شهرام ناظری
شهرام ناظری در عرصه موسیقی نامی آشنا برای ایران و همه جهان در سی سال گذشته بوده است. وی در خانواده ای کرد زبان و آشنا به موسیقی و شعر در 29 بخمن 1328 کرمانشاه دیده به جهان گشود. او هنرمندیست که از سی سال پیش تا کنون از شعرهای شورانگیز مولوی در موسیقی ایرانی بهره برده و از این روست که توانسته سبک جدیدی از ترکیب ادبیات حماسی عرفانی ایران با موسیقی را بنیان نهد . این شیوه جدید و ابتکارهای وی باعث شده که در جذب مخاطبان جوان موسیقی همچنین مخاطبان موسیقی غرب موفق بوده باشد.
ناظری نخستین استاد آواز ایرانی است که به خاطر ارایه کارهای هنری منحصر به فرد و مبتکرانه همچنین معرفی موسیقی ایران توانسته بالاترین نشان فرهنگی دولت فرانسه ملقب به نشان شوالیه ادب و هنر را کسب نماید و از سوی وزارت فرهنگ آن کشور دکترای افتخاری دریافت نماید. وی در مهرماه سال ۱۳۸۶ و همزمان با سال جهانی مولوی برای سه دهه تلاش و پیشرو بودن در معرفی اثار مولوی به دنیای غرب جایزه انجمن آسیایی نیویورک را بدست آورد. همچنین از سوی دانشگاهها و مرکزهای فرهنگی هنری مختلف و همچنین خانه موسیقی ایران مورد سپاس قرار گرفت.
وی تاکنون بیش از چهل آلبوم هنری را منتشر کرده که در این میان "گل صدبرگ" - که در زمان خود انقلابی در موسیقی سنتی محسوب می شد - به عنوان پر تیراژترین اثر در تاریخ موسیقی ایرانی دست یافت. همچنین اثر "یادگار دوست" که اولین سمفونی ایرانی است توسط شهرام ناظری به یاد هشتصدمین سال تولد مولانا منتشر گردید. این یاد و یادواره دو دهه بعد و در سال ۲۰۰۷بار دیگر تکرار شد و این بار جهانیان بودند که این گرامیداشت را برای زنده سازی آثار جاویدان مولانا استماع می نمودند.
ناظری در بیشتر آثار خود از شعرهای مولانا بهره برده‌است و طی ۳۰ سال فعالیت توانسته سبک جدیدی از موسیقی که آمیخته به ادبیات حماسی و عرفانی ایران است را بوجود آورد. ناظری علاوه بر بهره گیری از شعرهای مولوی در زمینهٔ استفاده و استوارسازی شعر معاصر پارسی بر روی موسیقی سنتی ایرانی نیز پیشرو بوده‌است.
دوران کودکی
شهرام ناظری در خانواده‌ای کرُد و آشنا با موسیقی و شعر به دنیا آمد. وی صدای دلنشینش را از پدر و مادر خویش به یادگار دارد و از دوران خردسالی توسط مادرش با شعر و آواز آشنا شد؛ پدرش نیز صدای لطیفی داشت و ضمن آشنایی با گوشه‌ها و ردیف‌های آواز ایرانی، سه‌تار هم می‌نواخت. وی از سبک قدما و خوانندگان آن دیار به خصوص «شیخ داوودی» خوانندهٔ بزرگ آن زمان بهره گرفته و نیز داشته‌هایش را در اختیار فرزندش گذاشت.
شهرام ناظری در کودکیبزرگ این خانواده، استاد حاجی خان ناظری (پرویز خان پورناظری) خود از شاگردان درویش خان و کلنل وزیری بوده‌است. اکثر موسیقی‌دانان کرمانشاه توسط وی با نت و موسیقی اصیل ایرانی آشنا شده‌اند.
این محیط مناسب هنری موجب شد تا شهرام ناظری بتواند در سن ۹ سالگی اولین برنامهٔ هنری خود را در رادیوی کرمانشاه همراه با تار زنده یاد درویشی، از نوازندگان معروف آن زمان کرمانشاه، اجرا نماید. پس از آن در سن ۱۱ سالگی نیز توانست در رادیو تلویزیون ایران چند برنامهٔ دیگر آواز ایرانی اجرا کند. ناظری برای پر بارتر کردن درک موسیقی خود ارتباط بیشتری با پسر عمویش کیخسرو پورناظری و درویش نعمت علی خراباتی برقرار کرد که این ارتباط تأثیر بزرگی بر فهم او از موسیقی محلی و کردی ایران داشت.
