاسی صلح‌طلبی رادیکالی بود و در زمان جنگ جهانی دوم برعلیه جنگ موضع گرفت و دانشمندان را مقصر می‌دانست او در اثری که در زمان جنگ جهانی دوم منتشر کرد می‌نویسد:
«در مورد جنگ علمی جدید دو نظر دقیقا متضاد وجود دارد. اولین نظر و واضح‌ترین نظر این است که اثر علم بر جنگ افزایش مصایب آن است، زیرا هم رنج‌ها و آلام اقلیتی را که باید بجنگد بیشتر می‌کند و هم اینکه جنگ را به سایر اقشار جامعه گسترش می‌دهد. این نظر، طبیعی‌ترین نظر و دیدگاه متعارف است.»
اشتهار او به رادیکال بودن چنان بود که در هنگام تدریس در نیوکالج شایعه شده بود در آپارتمان محل زندگی‌اش عکس بزرگی از لنین را نصب کرده‌است. چالرز پرسی‌اسنو فیریکدانی که دوست صمیمی هاردی بود در دیباچه کتاب «دفاعیه یک ریاضیدان» می‌نویسد: «او به آسانی با افراد فقیر، کمرو ، و کسانی که به خاطر نژادشان مورد تبعیض بودند (بدون اینکه سرپرستی آنها را به عهده بگیرد) دمخور می‌شد. (کشف رامانوجان، بازی نمادین سرنوشت او بود.) هاردی این قبیل افراد را به شکم‌گنده‌ها ترجیح می‌داد. منظورش از شکم‌گنده‌ها، افراد معروف و مغرور، بورژوا، و طرفدار امپریالیسم بود. این عنوان شامل بیشتر اسقف‌ها، رؤسا و مدیران، قاضیان ، و همه سیاست‌مداران، به استثنای لوید جورج، می‌شد.»
دفاعیه یک ریاضیدان
متن کتاب دفاعیه یک ریاضیدان، که با قلمی شیرین و روان نگاشته شده است، به دفاعیات گادفری هرولد هاردی از ریاضیات از زبان خودش می‌پردازد و سودمندی‌های این رشته را در زندگی از مسائل پیش پاافتاده تا بسیار مهم بیان می‌کند. در این کتاب همچنین به طور مختصر با زندگی این ریاضیدان از زبان دوستش چارلز پرسی اسنو آشنا می‌شوید.
با کمال تاسف باید بگویم که خوانندگان که علاقه ی چندانی به ریاضی ندارند، با بیان ناقصی از جملات کتاب تلاش کرده اند کتاب را یک اعتراف نامه از هاردی جلوه دهند به گونه ای که گویی او ریاضی محض را بیهوده می داند. خوانندگانی که آشنایی کافی با تاریخ ریاضی و شخصیت هاردی داشته باشند هیچ شکی در مورد باطل بودن این دیدگاه نخواهند داشت.
خودکشی و مرگ
هاردی در سال 1939 دچار ترومبوز (انسداد) عروق کرونر شد که او را از بازی تنیس، اسکواش و غیره منع کرد و همچنین باعث شد قدرت خلاقیت خود را در ریاضیات از دست دهد. در اوایل تابستان ۱۹۴۷، او با مصرف بیش از حد باربیتورات اقدام به خودکشی ناموفق کرد. پس از آن، تصمیم گرفت که منتظر مرگ طبیعی باشد. او یک روز صبح ناگهان در حالی‌که به کتاب خواندن خواهرش در مورد تاریخ کریکت دانشگاه کمبریج گوش می‌داد، درگذشت.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
