جوهر نامریی
در زمان جنگ جهانی دوم، کارت پستالهایی از لهستان پست می‌شد که سربازان آلمانی به آنها توجهی نداشتند. این کارتها کاملا معمولی به نظر می آمدند اما واقعیت چیز دیگری بود. همه این کارتها حاوی مطالبی به صورت رمز بودند. از جمله درخواست غذا و دارو، اعلام مکان پایگاههای نازی ها و زندانهای اسرا. چگونه این عمل اتفاق می‌افتاد؟
بااستفاده از جوهر نامریی.
جوهرهای نامریی انواع مختلف دارند و به طرق مختلف عمل می‌کنند. بیشتر آنها بر اساس خاصیت تغییر رنگ در اثر تغییر PH عمل می‌کنند، دسته ای هم بر اساس اکسیداسیون مواد در اثر حرارت شهرت یافته‌اند.
جوهر نامرئی با تنظیم PH چگونه عمل می‌کند؟
وقتی چنین جوهر نامرئی به یک ماده متخلخل اضافه می‌شود، آب موجود در جوهر با دی‌اکسید کربن موجود در هوا ترکیب می شود و اسید کربنیک را بوجود می‌آورد. اسید کربنیک به نوبه خود با سدیم هیدروکسید وارد واکنش خنثی شدن می‌شود و کربنات سدیم را بوجود می آورد. خنثی شدن باز، سبب تغییر رنگ معرف می‌شود و در نتیجه اثر جوهر، ناپدید می شود. این واکنشها را می توان به صورت زیر نمایش داد:
CO2 + H2O → H2CO3
2Na(OH) + H2CO3 → Na2CO3 + 2H2O
مواد به کار رفته در اثر حرارت، اکسید می شوند که نتیجه ظاهر شدن رنگ قهوه ای در اثر حرارت است. مواد گوناگونی برای اینکار استفاده می‌شوند که از همه بهتر آب پیلز و آب لیمو است. شیر و سرکه هم عمل می‌کنند اما نه به خوبی دو مورد اول. متن مورد نظر را با قلم های قدیمی یا با خلال دندان روی کاغذ بنویسید. اجازه دهید تا پیامتان خشک شود. برای آشکار شدن پیام کافی است آن را روی شمع یا حرارت ملایم لامپ بگیرید.
بعضی از جوهرهای نامریی، تابش فلورسانس دارند. این جوهرها در تاریکی و تحت نور ماوراء بنفش، خیلی براق و درخشنده به نظر می‌ایند. آنها را می‌توان در رنگهای بسیار متنوعی یافت و درهمه سطوح از جمله پلاستیک و شیشه به کار برد.
مواد لازم برای تهیه جوهر نامریی
- گرم تیمول فتالئین برای جوهر آبی یا فنل فتالئین برای جوهر قرمز.
- میلی لیتر اتیل الکل ( اتانل).
- میلی لیتر آب.
- قطره محلول سدیم هیدروکسید 3 مولار یا 10 قطره محلول سدیم هیدروکسید 6 مولار. ( برای تهیه محلول سدیم هیدروکسید 3
مولار، 12 گرم سدیم هیدروکسید _ NaOH را در 100 میلی لیتر آب حل کنید).
طرز تهیه جوهر نامریی
1. تیمول فتالئین یا فنل فتالئین را در الکل حل کنید.
2. محلول را به 90 میلی لیتر آب اضافه نموده، هم بزنید. ( محلولی شیری به دست می اید.)
3. محلول سدیم هیروکسید را قطره قطره اضافه کنید تا رنگ آبی یا قرمز به دست اید.
4. جوهر را روی پارچه آزمایش کنید. ( پارچه کتانی یا رومیزی کهنه غیر قابل استفاده). کاغذ، فشرده تر است و کمتر به هوا اجازه واکنش می‌دهد، بنابر این واکنش تغییر رنگ دیرتر صورت می‌پذیرد.
5. طی چند ثانیه، لکه ها ناپدید می‌شوند. PH محلول جوهری بین 10 تا 11 است اما بعد از اینکه در مجاورت هوا قرار می گیرد، به 5 تا 6 کاهش میابد.
6. اگر محل لکه ها را با پنبه آغشته به محلول بازی مثل امونیاک رقیق مرطوب کنید، لکه ها دوباره ظاهر می شوند. برعکس اگر اینکار را با سرکه انجام دهید، لکه ها سریعتر بیرنگ می‌شوند. شستن پارچه ها، جوهر را به طور دائمی می شوید.
نکات ایمنی
هرگز جوهر را به صورت یا بدن کسی نپاشید. به خصوص از برخورد آن با چشمها اجتناب کنید. تهیه و حمل محلول سدیم هیدروکسید، حتما بایستی توسط یک فرد متخصص انجام پذیرد. این ترکیب خطرناک است و به هیچ وجه نباید کار کردن با آن را با بی توجهی انجام داد. اگر به هر دلیلی این محلول با پوست تماس پیدا کرد، با آب فراوان شستشو دهید.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