ازدواج
استاد شهرام ناظری سالهاست ازدواج کرده و تنها یک پسر بنام حافظ دارد، حافظ ناظری متولد 1358 در تهران است که حالا کنار پدر خواننده، نوازنده و آهنگسازی می کند. او نوازنده حافظ (ساز) و دف می باشد. وی ساز حافظ را بر اساس ساز سه تار و الهام از نام حافظ شیرازی ابداع کرده است.
آغاز فعالیت حرفه‌ای
ناظری همواره در پی بهره‌بردن از مکاتب و استادان مختلف بوده‌است. وی در سال ۱۳۴۵ برای بهره‌گیری از محضر اساتیدی چون عبدالله دوامی، نورعلی خان برومند، عبدالعلی وزیری و محمود کریمی، عازم تهران شد و ضمن بهره‌گیری از محضر این اساتید، سه‌تار را نیز نزد استادان احمد عبادی، جلال ذوالفنون و محمود هاشمی فرا گرفت. شهرام ناظری به مدت یک سال نیز در تبریز با نوازندگان و موسیقی‌دانان آن دیار مانند غلامحسین بیگجه‌خانی و فرنام قیطانچیان که خود از شاگردان اقبال آذر بودند در زمینه موسیقی ایرانی کار کرد.
درسال ۱۳۵۴ بنا به پیشنهاد نورعلی‌خان برومند به استخدام رادیو تلویزیون ایران در آمد و اولین برنامهٔ خود را با گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی با مثنوی مولوی و ترانه‌ای از شیخ بهایی اجرا کرد، پس از آن با گروه عارف به سرپرستی حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان کار خود را ادامه داد. ناظری درسال ۱۳۵۵ در نخستین آزمون موسیقی سنتی ایران با نام باربد شزکت کرد و توانست «مقام نخست» را در رشتهٔ آواز در این آزمون بدست آورد. در سال ۱۳۵۶ همراه با گروه سماعی به سرپرستی اصغر بهاری و حسن ناهید برای اجرای کنسرت در جشنوارهٔ توس انتخاب شد.
همکاری با هنرمندان
ناظری از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ با تلاش پی‌گیر و بی‌وقفه، آلبومهای چاووش ۲، ۳، ۴، ۷ و ۸ را با همکاری گروه چاووش، گروه شیدا و گروه عارف به سرپرستی محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان، آلبوم مثنوی موسی و شبان را با همکاری جلال ذوالفنون و بهزاد فروهری، بنمای رخ را با همکاری نوازندگان مرکز حفظ و اشاعه موسیقی سنتی ایران و گروه مولانا به سرپرستی جلیل عندلیبی، آلبوم صدای سخن عشق را باهمکاری گروه تنبور شمس و مرا عاشق را با همکاری گروه عارف به سرپرستی پرویز مشکاتیان تهیه کرد.
او در سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۴ به روش‌های مختلف مشغول تدریس موسیقی و ردیف‌های آوازی به علاقه‌مندان گردید. در این دوران آثار زمستان، بشنو از نی و نجوا را منتشر نمود. از سال ۱۳۶۴ به بعد با همکاری گروه‌های موسیقی ایرانی کارهای زیبایی را به بازار موسیقی عرفانی و اصیل ایرانی عرضه ساخت که از درخشان‌ترین این آثار می‌توان شورانگیز با همکاری حسین علیزاده، گل صد برگ و آتش در نیستان با همکاری جلال ذوالفنون، یادگار دوست و ساقی‌نامه ۱ و ساقی‌نامه ۲ را با همکاری کامبیز روشن‌روان نام برد. در این سالهاست که ناظری آلبوم بی‌قرار را با همکاری گروه جلیل عندلیبی و همچنین کنسرت اساتید موسیقی ایران را با همکاری گروه اساتید (گروه فرامرز پایور) منتشر ساخته‌است.
در سالهای دهه هفتاد خورشیدی شهرام ناظری آثار بسیاری را اجرا نمود که از آن جمله می‌توان به آلبومهای نوروز (آلبوم) به همراهی با حسین علیزاده، مهتاب رو را با گروه تنبور شمس و دل شیدا را با آهنگسازی فرامرز پایور اشاره نمود. همکاری ناظری با کامکارها نیز منجر به آفرینش دو اثر ماندگار به نامهای کنسرت کامکارها ۷۶ و کنسرت ۷۷ گشته‌است. وی با انتشار دو آلبوم ساز نو آواز نو و به ویژه سفر به دیگر سو مسیر نوینی از موسیقی خویش را نمایان ساخت بطوریکه سفر به دیگر سو را دکترین موسیقیایی خود می‌داند.
شهرام ناظری در دهه هشتاد خورشیدی را به پژوهش و مسیریابی برای ارایه موسیقی نوین پرداخت. پژوهش بر نحوه اجرای شاهنامه فردوسی و پروژه مولوی که در سال جهانی مولانا از فعالیتهای وی در این سالهای می‌باشد. وی در این سالها چندین آلبوم دیگر منتشر کرد که آثار آواز اساطیر، لیلی و مجنون (آلبوم)، لولیان، مولویه (آلبوم) و سفر عسرت از آن جمله می‌باشند.
سبک آوازخوانی
ناظری خواننده‌ای است که در آثارش روحیه تکرار ناپذیری دارد و همواره تلاش نموده‌است که نگرش و تجربه‌ای جدید را در آواز و موسیقی بوجود آورد. وی تحریرهای ریتمیک و خاصی را از سالهای پایانی دهه هفتاد خورشیدی در آثارش استفاده نمود، از جمله این آثار می‌توان به آلبومهای ساز نو آواز نو، سفر به دیگر سو، لولیان و مولویه (آلبوم) شاره کرد.
یکی از مشخصات بارز شهرام ناظری نسبت به خوانندگان هم عصر خویش توجه وی به اسطوره ها و تحقیق و جستجو در خصوص لحنهای گمشده حماسی آواز ایرانی است. حدود سی سال پیش دکتر داریوش صفوت بنیان گذار مرکز اشاعه و حفظ موسیقی سنتی، ارزش صدای ناظری را در ویژگی های حماسی آن تشخیص داده و چنین تشریح نمودند که در صدای ناظری لنگرها، دندانه ها و آکسنهای خاصی وجود دارد که به آن حس حماسی بخشیده است. این لحن حماسی قرنها پیش در آواز ایرانی وجود داشته اما به دلیل مسایل تاریخی کمرنگ شده و به تدریج از بین رفته است.
از همین روی در آثار به جا مانده در یکصد سال اخیر هیچ یک از خوانندگان مطرح آواز سنتی به شاهنامه فردوسی نپرداخته اند. توصیه و تاکید استاد داریوش صفوت به ناظری همواره به منظور حفظ و نگهداری از این طرز بیان و لحن حماسی بوده که مبادا تحت تاثیر خوانندگان همدوره خود این موجها و دندانه ها صاف و اتو کشیده شوند و آن فضای حماسی جای خود را به شیوه های متداول داده و در نهایت به سوی نوحه خوانی سوق نماید.
توجه خاص به مولانا
ناظری در اجرای شعرهای مولوی پیشرو تمامی خوانندگان بوده‌است. آلبوم مثنوی موسی و شبان و صدای سخن عشق رویکرد جدیدی به موسیقی و شعر عرفانی محسوب می‌شود که ناظری در سالهای پایانی دهه پنجاه و سالهای آغازین دهه شصت خورشیدی از خود بر جای گذاشت. همچنین در سال ۱۳۶۴ به مناسبت گرامی داشت هشتصمدین زادروز مولوی دو اثر گل صد برگ و یادگار دوست را منتشر کرد. اثر یادگار دوست به عنوان اولین سمفونی ایرانی و گل صد برگ به عنوان یکی از پرفروش ترین اثار موسیقی ایران، هر دو انقلابی در موسیقی سنتی ایران بوجود آوردند.
این یادواره بار دیگر دو دهه بعد برای بزرگداشت مولانا، تکرار شد. از دیگر آثار برجسته ایشان که بر روی شعرهای مولوی اجرا شده می‌توان به آلبوم مولویه (آلبوم) نیز اشاره کرد که از سوی بوستون گلوب و لس آنجلس تایمز به عنوان یکی از پنج آلبوم برتر موسیقی سال ۲۰۰۷ در سطح جهان انتخاب گردید.
شاهنامه خوانی
یکی از ویژگی‌های بارز شهرام ناظری نسبت به خوانندگان هم‌عصرش توجه ویژهٔ وی به اسطوره‌ها و تحقیق و جستجو در خصوص لحنهای حماسی گمشدهٔ آواز ایرانی است. وی نخستین خواننده‌ای است که برای شاهنامه خوانی پژوهشی چندین ساله کرد و در آمریکا، فرانسه و تونس اجراهای صحنه‌ای شاهنامه خوانی داشت.
ناظری شاهنامه را در سه بستر ارائه می‌دهد:
- اجرای شاهنامه و ارائهٔ آن با موسیقی مقامی، برگرفته از فضای فکری و قومیتهای ایرانی. این نوع، در آکادمی کارتاژ تونس که یک شهر تاریخی با پیشینه ۴ هزار سالهاست و همچنین در جشنواره سن فلوران فرانسه اجرا شده‌است.
- اجرای شاهنامه با ارکستر بزرگ کلامی بر مبنای موسیقی دستگاهی. در این بخش ناظری به همراه کیوان ساکت بر روی شاهنامه کار کرده‌است.
- برداشت سوم نیز اجرای شاهنامه با گروه اینترنشنال در نیویورک با همراهی حافظ ناظری است که نمونه آن در سال ۲۰۱۰ در سالن کارنگی هال نیویورک اجرا شده‌است.
شهرام ناظری با تلاش‌ها و اجراهایی که تاکنون داشته‌است راه را برای شاهنامه خوانی خوانندگان جوان هموار نموده‌است.
کنسرت شاهنامه خوانی ناظری در کشور مراکش
در سال 1390 ناظری یک آلبوم موسیقی به نام امیرکبیر با آهنگ سازی پژمان طاهری منتشر کرد که بیش تر اشعار آن را شعرهای نو تشکیل می دادند. مدتی بعد پس از 6 سال تأخیر کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان منتشر شد.
این اثر مربوط به اجرای ارکستر بزرگ کومیتاس ارمنستان به رهبری مایسترو لوریس چکناوریان در سال 1384 می باشد که بیش تر قطعات آن به زبان کردی (زبان مادری شهرام ناظری) می باشند. البته در این اثر 4 قطعهٔ فارسی نیز به نام های زین دوهزاران من و ما، شیدا شدم، آواز به همراه چنگ و آب حیات عشق اجرا شده است. بیش تر قطعات این آلبوم در سایر آثار ناظری به همراه سازهای ملی نیز اجرا شده اند و در این اثر در قالب موسیقی ارکستری با سازهای غربی آرایه شده اند.
از دیگر آثار برجسته ایشان که بر روی شعرهای مولوی اجرا شده می توان به آلبوم مولویه که در خارج از ایران با نام شور رومی شناخته می شود نیز اشاره کرد این اثر نامزد دریافت جایزهٔ گرمی ایالات متحده در سال 2007 میلادی برابر با 1386 خورشیدی نیز شده است. دیپاک چوپرا فیلسوف هندی-آمریکایی الاصل نیز در این آلبوم حضور دارد.جادو در گذشته نهفته است.
این کار در سال بزرگداشت مولانا عرضه شد و به عنوان یکی از بهترین لوح های فشرده سال جهان معرفی شد. روزنامهٔ بوستون گلوب و لس آنجلس تایمز چاپ آمریکا، در گزارشی با عنوان «شعر مولانا در حرکت»، به بررسی تلاش های شهرام و حافظ ناظری برای زنده نگه داشتن اشعار مولانا پرداخته است.
نوآوریهای ناظری
شهرام ناظری به جهت روحیه خلاقانه و تکرار ناپذیری اش بسیار معروف است. از این رو آثارش همراه با پژوهشهای موسیقیایی و نوآوریهای بکر همراه بوده می‌باشد. وی نخستین خواننده‌ای است که ساز تنبور را همراه با گروه تنبور شمس به صورت شایسته و گسترده‌ای به دوستداران موسیقی شناساند. همچنین اجرای شعر نو به صورت آواز بر موسیقی ایرانی در سالهای پایانی دهه پنجاه خورشیدی برای نخستین بار توسط وی انجام شده‌است.
افتخارات و جوایز شهرام ناظری
- دریافت جایزهٔ «بهترین موسیقی عرفانی جهان» در سال ۱۹۹۷ میلادی در جشنوارهٔ فاس مراکش.
- وی پس از دریافت این جایزه از سوی مطبوعات آمریکا لقب پاواروتی ایران را نیز دریافت کرد.
- دریافت نشان «شوالیه ادب و هنر» از سوی دولت فرانسه در مهرماه ۱۳۸۶ (اکتبر ۲۰۰۷).
- این نشان بالاترین نشان فرهنگی فرانسه‌است و پاس‌داشتی است از طرف دولت فرانسه به هنرمندانی که تلاش ویژه‌ای در جهت اعتلای فرهنگ و هنر دارند.
- دریافت عنوان هنرمند برتر آسیا از طرف مجمع آسیاسوسایتی.
- در این مراسم بان کی‌مون دبیر کل سازمان ملل متحد تقدیر ویژه‌ای از شهرام ناظری به عمل آورد.
- دریافت جایزهٔ «اسطورهٔ زنده» از دانشگاه یوسی‌اِل‌اِی.
- دریافت نشان طلایی سماع بارگاه مولانا از دست اسین چلبی نواده مولانا در سال ۱۳۸۶ در شهر قونیه ترکیه و انتخاب به عنوان رییس افتخاری مرکز مولانا پژوهی دانشگاه سلجوق در ایران.
- دریافت کلید طلایی شهر خوی و مقبرهٔ شمس در جشنوارهٔ بین المللی شمس تبریزی در آبان ۱۳۸۶.
- دریافت لوح سپاس از شهرداری شهر ایرواین کالیفرنیا به پاس قدردانی از تلاشهای شهرام ناظری در ترویج پیام معنوی صلح در قالب موسیقی و شعرهای مولوی
- نامگذاری روز ۲۵ ماه فوریه سال ۲۰۰۶ به نام «شهرام ناظری»، توسط رئیس شواری شهر و شهردار سن دیه گو در حوزهٔ جغرافیایی سن‌دیه‌گوی ایالت کالیفرنیا. در مدت کوتاهی پس از این نامگذاری، کنگرهٔ آمریکا نیز با اهدای لوح سپاس از وی تقدیر نمود.
- دریافت تقدیرنامه از سوی دانشگاه هاروارد به دلیل نقش موثر ناظری در معرفی مولوی به دنیای غرب و نوآوری در موسیقی ایرانی و جذب مخاطبان غربی.
اجراهای ناظری
پس از کسب مقام نخست در فستیوال فاس مراکش در سال ۱۹۹۷ مطبوعات آمریکا به وی لقب پاواروتی ایران را دادند، که در نشریات آن کشور نیز درج گردید. ناظری علاوه بر ابتکار بر بهره گیری از شعرهای مولوی در زمینه استفاده و استوارسازی شعر معاصر پارسی (شعر نو) بر روی موسیقی دستگاهی ایران نیز پیشرو بوده و آثار ارزنده ای را در این راستا در طی سی سال اخیر ارایه نموده است. استاد شهرام ناظری به همراه گروه موسیقی جدیدش (مولوی) و به همراهی حافظ ناظری در سالهای ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ شروع به اجراهای صحنه ای بسیار موفقی با نام شور رومی نمود. این مجموعه اجراها در آمریکا در سالنهای معروف موسیقی همانند سالن اسکار (کداک)، دیزنی هال و کارنگی هال بزرگ نیویورک با استقبال کم نظیری مواجه شد که بیشترین تعداد مخاطب را در موسیقی ایرانی و در میان اجراهای خارج از ایران رقم زده است.
اجراهای موفق یاد شده منجر به حضور در رسانه های مختلفی همانند رادیو ان. پی. آر در آمریکا ، بی. بی. سی و برنامه زنده ایی در شبکه فاکس آمریکا و همچنین گزارشهای مشروحی در بخشهای خبری شبکه ای. بی. سی و سی ان ان آمریکا شده است.
وی در سال مولانا از سوی خانم اسین چلبي - آخرین بازمانده مولانا - نشان طلایی سماع بارگاه مولانا را دریافت نمود. همچنين از طرف مركز مولانا پژوهي دانشگاه سلجوق ،ناظري به عنوان رييس افتخاري اين مركز انتخاب گردید. همچنین در آبان سال ۱۳۸۶ در گرامیداشت شمس تبریزی کلید طلایی شهر خوی و مقبره شمس به رسم یادبود به وی اهدا شد.
