پرسشنامه سنجش رهبری تحول آفرین

برای سنجش رهبری تحول آفرین از پرسشنامه باس و آوالیو (١٩٩٠) که ٤ بعد (ترغیب ذهنی، نفوذ آرمانی، ملاحظه فردی و انگیزش الهام بخش) را مورد بررسی قرار میدهد که در ٢٠ گویه تنظیم شده است که هریک از این مؤلفه ها بر اساس طیف لیکرت (کاملاً مخالفم =١ تا کاملاً موافقم =٥) نمره گذاری می شود (موغلی ، 2003).

پایایی این ابزار در پژوهش های مختلف مورد تأیید قرار گرفته است. در پژوهش میرکمالی و همکاران (۱۳۹۲)، یافته های پژوهش نشان داد که بین رهبری تحول آفرین و ابعاد آن (ملاحظه فردی، ترغیب ذهنی، انگیزش الهام بخش و نفوذ آرمانی) با خلاقیت معلمان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ ضریب همبستگی بین رهبری تحول آفرین و ابعاد آن؛ ملاحظه فردی، ترغیب ذهنی، انگیزش الهام بخش و نفوذ آرمانی با خلاقیت معلمان به ترتیب ۰/۶۸۲، ۰/۳۸۹، ۰/۶۴۸، ۰/۵۷۴، ۰/۵۳۶ بوده است. به عبارت دیگر براساس یافته های تحقیق می توان اذعان داشت که هر چه درک معلمان از سبک رهبری تحول آفرین و ابعاد آن (ملاحظه فردی، ترغیب ذهنی، انگیزش الهام بخش و نفوذ آرمانی) بیشتر باشد، خلاقیت نیز در آنها افزایش خواهد یافت.(میرکمالی،1392).

رهبری تحول گرا

واژه" رهبری تحول گرا" زمانی شهرت یافت که برنز (1978) آن را برای تشریح رویکرد مهمی در عرصه رهبری سازمانی به کار گرفت. برنز در اثر مشهور خود موسوم به "رهبری" تلاش کرد دو نقش متمایز رهبری و پیروی را به یکدیگر پیوند دهد. از نظر برنز، رهبری تحول گرا فرایندی است که در رهبران و پیروان همواره در تلاشند تا توان روحی و قوای انگیزشی یکدیگر را به سطوح بالاتری ارتقا دهند. از این منظر، تأثیر رهبران و پیروان بر یکدیگر، پدیده ای متقابل و طرفینی است، در حالی که رهبران همواره می کوشند تا به تعبیر مازلو مراتب بالاتری از سطوح انگیزشی پیروان را تحریک و فعال کنند، ارتقای قوای انگیزشی پیروان نیز متقابلاً بر درجه اقتدار و توان روحی رهبران اثر می گذارد.

برنز مفهوم رهبری تحول گرا را نقطه مقابل رهبری عملگرا عنوان می کند. در فرایند رهبری عملگرا، رهبر در تلاش است تا پیروان را به منظور تأمین حداکثر منافع شخصی خویش برانگیزاند. بدین منظور، رهبر معیارهای روشنی را برای حسن عملکرد و کارکرد ایده آل، پیش روی پیروان می نهد و سپس در ازاء تحقق آن، امتیازات و پاداش های مناسبی را برای پیروان منظور می کند. در نتیجه، این نوع فرایند رهبری در چارچوب توافقات قراردادی بین رهبران و پیروان شکل می گیرد. رهبری تحول گرا، نقطه مقابل رهبری عملگرا است. در رهبری تحول گرا پیوند بین رهبر و پیروان از مقوله دیگری است. رهبر همواره در تلاش است تا با شناسایی، تحریک و فعال کردن مراتب بالاتری از سطوح نیازمندی و انگیزش پیروان، آنان را به سوی شکوفا ساختن وفعلیت بخشیدن حداکثر استعداد های خویش سوق دهد و در ادامه، در مقابل مشاهده و در یافت بازخورد مناسب از عملکرد پیروان، رفتار و عملکرد خویش را نیز تعدیل کند. در فرایند رهبری تحول گرا، چنین روابط متقابل و رو به رشدی پیوسته بین رهبر و پیروان در جریان است.برنز مفهوم رهبری تحول گرا را در دو سطح خرد و کلان مد نظر قرار داد. این مفهوم در سطح خرد می تواند تنها بین اشخاصی چند (غیر سازمانی) جریان یابد، در حالی که در سطح کلان ناظر بربسیج منابع قدرت و ایجاد تحول در کلیت و شاکله نظام اجتماعی است.از نظر برنز، رهبری تحول گرا در مقایسه با رهبری عملگرا از اقتدار به مراتب بیشتر و فرایند پیچیده تری برخوردار است. (حسنی و همکاران، 1395)

تعاریف مفهومی

رهبری تحول آفرین

نوعی رهبری که رهبر علائق و منافع پیروان را توسعه می دهد و در آنها احساس آگاهی و پذیرش نسبت به اهداف و مأموریت ها به وجود می آورد. رهبر فردی الهام بخش و دارای ملاحظات انسانی است که با تحریک هوشمندانه پیروان، آنها را در حل مسائل با نگاهی جدید توانمند می سازد (میرکمالی، ۱۳۸۵، ص ۹۸).

انگیزش الهام بخش

این بعد، شامل برانگیختن و بالا بردن انگیزش در پیروان که با توسل به احساسات زیردستان صورت می پذیرد. تأکید انگیزش الهام بخش بر احساسات و انگیزه های درونی است نه بر تبادلات روزانه بین رهبر و پیرو ( موغلی، ۱۳۸۲ ص ۸۰).

ترغیب ذهنی

ترغیب ذهنی مستلزم تلاش های تحریک کننده برای یافتن ایده های جدید و راه حل های خلاق برای مشکلات وتشویق کردن نوآوری، خلاقیت و رویکردهای جدید می باشد. چنین رهبرانی راه حل های نوآورانه و ایده های جدید را از پیروانشان می خواهند و آنها پیروانشان را تشویق می کنند که ایده هایی را ارائه بدهند که متفاوت تر از ایده های خودشان باشد ( جانسن و همکاران ، ۲۰۰۸، ص ۹).

ملاحظه فردی

توجه و ملاحظه فردی، شامل توجه به تفاوت های فردی پیروان و ارتباط با تک تک آن ها و تحریک آنان از طریق واگذاری مسئولیت ها برای یادگیری تجربیات می باشد (موغلی، ۱۳۸۲ ص ۸۰).

نفوذ آرمانی

این بعد اشاره به سرافزاری، فره مندی، احترام و وفاداری بی چون و چرای پیروان از رهبری که حس آرمانی را انتقال می دهد، دارد ( موغلی، ۱۳۸۲، ص ۸۱).

تعاریف عملیاتی

رهبری تحول آفرین

در این تحقیق منظور از رهبری تحول آفرین نمرات حاصل از پرسشنامه ۲۰ سوالس باس و آوالیو می باشد که با استفاده از مولفه های ترغیب ذهنی، نفوذ آرمانی ، ملاحظه فردی و انگیزش الهام بخش مورد سنجش قرار می گیرد و نمرهای در مقیاس فاصلهای ارائه می دهد که نشانگر رهبری تحول آفرین است.