گیومه («»)
گیومه یا نشانه نقل قول که با علامت («») در نگارش فارسی مشخص می‌شود، مانند پرانتز جزو علائمی است که به صورت جفت به کار می‌رود؛ یعنی به عنوان نشانه‌ای دوگانه در ابتدا و انتهای جمله یا عبارت مورد نظر قرار می‌گیرد. معادل این نشانه در زبان انگلیسی quotation mark نام دارد که به صورت (" ") مشخص می‌شود. دقت کنید که استفاده از " " برای نقل قول در زبان فارسی نادرست است.
گیومه («») نمادی در نشانه‌گذاری است که برای دو منظور به کار می‌رود:
- سخنی که به‌طور مستقیم از جایی یا کسی نقل شود (نقل قول مستقیم).
- اسم‌ها، لغات و واژگان خاص، عنوان‌ها، اصطلاحات فنی یا علمی (فقط برای بار اول)
کاربردهای گیومه
در دو طرف نقل‌قول مستقیم:
مانند: به قول بیهقی: «بنیاد ظلم در جهان اندک بود. هر کس چیزی به آن مزید کرد تا بدین غایت رسید.» برای مشخص کردن اصطلاحات خاص علمی و فنی، کلمات ناآشنا، عبارت‌ها و جملات مشهور به قصد برجسته‌سازی و برای بار اول:
مانند: در این تفاهم‌نامه بر «بسترسازی برای رشد متوازن اقتصادی کشورهای در حال توسعه» تأکید شد.
مانند: باید «فلک را سقف بشکافیم» تا بتوانیم «طرحی نو دراندازیم» و «میهن خویش را کنیم آباد».
مانند: «فضاسازی» در آغاز و میانه و پایان داستان نقش مهمی ایفا می‌کند.
دقت داشته باشید که استفاده از علامت پرانتز به جای گیومه در این‌گونه موارد نادرست است.
عنوان مقاله در ارجاعات کتاب‌شناختی داخل گیومه قرار می‌گیرد:
مانند: ذوالفقاری، حسن، «آسیب‌شناسی زبان مطبوعات»، فصلنامه مطالعات ملی، ش ۳۲، سال ۶، ص ۹-۲۷.
چند نکته درباره علامت گیومه
گاه در نقل‌قول‌های طولانی نویسنده فراموش می‌کند گیومه را ببندد. ویراستار باید انتهای نقل‌قول‌ها را کنترل کند. بردن تمامی اشعار، جملات، مثل‌ها و احادیث و آیات داخل گیومه لازم نیست. هر جا اشاره یا برجسته‌سازی منظور باشد، از گیومه استفاده می‌کنیم. اگر نقل‌قول‌ها از یک پاراگراف بیشتر باشد، ابتدای پاراگراف‌های بعدی گیومه می‌گذاریم.
علائم نشانه‌گذاری جمله‌های درون گیومه، داخل آن می‌آید:
مانند: پدر گفت: «ای پسر! خیال محال از سر به‌در کن.»
چنان‌چه جمله به واژه، اصطلاح یا تعبیر داخل گیومه ختم شود، علامت جمله بیرون گیومه می‌آید:
مانند:در عصر سلطان محمود مردم یا از «پسریان» هستند یا «پدریان».
اگر درون نقل‌قول اصلی چند نقل‌قول دیگر بیاید، نقل‌قول‌های فرعی را با علامت ‘ مشخص می‌کنیم:
مانند: حاتم طایی را گفتند: «از خود بزرگ‌همت‌تر در جهان دیده‌ای یا شنیده‌ای؟» گفت: «بلی، یک روز چهل شتر قربان کرده بودم اُمرای عرب را و خود به گوشه صحرا به‌حاجتی بیرون رفتم. خارکنی را دیدم پشته‌ای فراهم نهاده. گفتم: ‘به مهمانی حاتم چرا نروی که خلقی بر سماط او گرد آمده‌اند؟’ گفت:
هر که نان از عمل خویش خورد/منت حاتم طایی نبرد
من او را به همت و جوانمردی از خود برتر دیدم.»
نقل‌قول‌های بلند (بیش از ۴۰ کلمه یا سه خط) با تورفتگی، اندازه فونت کوچک‌تر از متن و ایرانیک، داخل گیومه می‌آیند.
تایپ گیومه با کیبورد فارسی
در صفحه کلید فارسی استاندارد، چینش این علامت‌ها دقیقاً برعکس است که به نظر درست‌تر می‌آید. علامت گیومه باز «با Shift+L و علامت گیومه بسته» با Shift+K تایپ می‌شود.
نحوه تایپ و فاصله‌گذاری گیومه باز و بسته
برای تایپ گیومه کافی است جای گیومه در کیبورد را بدانید. در مورد فاصله‌گذاری، به طور کلی، علامت‌های جفت، به عبارت داخل می‌چسبند و از کلمات بیرون یک فاصله دارند؛ یعنی گیومه باز از نویسه پیش از خود یک فاصله و از نویسه پس از خود فاصله‌ای ندارد و گیومه بسته به نویسه پیش از خود می‌چسبد و از نویسه پس از خود یک فاصله دارد.
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