اجراهای زنده در داخل کشور
وی تنها خواننده برجسته ایرانی است که با وجود امکانات محدودی سالن شهرستانهای ایران به جهت علاقه‌ای که به مردم دارد بطور پیوسته در شهرستانهای مختلف اجرای زنده داشته‌است. اجراهای او در شهرهای آمل، نور، چالوس، خوی، بوشهر و قزوین از آن جمله می‌باشند.همچنین وی پس از زلزله بم کنسرتی به صورت رایگان برای مردم زلزله زده در کنار ارگ تاریخی بم اجرا کرد.
اجراهای زنده در خارج از ایران
برخی از اجراهای خارج از کشور وی چنین می‌باشند:
- جشنوارهٔ اکس پرونس فرانسه
- جشنوارهٔ آویگنون فرانسه
- تئاتر شهر پاریس
- جشنوارهٔ تابستانی توکیو در دانشگاه توکیو
- سالن اسکار لس آنجلس
- رویال آلبرت هال لندن
- باربیکن
- سالن فستا دل پیپل ایتالیا
- جشنواره بیتدین لبنان
- فیلارمونی آلمان
- انجمن آسیایی
- موسسه جهانی موسیقی
- آکادمی موسیقی بروکلین در نیویورک
- جشنواره اروپایی رم در ایتالیا
- جشنواره سائوپولو در برزیل
- جشنواره فاس مراکش
- جشنواره هنری کارتاژ تونس
- جشنواره‌های فلورانس، ونیز، بارسلون، مادرید، ژنو، بروکسل
- کنسرتهای مختلف در شهرهای اروپا
- کنسرت در اروپا با حسین علیزاده در سال ۲۰۱۱
آثار
- چاووش ۲
- چاووش ۳
- چاووش ۴
- چاووش ۷
- چاووش ۸
- مثنوی موسی و شبان، ۱۳۵۸
- صدای سخن عشق، ۱۳۵۸
- باد صبا (باد صبا می‌آید)
- زمستان
- نجوا، پاییز ۱۳۶۳
- بشنو از نی
- گل صد برگ (به یاد هشتصدمین سال تولد مولانا)
- بنمای رخ - شعر و عرفان، مرداد ۶۳
- یادگار دوست، ۱۳۶۴
- بهاران آبیدر، بهمن ۱۳۶۴
- لاله بهار، ۱۳۶۵
- کیش مهر
- بی قرار
- شورانگیز، تالار وحدت، تابستان ۱۳۶۷
- درگلستانه، زمستان ۱۳۶۶
- ساقی‌نامه ۱ (سوته‌دلان)
- ساقی‌نامه ۲ (نسیم صبحگاهی)
- آتش در نیستان، ۱۳۶۷
- کنسرت اساتید موسیقی ایران، پاییز ۱۳۶۸
- چشم به راه، اردیبشت ۱۳۷۰
- سخن تازه
- کنسرتی دیگر، بهار ۷۲
- دل شیدا، زمستان ۱۳۷۱
- مهتاب‌رو
- حیرانی
- لیلی و مجنون ضبط ۱۳۶۸
- کنسرت کامکارها ۷۶، تابستان ۷۶
- کنسرت ۷۷، مهر ۱۳۷۷
- ساز نو آواز نو
- آواز اساطیر یا نغمه‌های ساسانی (شاهنامه کردی)
- سفر به دیگر سو، ۱۹۹۸
- غم زیبا، بهار ۸۲
- لولیان
- مولویه که به شور رومی نیز معروف است ۲۰۰۷
- سفر عسرت
منتشر شده تنها در اروپا
- نوروز (ایران کردستان) - سرپرست گروه: حسین علیزاده - اجرا ۱۹۹۰ آلمان - انتشار ۱۹۹۵- ناشر شرکت:World network
- بیعت با مولوی : شهرام ناظری و گروه دستان، قطعه‌های این آلبوم همان قطعه‌های آلبومهای ساز نو آواز نو و سفر به دیگر سو می‌باشد.
شکایت از صدا و سیما
شهرام ناظری در سال 97 از صدا و سیما به علت اینکه 40 سال بدون اجازه از وی آثارش را پخش کرده بود شکایت کرد، او می گوید آنها حق کپی رایت آثار من را در نظر نگرفتند آنها حتی از پرداخت حقوق عادی ثابت من هم خودداری کردند.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
