پیر فرما
پیر فرما ریاضیدان فرانسوی بود که قضیه آخر فرما، قضیه کوچک فرما و اعداد فرما به نام اوست.
او (Pierre de Fermat) در سال ۱۶۰۱ در نزدیکی مونتابن (Montauban) فرانسه متولد شد. او فرزند یک تاجر چرم بود و تحصیلات اولیه خود را در منزل گذراند. سپس برای احراز پست قضاوت به تحصیل حقوق پرداخت و بعدها بهعنوان مشاور در پارلمان محلی شهر تولوز (Toulouse) انتخاب شد.
پیر فرما با وجود علاقه بسیاری که به ریاضیات داشت هرگز بهصورت رسمی و حرفهای به این علم نپرداخت اما با این حال بسیاری او را بزرگترین ریاضی دان قرن هفدهم میدانند.
فرما برای تفریح به ریاضیات میپرداخت و امروزه بسیاری از اکتشافات او مهمترین قضایا در ریاضیاتاند. زمینههای مورد علاقه او در ریاضیات بیشتر شامل تئوری اعداد، استفاده از هندسه تحلیلی در مقادیر بینهایت کوچک یا بزرگ و فعالیت در زمینه احتمالات بود. با ریاضیدانهای برجسته زمان خودش ارتباط داشت و بر نحوه تفکر دانشمندان هم دورهاش تأثیرگذار بود. با مکاتباتی که با پاسکال داشت، اساس علم احتمالات را پی ریزی کرد.
سهم او در پیشرفت شاخههای مختلف ریاضی، آن قدر زیاد است که او را بزرگترین ریاضیدان قرن ۱۷ میدانند.
یه نام فرما در نظریه اعداد دو قضیه زیبای مشهور وجود دارد؛ قضیه کوچک و قضیه بزرگ. این دومی، جنجالیترین قضیه تاریخ ریاضیات است که بدون اثبات، در حاشیة یکی از دست نوشتههایش پیدا شد. فرما نوشتهاست: راه اثبات حیرت انگیزی برای این قضیه دارم، حیف که جا نیست! اما متأسفانه هرگز در میان نوشتههایش به اثبات قضیه اشاره نکرد. تاریخ همواره در شک ماند که آیا او واقعا اثبات قضیه را میدانست؟ این اثبات، ۳۰۰ سال ریاضیدانهای بزرگ جهان را به خود مشغول کرد.
قضیه فرما
وقتی n عدد درستی بزرگتر از ۲ باشد معادله xn+yn=zn جواب درستی برای x,y,z بجز صفر داشته باشند.تنها اثبات کاملی که از فرما باقی مانده اثبات این قضیه برای حالت n=۴ است.
قضیه فرما به قول دیکسون در تاریخ نظریه اعداد بیش از سیصد سال ریاضیدانها را به خود مشغول کرده تا اینکه خیلی ها در صحت این قضیه شک کردند.
در سال ۱۹۰۸ ولف سکل (wolfskehl) آلمانی ۱۰۰۰۰۰ مارک جایزه برای کسی تعیین کرد که این قضیه را حل کند.فقط در گوتینگن آلمان طی ۳ سال بیش از هزاران راه حل به جامعه ریاضی فرستاده شد.خیلی از این راه حل ها خنده دار بودند.بعد از جنگ جهانی اول این جایزه ارزش خودشو بدلیل تورم از دست داد.
در مسیر حل این قضیه نظریه عددهای جبری یشرفت زیادی میکرد واین موضوع حل آنرا خیلی با اهمیت می کرد.اثبات آن نیاز به مسیرهای تازه ای در ریاضی داشت.سفارش شده ریاضیدانهای جوان وارد حل مقدماتی این قضیه نشوند.
تا اینکه بعد از سیصدوپنجاه سال این قضیه در سال ۱۹۹۵ بوسیله آندرو وایلز وبا استفاده از نتایج بسیاری از ریاضیدانها اثبات شددر این اثبات روشهای هندسی وجبری به نحو پیچیدهای مخلوط شده اند.
در سال ۱۹۵۵ یک ریاضیدان به نام یوتاکا تانیاما یک حدس عجیب و شجاعانه ای رو مطرح کرد که بعدها بوسیله گوروشیمورا دقیق تر شد این حدس به حدس تانیاماـ شیمورا ـ وایل معروف است البته نقش وایل بسیار ناچیزه .اگر این حدس درست باشد منجر به اثبات قضیه فرما میشود که این حدس توسط اندرو وایلز برای خم های نیم پایدار اثبات شد و در سال ۱۹۹۹ برویل و دیاموند و تیلور و کنراد برای همه خم های بیضوی ثابت کردند.
آثارش به همت پسرش و یا دوستان جمع آوری و منتشر می شد. وی مبدع نظریه ی اعداد به عنوان شاخه ای مستقل از ریاضیات بود. در اصول هندسه تحلیلی مباحث تازه و عمیقی مطرح کرده است و با دلایل و تبحر بسیار مسائل را در قلمرو اعداد صحیح حل نمود. فرما در حساب نابغه بود بطوریکه استدلال های او یک قرن بعد توسط بزرگترین ریاضی دانان فهمیده شد.
مرگ او
او در سن ۶۴ سالگی در شهر کاستر (Caster) در گذشت.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir