آفرینش شیطان
اولاً : كلمه شيطان از ماده « شطن » گرفته و « شياطين » به معنای خبيث و پست آمده است و « شيطان » به موجودی سركش و متمرد - اعم از انسان ، جن و يا جنبدگان ديگر - اطلاق می‌شود. بايد توجه داشت كه شيطان اسم عام است ، يعنی اسمی برای جنس موجودات شرير است؛ اما ابليس اسم خاص است و تنها برای يک موجود خاص به کار می‌رود ، كه آدم (ابوالبشر) را فريب داد و هم اكنون با لشكر خود در كمين فرزندان آدم است و همواره تلاش میكند تا آنها را نبز همانند پدرشان ، حضرت آدم ، فريب دهد.
ثانياً : درباره شيطان (ابليس) بحث‌های متعدد و مختلفی در ميان صاحب نظران مطرح است ، كه در اينجا به يكی از اين نظرات اشاره می‌شود :
خداوند ابليس را شيطان نيافريد !
به اين دليل كه سالها همنشين فرشتگان بود و فطرتی پاكی داشت ، ولی سپس از آزادی خود سوء استفاده كرد و بنای طغيان و سركشی گذارد. پس او در آغاز پاک آفريده شد و انحـــرافش بر اثر خواست خـــودش بوده است. بنـــا بر اين ديدگـــاه ، گفته شــده است كه هرگـــز خداوند از همان اول موجـودی به عنوان شيطان - با داشتن ماهيت پليد شيطانی - نيافريده است ، بلكه خداوند موجودی قابل تكامل آفريده و آن را در گذرگاه هستی هدايت كرده است؛ اين خود موجود است كه راه خود را منحرف ساخته و خويشتن را ساقط كرده است. همچنان كه خداوند ، فرعون را با صفت فرعونی ، نرون را با صفت نرونی و قارون را به صفت قارونی خلق نكرده است ، بلكه خداوند انسانهايی را آفريده كه شايستگی رشد و اعتلای انسانی را دارا بودهاند ، اما آنها خودشان با ميل و اختيار خويش ، راه انحرافی را برگزيده و عنوان فرعونی ، نرونی و قارونی پيدا نمودهاند و اين مسأله اشكالی را بر نظام آفرينش پديد نمیآورد. آفرينش موجودات شيطانی نسبت به كل نظام آفرينش خير است ، اما نسبت به جزئی از آفرينش ، شر به حساب می‌آيد. شيطان (ابليس) نيز از اين قاعده بيرون نيست؛ زيرا بر اساس احاديث معتبر و مضمون بعضی از آيات قرآنی ، ابليس قرنهای متمادی پس از خلقتش مشغول تسبيح و تقديس خداوندی بوده است. اگر ماهيت او پليد بوده است ، اشتغال به تسبيح و تقديس پيدا نمیكرد و اگر ذات او فضيلت و كمال بوده است ، پس انحراف و پليدی بعدا برای او پديد آمده است. برابر اين نظريه معلوم می‌شود كه ابليس همانند موجودات ديگر با فطرت توحيدی آفريده شده و پليد و ناپاک نبوده و صفت شيطانی نداشته است ، اما بر اثر تكبرش در برابر خداوند و سجده نكردن بر انسان كامل (حضرت آدم) به فرمان الهی ، گرفتار عجب و تكبر و خود بزرگبينی گرديد .
گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir
