سرطان بیضه

سرطان بیضه در مقایسه با دیگر سرطان ‌های مختص مردان مانند سرطان پروستات نادر است. این سرطان مثل تمام سرطان ها، در اینجا هم رشد غیرطبیعی سلول های بیضه را دارد که باعث ایجاد بدخیمی در بیضه می شود. تومورهای بیضه نسبتا غیرشایع هستند و فقط 1 تا 2 درصد تومورهای بدخیم مردان را تشکیل می دهند. با اینکه این تومورها شیوع زیادی ندارند، ولی به علت گرفتار کردن مردان جوان اهمیت پیدا می کنند.

به طوری که تومور بیضه در مردان در سنین 25 تا 34 سالگی، شایع ترین تومور است. سرطان بیضه در سمت راست کمی شایع تر از سمت چپ است و در 1 تا 2درصد موارد دوطرفه است.
از آنجائی که سرطان بیضه در یک عضو خارجی اتفاق می‌افتد، می‌توان آن را با کشف بزرگ‌شدن بیضه طی بررسی معمول بیضه ‌ها تشخیص داد. با تشخیص بموقع و درمان سریع، می‌توان به بهبود آن امیدوار بود.

 انواع سرطان بیضه

۱- تومورهای سلولهای زا (Germ cell) : این تومور شایع ترین نوع سرطان بیضه است و از هر ۱۰ مورد سرطان بیضه ۹ مورد آن از این دسته اند.این سرطان سلولهای تولید کننده اسپرم را درگیر می کند و خود شامل دو گروه سرطان است :

• سرطان سمینوما یا ژرمینوما (Seminoma یا Germinoma) : سرطان سمینوما شایع‌ترین و درمان ‌پذیرترین نوع تومور بیضه است و بیش از ۵۰ درصد سرطان ‌های بیضه را به‌خود اختصاص می‌دهد. از آنجائی که این تومور به‌کندی انتشار می‌یابد، در صورتی‌که به‌موقع از پیشرفت آن جلوگری شود، به ‌راحتی قابل درمان خواهد بود.
  سمینوما معمولا در اواخر دهه ۳۰ تا اوایل دهه ۵۰ سالگی دیده می شود.
• سرطان غیرسمینومایی (Non Seminomal) : سرطان غیر سمینومایی بیضه به چند نوع تقسیم می‌شود که در بعضی از آنها درمان با انواع دیگر متفاوت می‌باشد. از آنجائی که مداوای صحیح‌تر بر تشخیص صحیح استوار است، شناسائی سریع و دقیق نوع تومور اهمیت دارد. تومور اولیه معمولاً به یک بیضه محدود است اگر چه احتمال ناچیزی (۵ درصد یا کمتر) وجود دارد که تومور در بیضه دیگر نیز ایجاد گردد.
  غیر سمینومایی در سنین جوانتری دیده می شود و معمولا در فواصل سنین ۱۸تا ۴۰سالگی اتفاق می افتد.

۲- تومورهای استرومال (Stromal) : که در سلولهای تولید کننده هورمون مردانگی و بافت همبند اطراف آن دیده می شود. این تومورها معمولا خوش خیم هستند و به بیرون بیضه گسترش نمی یابند و با عمل جراحی کاملا برطرف می شوند.

۳- تومورهای بیضه ای ثانویه : که ناشی از متاستاز تومورها به سایر نقاط بدن  هستند. این نوع تومورها معمولا در مردان بالای 50 سال دِده می شوند و شایعتر از تومورهای اولیه با منشا خود بیضه هستند. درمان معمول آنها برداشتن توسط جراحی و سپس رادیوتراپی و شیمی درمانی است.

در پسربچه هایی که لوسمی حاد دارند گاهی سلولهای لوسمی می تواند به بیضه  گسترش یابد و سرطان ایجاد نماید. سرطان پروستات، ریه، پوست، کلیه و سایر ارگانها نیز می تواند به بیضه گسترش یابد. این سرطانها چون ناشی از گسترش تومورهای دیگر هستند معمولا پیش آگهی خوبی ندارند.

مراحل سرطان بیضه

برخلاف سرطان‌هایی چون سرطان روده بزرگ، این سرطان به سه مرحله تقسیم می‌شود:

مرحله‌ی‌ اول : ‌سرطان در بیضه‌ها قرار دارد و غده‌های لنفاوی را درگیر نکرده است (در این مرحله شانس بهبودی بیش از ۹۵ درصد خواهد بود).
مرحله‌ی دوم : ‌سرطان به غدد لنفاوی محلی و دیگر غدد لنفی خصوصاً غدد لنفاوی زیر پرده‌ی دیافراگم دست‌اندازی کرده است.
مرحله‌ی سوم : ‌سرطان علاوه بر غدد لنفاوی محلی و زیر پرده‌ی دیافراگم، به غدد لنفاوی دورتر نیز دست‌اندازی کرده است.

علل سرطان بیضه

علت تومورهای بیضه دقیقا معلوم نیست ولی هم عوامل مادرزادی و هم عوامل محیطی در بروز آن تاثیر دارند. از جمله مهم ترین عوامل موِثر، کریپتورکیدسیم است که به معنی عدم نزول بیضه به محل طبیعی خود در کیسه اسکروتوم (یا کیسه بیضه) است. در حالت طبیعی بیضه ها در دوره جنینی در داخل شکم تشکیل می شوند و سپس مسیر خود را به سمت کیسه بیضه طی کرده و داخل آن قرار می گیرند، به طور ی که وقتی نوزاد به دنیا می آید، بیضه ها در حین معاینه باید داخل کیسه بیضه باشند. اهمیت این موضوع به خاطر این است که درجه حرارت اسکروتوم یا کیسه بیضه حدود 1 درجه سانتی گراد سردتر از درجه حرارت بدن است و سلول های حساس اسپرم ساز را در دمای خنک تر نگه می دارد. اگر بیضه ها داخل شکم باقی بمانند، به علت دمای بالاتر، سلول های اسپرم ساز از بین رفته و علاوه بر ناباروری می توانند باعث ایجاد تغییر در سلول ها و سرطان شوند! به همین علت برای جلوگیری از خطرات بدخیمی، اگر بیضه ها تا سن 1 سالگی به داخل کیسه بیضه پایین نیایند، باید این کار با عمل جراحی انجام شود.

در بسیاری از موارد سرطان بیضه پس از وارد آمدن ضربه به بیضه کشف می‌گردد. صدمه به بیضه ‌ها عامل ایجاد سرطان بیضه نیست بلکه باعث ایجاد توجه به بیضه و کشف توده‌هائی که از قبل در آن بوده‌اند می‌گردد. عامل دیگری که می‌تواند زمینه‌ساز سرطان بیضه باشد، مصرف داروهای حاوی استروژن در زمان بارداری توسط مادر و اثر آنها روی جنین مذکر است.

عوامل دیگری مثل نژاد هم در ابتلا به این بیماری موِثرند و مردان سفیدپوست نسبت به مردان سیاه پوست در معرض خطر بالاتری هستند. کسانی که پدر یا برادر آنها به این بیماری مبتلا شده اند و شغل هایی دارند که درتماس با برخی مواد شیمیایی هستند، افرادی که در معادن کار می کنند و آتش نشان ها باید بیشتر مراقب باشند، چون این عوامل شانس ابتلا به سرطان بیضه را بالا می برند.

شناسائی و تشخیص

تشخیص سرطان بیضهتقریباً تمام سرطان ‌های بیضه در ابتدا به عنوان توده‌ی بدن در بیضه کشف می‌شوند. برای کشف زودرس سرطان ‌های بیضه پیشنهاد می‌گردد که مردان هر ماه بیضه ‌های خود را معاینه کنند. این کار بعد از یک حمام یا دوش گرم در زمانی که کیسه بیضه شل است، به بهترین شکل قابل انجام است. هر بیضه باید به‌آرامی بین شست و انگشتان هر دو دست غتانده شود. هر توده یا تورم کشف شده ممکن است سرطان نباشد اما به هر حال باید توسط پزشک بررسی گردد.

علائم دیگر سرطان بیضه عبارتند از :

• درد خفیف در کشاله ران، شکم یا پهلو
• بزرگی یا حساسیت پستان در مردان
• ایجاد توده در ناحیه گردن

اگر این علائم ظاهر شود، برای بررسی دقیق آنها باید سریع به پزشک مراجعه نمود. پزشک بعد از گرفتن شرح حال و معاینه بیمار ممکن است یک یا تعدادی از آزمایش‌های تشخیص زیر را درخواست نماید :

• پرتونگاری قفسه سینه
• سی ‌تی ‌اسکن شکم
• آزمون‌های خون برای آلفا فیتوپروتئین و بتا hCG. این پروتئین‌ها به عنوان نشانگرهای سرطان بیضه می‌باشند زیرا در خون افراد مبتلا میزان آنها افزایش می‌یابد.
• پژواک‌ نگاری (سونوگرافی)
• لنفانژیوگرافی : در این بررسی جهت مشخص شدن گره لنفی، به درون رگ‌های لنفاوی ماده حاجب تزریق می‌شود. هر الگوی رشد نامعمول غدد لنفاوی به‌طور واضح مشخص می‌شود و پزشک می‌تواند مشاهده کند که آیا سلول‌های سرطانی به آن سرایت کرده‌اند یا خیر.
• IVP (پیلوگرافی داخل وریدی) : در این روش، ماده حاجب به داخل خون تزریق می‌گردد. ماده حاجب توسط کلیه جذب و سپس دفع می‌گردد و با انجام پرتونگاری می‌‌‌توان شکل کلیه‌ها و مجاری ادراری را مشخص نمود.
• نمونه‌برداری (بیوپسی) : در این روش قسمتی از بافت مبتلا برداشته می‌شود و زیر میکروسکوپ مشاهده می‌گردد تا نوع سرطان مشخص شود.

درمان سرطان بیضه

شیوه‌ٔ درمان بسته به نوع تومور و میزان گسترش آن تعیین می‌شود. برداشتن بیضه مبتلا از طریق جراحی، اولین مرحله درمان در سرطان بیضه است. عملکرد جنسی یا قدرت باروری با برداشتن یک بیضه، تغییر چندانی نخواهد کرد.

ممکن است جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی در سمینوم از پرتو درمانی استفاده شود. به این صورت که اشعه گاما یا اشعه ایکس با ولتاژ بالا بر ناحیه گرفتار تابانده می‌شود. این اشعه به سلو‌ل‌های سرطانی صدمه وارد ساخته یا آنها را نابود می‌کند در حالی که بر بافت طبیعی نزدیک اثر چندانی ندارد. ممکن است پرتو درمانی آثار جانبی‌‌ای مانند واکنش‌های پوستی، حالت تهوع، استفراغ، خستگی و اسهال داشته باشد. در اکثر موارد استراحت و تغذیه مناسب و گذشت زمان این ناراحتی‌ها را برطرف می‌سازد.

شیمی درمانی و درمان با داروهای ضد سرطان که در تقسیم و رشد سلول‌های سرطانی تداخل ایجاد می‌کند در بعضی از موارد سرطان بیضه مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیمی درمانی استفاده از داروهای خاص برای از بین بردن سلولهای سرطانی است . معمولا از دو یا چند دارو با هم استفاده می شود تا اثر بهتری ایجاد کند. عوارض جانبی ناشی از آن عبارتند از ریزش مو (که بعد از پایان شیمی درمانی،  موهای جدید خواهد روئید.) زخمهای دهان، کاهش اشتها، تهوع و اتفراغ، افزایش احتمال ابتلا به عفونتهای مختلف، افزایش احتمال بروز خونریزی های پوستی خوبخود). ممکن است پزشک برای کاهش علائم عوارض جانبی داروهاطی برای شما تجویز کند؛ باید دانست که با پایان طافتن درمان همه این عوارض به تدریج بهبود می یابد. برای جلوگیری از عوارض جانبی دراز مدت مانند آسیب کبد، ریه و غیره بهتر است کاملا دستورات پزشک را رعایت نمائید.
پرتودرمانی و شیمی‌درمانی برکارکرد جنسی تأثیر ندارند اما می‌توانند بر باروری اثر داشته باشند.

جهت برداشتن غدد لنفاوی شکم در مواردی که درگیری این غدد در سرطان‌های غیر سمینومی ثابت شده باشد یا مورد شک باشد، ممکن است از عمل جراجی استفاده گردد. در نهایت، مراقبت دقیق و مراجعه مرتب پزشکی بعد از درمان توصیه می‌شود. تقریباً تمام موارد سرطان بیضه به‌خوبی قابل درمان‌ هستند، به‌ویژه اگر تومور به‌موقع تشخیص داده شود.

در صورت تشخیص سرطان بیضه چه سوالاتی می توانید از پزشک خود بپرسید؟
۱- لطفا نام علمی سرطان مرا به انگلیسی و فارسی برایم بنویسید(این امر به شما امکان می دهد که در حد دانش خود اطلاعات مورد نیاز را از اینترنت به دست آورید و از تجارب پزشکان و بیماران دیگر بهره مند گردید.)
۲- نوع سرطان و مرحله سرطان من چیست؟ آیا هر دو بیضه من درگیر است؟
۳- چه نوع درمانهایی برای من مناسب است و شما کدام یک را پیشنهاد می کنید؟
۴- درمان من چه مدت طول می کشد و عوارض جانبی بعد از درمان کدامند و کی از بین می روند؟
۵- هدف از درمان چیست و چه چیزی را باید از درمان خود انتظار داشته باشم؟
۶- چه مدت بعد از درمان می توانم به سر کار خود برگردم؟
۷- ریسک عود سرطان من چقدر است و چه معاینات و تستهای دوره¬ای لازم است و با چه فواصل زمانی؟
۸- آیا این بیماری و درمان آن بر روی روابط جنسی اثر می گذارد و چه موقع از این نظر به حالت طبیعی برمیگردم؟
۹- برای آماده شدن برای درمان چه باید بکنم؟
۱۰- آیا پرسیدن نظر پزشک دیگری مفید است؟
۱۱- چقدر احتمال ناباروری وجود دارد و آیا قبل از درمان لازم است که از بانک اسپرم استفاده کنم؟

همه این سوالات باعث می شود که دید خوبی در مورد بیماری خود پیدا کنید و برای مقابله با آن آماده شوید.اگر حریف خود را بشناسید بهتر با او مبارزه خواهید کرد.

گردآورنده: دنیاها، دانشنامۀ فارسی | www.donyaha.ir