جوهر نامریی و چگونگی ساختن آن

در زمان جنگ جهانی دوم، کارت پستال‌هایی از لهستان پست می‌شد که سربازان آلمانی به آنها توجهی نداشتند. این کارت‌ها کاملا معمولی به نظر می‌آمدند اما واقعیت چیز دیگری بود. همه این کارت‌ها حاوی مطالبی به صورت رمز بودند. از جمله درخواست غذا و دارو، اعلام مکان پایگاه‌های نازی‌ها و زندان‌های اسرا.

چگونه این عمل اتفاق می‌افتاد؟

بااستفاده از جوهر نامریی.

جوهرهای نامریی انواع مختلف دارند و به طرق مختلف عمل می‌کنند. بیشتر آنها بر اساس خاصیت تغییر رنگ در اثر تغییر PH عمل می‌کنند، دسته‌ای هم بر اساس اکسیداسیون مواد در اثر حرارت شهرت یافته‌اند.

روش کار با تنظیم PH

وقتی چنین جوهر نامرئی به یک ماده متخلخل اضافه می‌شود، آب موجود در جوهر با دی‌اکسید کربن موجود در هوا ترکیب می‌شود و اسید کربنیک را بوجود می‌آورد. اسید کربنیک به نوبه خود با سدیم هیدروکسید وارد واکنش خنثی شدن می‌شود و کربنات سدیم را بوجود می‌آورد. خنثی شدن باز، سبب تغییر رنگ معرف می‌شود و در نتیجه اثر جوهر، ناپدید می‌شود. این واکنش‌ها را می‌توان به صورت زیر نمایش داد:

CO₂ + H₂O →  H₂CO₃
2Na(OH) + H₂CO₃ → Na₂CO₃ + 2H₂O

مواد به کار رفته در اثر حرارت، اکسید می‌شوند که نتیجه ظاهر شدن رنگ قهوه‌ای، در اثر حرارت است. مواد گوناگونی برای اینکار استفاده می‌شوند که از همه بهتر آب پیاز و آب لیمو است. شیر و سرکه هم عمل می‌کنند اما نه به خوبی دو مورد اول.

متن مورد نظر را با قلم‌های قدیمی یا با خلال دندان روی کاغذ بنویسید. اجازه دهید تا پیامتان خشک شود. برای آشکار شدن پیام کافی است آن را روی شمع یا حرارت ملایم لامپ بگیرید.

بعضی از جوهرهای نامریی، تابش فلورسانس دارند. این جوهرها در تاریکی و تحت نور ماوراء بنفش، خیلی براق و درخشنده به نظر می‌آیند. آنها را می‌توان در رنگ‌های بسیار متنوعی یافت و درهمه سطوح از جمله پلاستیک و شیشه به کار برد.

مواد لازم برای تهیه

مواد مورد نیاز برای تهیه جوهر نامریی قرمز یا آبی به شرح زیر است:

• ۰.۱ گرم تیمول فتالئین برای جوهر آبی یا فنل فتالئین برای جوهر قرمز
• ۱۰ میلی لیتر اتیل الکل (اتانول)
• ۹۰ میلی لیتر آب
• ۲۰ قطره محلول سدیم هیدروکسید ۳ مولار یا ۱۰ قطره محلول سدیم هیدروکسید ۶ مولار. (برای تهیه محلول سدیم هیدروکسید ۳ مولار، ۱۲ گرم سدیم هیدروکسید NaOH را در ۱۰۰ میلی لیتر آب حل کنید).

طرز تهیه

برای تهیه جوهر نامریی به این صورت عمل کنید:

1. تیمول فتالئین یا فنل فتالئین را در الکل حل کنید.
2. محلول را به 90 میلی لیتر آب اضافه نموده،‌ هم بزنید. (محلولی شیری به دست می‌آید.)
3. محلول سدیم هیروکسید را قطره‌قطره اضافه کنید تا رنگ آبی یا قرمز به دست آید.
4. جوهر را روی پارچه آزمایش کنید. (پارچه کتانی یا رومیزی کهنه غیر قابل استفاده). کاغذ، فشرده‌تر است و کمتر به هوا اجازه واکنش می‌دهد، ‌بنابراین واکنش تغییر رنگ، دیرتر صورت می‌پذیرد.
5. طی چند ثانیه، لکه‌ها ناپدید می‌شوند. PH محلول جوهری بین 10 تا 11 است اما بعد از اینکه در مجاورت هوا قرار می‌گیرد، به 5 تا 6 کاهش میابد.
6. اگر محل لکه‌ها را با پنبه آغشته به محلول بازی مثل آمونیاک رقیق مرطوب کنید، لکه‌ها دوباره ظاهر می‌شوند. برعکس اگر اینکار را با سرکه انجام دهید، لکه‌ها سریعتر بیرنگ می‌شوند. شستن پارچه‌ها، جوهر را به طور دائمی می‌شوید.

نکات ایمنی

هرگز جوهر را به صورت یا بدن کسی نپاشید. به خصوص از برخورد آن با چشم‌ها اجتناب کنید. تهیه و حمل محلول سدیم هیدروکسید، حتما بایستی توسط یک فرد متخصص انجام پذیرد. این ترکیب خطرناک است و به هیچ وجه نباید کار کردن با آن را با بی‌توجهی انجام داد. اگر به هر دلیلی این محلول با پوست تماس پیدا کرد، با آب فراوان شستشو دهید.

گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir